Vì sao sản phẩm điện tử Nhật Bản đã mất dần thịnh hành tại Việt Nam?

Đúng với xu hướng phát triển, hơn 10 năm trước, các công ty Nhật Bản như Sony, Panasonic và Sharp đã đạt được danh tiếng là các thương hiệu đẳng cấp, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu.

Họ sản xuất hầu hết các sản phẩm trong ngành công nghiệp điện tử tiêu dùng, từ tivi đến lò vi sóng và máy nghe nhạc kỹ thuật số. Với sự phát triển nhanh chóng, không có thương hiệu nào khác có thể cạnh tranh với những tên tuổi đình đám này.

Các sản phẩm của các công ty Nhật Bản thường có giá cao hơn so với trung bình nhưng chất lượng không thể phủ nhận. Uy tín và chất lượng đã tạo nên thương hiệu mà mọi người đều cho rằng khi mua đồ điện tử, phải chọn hàng Nhật.

Tuy nhiên, đáng chú ý là, sau chỉ một thập kỷ, những thương hiệu mà chúng ta quen thuộc đã xuất hiện biến mất hoàn toàn trên thị trường, chỉ còn được nhắc đến trong một số danh sách hàng điện tử nhỏ.

"Theo Tony Costa, một nhà phân tích tại Forrester Research, mọi người trước đây thường sở hữu các sản phẩm của Sony trong nhà, nhưng bây giờ không còn thấy hình ảnh đó nữa".

Ngày nay, các tập đoàn điện tử tiêu dùng lớn của Nhật Bản đang trải qua thời kỳ khó khăn, với một số gặp phải khủng hoảng tài chính và khó khăn trong việc đạt được lợi nhuận.

Năm 2012 được coi là một trong những thời điểm khó khăn nhất. Sony đã phải đối mặt với một khoản nợ lớn. Sharp ghi nhận những tổn thất và phải tìm kiếm sự trợ giúp từ chính phủ Nhật Bản.

Lãnh đạo của Panasonic đã phải xem xét ngừng các hoạt động kinh doanh không có lợi nhuận, điều này có nghĩa là người ta có thể nghĩ rằng thậm chí cả TV Panasonic cũng có thể biến mất khỏi các cửa hàng.

Sự sụp đổ này đánh dấu một bước ngoặt không thể ngờ đối với công ty từng đứng đầu thế giới về điện tử tiêu dùng. Điều này cũng gần như đánh dấu sự kết thúc của một kỷ nguyên mà các công ty Nhật Bản nghĩ rằng họ có thể thành công kinh doanh trên nhiều loại sản phẩm.

Theo nhà phân tích Stephen Baker từ NPD Group, không ai còn hy vọng vào sự trở lại của những ngày tháng hoàng kim đó.

Đáng chú ý là Samsung Electronics của Hàn Quốc, một công ty chỉ có quy mô nhỏ trong thập kỷ trước đó, đã thành công vượt trội hơn đối thủ Nhật Bản bằng cách áp dụng cách tiếp cận sản xuất mọi thứ.

Vậy tại sao những công ty như Sony và Sharp lại mất phương hướng?

Tại sao các công ty Nhật lại không chú ý đến những xu hướng đang thay đổi và bị các đối thủ nước ngoài vượt mặt? Khi thị trường tiêu dùng chuyển sang các phương tiện kỹ thuật số và trò chơi, thiết bị di động, ứng dụng phần mềm và Internet, người Nhật phải đấu tranh để bắt kịp.

Các yếu tố ngoại vi như sự gia tăng giá trị đồng yên Nhật Bản đã làm tăng giá các sản phẩm xuất khẩu từ Nhật Bản, làm cho chúng trở nên đắt hơn khi bán ra nước ngoài và giảm lợi nhuận trong nước, tăng áp lực lên các công ty.

Sự suy giảm trong lĩnh vực TV là minh chứng rõ nhất. Sony, Sharp và nhiều công ty Nhật Bản khác đã chiếm lĩnh thị trường TV. Các chiếc TV cồng kềnh đã trở thành biểu tượng của thời đại. Thậm chí có nhiều người đã mua TV chỉ muốn mua Sony, không chọn một hãng khác.

Tuy nhiên, số ít chỉ có rất ít công ty quản lý quá trình chuyển đổi sang TV màn hình phẳng một cách hiệu quả. Sự cạnh tranh ngày càng gay gắt và tỷ suất lợi nhuận bị thắt chặt đã bắt đầu gây áp lực lên nhiều tập đoàn lớn. Các công ty yếu hơn như JVC, Hitachi, Fujitsu, Toshiba, NEC và Pioneer đã phải rút lui khỏi thị trường.

Những vị trí trống đã được LG và Samsung thay thế. Đặc biệt, Samsung đặt trọng tâm vào việc sản xuất TV màn hình phẳng chất lượng cao, trang bị nhiều tính năng và bán với giá cạnh tranh - một hướng đi giúp hãng duy trì và tăng thị phần một cách ổn định.

Nhà sản xuất Hàn Quốc đã vượt qua đối thủ Nhật Bản về tính năng và thiết kế từ rất lâu. Hiện nay, Samsung và LG đang dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất TV trên toàn thế giới.

Theo Baker, khi màn hình phẳng và độ phân giải cao trở nên phổ biến, mô hình kinh doanh của TV bắt đầu giống với thị trường máy tính hơn. Ông nói rằng hầu hết các công ty Nhật không chuẩn bị cho điều đó.

Người Nhật đã bỏ qua cơ hội phát triển điện thoại thông minh. Panasonic và Sharp đã quá tập trung vào thị trường trong nước để cạnh tranh hiệu quả toàn cầu. Sony đã gặp rủi ro khi liên doanh với Ericsson, nhưng vẫn đạt được một số thành công với dòng điện thoại cơ bản.

Khi iPhone của Apple xuất hiện, các công ty nhận ra rằng không thể so sánh với họ. Khi Google và Android đến sau, các công ty Nhật Bản cũng chậm tiến và tụt lại phía sau Samsung và HTC.

Giống như thị trường TV, thị trường điện thoại thông minh cũng khốc liệt và khó đoán trước, chỉ có một số ít người chiến thắng. Bên cạnh Apple, Samsung là công ty khác duy nhất có thể mang lại lợi nhuận đáng kể.

Sony vẫn sống khỏe nhờ đa dạng hóa lĩnh vực.

Thay đổi bản sắc

Sau những năm gian nan, các công ty Nhật Bản đã tìm được hướng đi phù hợp. Thay vì tập trung vào việc sản xuất hàng tiêu dùng, Sony và Sharp đã tìm cơ hội hợp tác với các công ty nổi tiếng.

Ví dụ, Sony cung cấp linh kiện camera cho iPhone, trong khi Sharp là một trong những nhà cung cấp màn hình cho điện thoại thông minh của Apple.

Panasonic đã chính thức thông báo rằng họ sẽ rút khỏi thị trường điện thoại thông minh và tập trung vào các lĩnh vực sản xuất máy móc, linh kiện. Các sản phẩm điện tử gia dụng như điều hòa, tủ lạnh và TV cũng sẽ được hạn chế.

Sony, nhà sản xuất PlayStation và sở hữu các hãng phim và phòng thu âm Hollywood, đang có cơ hội sống sót tốt nhất nhờ sự đa dạng trong lĩnh vực trò chơi và giải trí.

Baker cho biết rằng Sony có thể được xem là công ty hàng đầu trong số các công ty Nhật Bản. Tuy nhiên, sự cạnh tranh không chỉ đến từ Mỹ và Hàn Quốc mà còn từ Trung Quốc. Đến năm 2012, Lenovo đã chiếm ưu thế trong ngành công nghiệp máy tính, trong khi Sony và Toshiba đang đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng.

Về phân khúc điện thoại thông minh, Huawei và Xiaomi đang nổi tiếng trên toàn cầu với các sản phẩm cấp thấp và cấp cao.

Trên thị trường TV, các công ty Trung Quốc đang trở thành mối đe dọa tiềm ẩn. Trong số đó, TCL là nhà sản xuất TV hàng đầu của Trung Quốc và đang từng bước chiếm lĩnh thị phần.

David Katzmaier, một nhà phê bình TV trên trang CNET, nhận định rằng khi ba công ty Nhật Bản bị suy thoái, một phần của chúng có thể sẽ thuộc về các công ty Trung Quốc. Hiện chưa ai biết chắc liệu các công ty Nhật Bản có thể phục hồi hay không, nhưng điều chắc chắn là tất cả chúng đều đối mặt với những thách thức khó khăn trong tương lai.

Toshiba: Hãng điện tử 148 năm tuổi của Nhật Bản chính thức ‘bán mình’