Tự vệ chính đáng là gì? Tự vệ chính đáng có phải đi tù không?

1. Tự vệ chính đáng là gì? Tự vệ chính đáng có phải đi tù không?

Tự vệ chính đáng hay còn được gọi là phòng vệ chính đáng, là hành vi được thực hiện nhằm bảo vệ lợi ích của nhà nước, tổ chức hoặc bảo vệ quyền lợi chính đáng của bản thân hoặc người khác. Khi có sự xâm phạm đến các lợi ích nói trên, người thực hiện có quyền chống trả lại một cách cần thiết đối với người hoặc tổ chức đang gây hại.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc thực hiện phòng vệ vượt quá giới hạn chính đáng, chống trả quá mức cần thiết và không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm xã hội của hành vi xâm phạm. Nếu vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng, người thực hiện phải chịu trách nhiệm hình sự. Mức độ trừng phạt của hành vi tự vệ chính đáng phụ thuộc vào tình huống cụ thể và có thể bao gồm án tù.

2. Điều kiện để được xem là tự vệ chính đáng: 

Pháp luật Việt Nam thiếu quy định về tiêu chí xác định hành vi tự vệ hợp pháp. Tuy nhiên, dựa vào cách định nghĩa "tự vệ chính đáng" và thực tiễn áp dụng pháp luật, có thể thấy rằng người thực hiện hành vi tự vệ phải đáp ứng các điều kiện sau đây:

- Điều kiện từ phía người xâm phạm:

Người bị xâm phạm phải là người vi phạm pháp luật và tạo ra sự tổn hại để xâm phạm vào lợi ích của Nhà nước, tổ chức hoặc cá nhân có hành vi tự vệ. Ngoài ra, các quy định của các lĩnh vực luật khác như luật hôn nhân gia đình, luật dân sự, luật hành chính cũng được áp dụng.

Cá nhân mỗi người đều được quyền hành động để bảo vệ lợi ích chính đáng của mình hoặc của người khác khi có nguy cơ từ hành vi xâm phạm gây tổn hại cho những thứ hợp pháp và chính đáng. Quyền tự vệ chỉ được áp dụng khi hành vi tấn công từ kẻ xâm phạm tiếp tục gây khó khăn và không có dấu hiệu dừng lại đối với người tự vệ.

- Điều kiện về hành vi tự vệ:

Hành vi tự vệ cần thiết khi chúng ta bị tấn công hoặc xâm phạm đến lợi ích của người khác. Khi xác định được hành vi phản công là cần thiết, việc gây thiệt hại cho người có hành vi xấu, dù có lớn hơn thiệt hại do người xâm phạm gây ra, vẫn được coi là hành vi tự vệ chính đáng.

3. Các trường hợp được loại trừ trách nhiệm hình sự:

Ngoài các trường hợp tự vệ chính đáng, pháp luật cũng quy định rằng các trường hợp sau đây không chịu trách nhiệm hình sự:

- Khi người thực hiện hành vi gây hậu quả tiêu cực cho xã hội không đoán trước được hoặc không bắt buộc phải đoán trước được hậu quả của hành vi đó, thì không bị trừng phạt hình sự. Sự việc xảy ra bất ngờ, người thực hiện hành vi không có tội, họ không có sự lựa chọn khi gây ra tổn thất.

- Người thực hiện hành vi đe dọa xã hội trong trạng thái mắc bệnh tâm thần, hoặc bị một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi của mình, sẽ không chịu trách nhiệm hình sự. Để xác định mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi, cần phải có kết luận từ chuyên gia.

- Tình thế cấp thiết là khi người phải gây một thiệt hại nhỏ hơn để tránh gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp pháp của mình, của người khác, hoặc lợi ích của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, khi không còn phương án nào khác.

- Không phạm tội khi người bắt giữ người vi phạm một hành vi phạm tội mà không còn cách nào khác ngoài việc sử dụng vũ lực cần thiết để gây thiệt hại cho người bị bắt giữ.

– Khi thực hiện việc nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới, nếu gây ra thiệt hại dù đã tuân thủ đúng quy trình, quy phạm và áp dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa.

– Khi thi hành mệnh lệnh của người chỉ huy hoặc cấp trên trong lực lượng vũ trang nhân dân để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, nếu gây thiệt hại và đã thực hiện đầy đủ quy trình báo cáo người ra mệnh lệnh, nhưng người ra mệnh lệnh vẫn yêu cầu chấp hành mệnh lệnh đó.

Không phải lúc nào chúng ta cũng có khả năng kiểm soát hành vi của mình liên quan đến xâm phạm sức khỏe và thể chất của người khác... Vì thế, có thể dẫn đến hậu quả không mong muốn và trong trường hợp đó, người gây ra thiệt hại vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi của mình.

4. Phân biệt tự vệ chính đáng và không chính đáng:

Sau khi hiểu rõ định nghĩa của tự vệ chính đáng, chúng ta sẽ tiến xa hơn và xem xét những hành vi nào được xem là tự vệ chính đáng. Đối với những hành vi đó, cần phải đáp ứng đủ các điều kiện gì?

- Khi xét về phía người bị hại

Đây là người vi phạm đến quyền lợi của Nhà nước, tổ chức hoặc cá nhân đang thực hiện nhiệm vụ bảo vệ hoặc liên quan đến một bên thứ ba. Hành vi vi phạm này phải mang tính chất nguy hiểm đáng kể.

Mức độ xâm phạm sẽ phụ thuộc vào tính quan trọng của quan hệ bị xâm phạm, tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi tấn công. Trong trường hợp tự vệ, nếu đối phương tiếp tục tấn công và đe dọa tính mạng và sức khỏe của bạn sau khi bạn đã bị đánh ngã, mức độ xâm phạm sẽ được xem xét.

Nếu người xâm phạm gây thiệt hại đối với tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự và lợi ích xã hội của người khác, thì người tự vệ chỉ có thể gây thiệt hại đến tính mạng hoặc sức khỏe của người xâm phạm.

Nếu người tự vệ không gây thiệt hại cho người xâm phạm mà lại gây thiệt hại cho người khác (thường là người thân), thì đây không được coi là hành vi tự vệ chính đáng.

- Việc chống trả là cần thiết

Cần thiết ở đây có nghĩa là không thể không chống trả. Không thể bỏ qua một hành vi xâm phạm đến lợi ích của xã hội, cá nhân hoặc tổ chức. Khi xác định hành vi đó là cần thiết, dù tổn thất gây ra cho người xâm phạm lớn hơn so với tổn thất mà người bị xâm phạm gánh chịu, việc chống trả vẫn được coi là chính đáng. Mặc dù bạn có gây ra thương tích lớn cho đối phương, nhưng điều này là cần thiết để bảo vệ sức khỏe của mình đang bị đe dọa.

5. Một số cách tự vệ hiệu quả khi bị tấn công trong cuộc sống hằng ngày:

– Khi bị đối phương nắm tóc: hãy giữ bình tĩnh, không hoảng loạn và không giãy giụa. Đặt tay phải lên và tay trái để phía trước mặt. Di chuyển hai chân qua ngang và áp lực xuống để đối phương ngã xuống. Tận dụng thời cơ khi đối phương đang mất cân bằng và nhanh chóng chạy thoát.

– Khi bị đối phương giữ chặt cổ: Hãy cúi xuống và cắn thật mạnh vào tay của đối phương. Đồng thời, đá ngược lại vào hạ bộ phía sau là cách tốt nhất. Nếu bạn là nữ và đang mang giày cao gót, hãy dùng chân để đẩy mạnh hoặc giẫm thật mạnh vào chân của đối phương.

– Tránh tấn công khi đã ngã: Khi đối phương cúi xuống để tiếp cận bạn, tận dụng lực đạp mạnh vào mặt hoặc hạ bộ của đối phương. Điều này sẽ gây đau đớn tạm thời cho đối phương, aprovechando cơ hội đó, hãy tức thì chạy thoát hiểm.

– Sử dụng các vật dụng thoát hiểm khi mang theo: Mang theo túi xách, thắt lưng, tai nghe hay chai xịt kháng khuẩn, nước hoa có thể được sử dụng như một vật đánh cay mắt. Hãy xịt trực tiếp vào mặt đối phương hoặc tấn công vào hạ bộ để thoát khỏi tình huống nguy hiểm.

Dưới đây là chia sẻ về những thông tin quan trọng về tự vệ chính đáng. Cuộc sống luôn đầy bất ngờ và không thể đoán trước được những nguy hiểm có thể xảy ra. Vì vậy, chúng ta cần giữ thái độ bình tĩnh để áp dụng hiệu quả các kỹ năng bảo vệ cá nhân và tránh rủi ro khi cần thiết.