Phân tích chân thực về bộ phim Đất rừng phương Nam: Sự hiện thực và lệch lạc lịch sử

Bộ phim do đạo diễn Nguyễn Quang Dũng thực hiện sẽ ra mắt công chúng vào ngày 13/10. Nội dung phim xoay quanh cuộc hành trình tìm kiếm cha của nhân vật chính là bé An trong bối cảnh Chiến tranh Kháng Pháp ở miền Nam Việt Nam đầu thế kỷ 20. Câu chuyện chủ yếu tập trung vào các tổ chức này, trong đó có Thiên Địa Hội. Nhân vật ông Tiều, một thành viên của Thiên Địa Hội, được phác họa như một võ sư giỏi có tính cách mạnh mẽ, đã tham gia vào nhiều cuộc nổi dậy chống cự thực dân. Sau khi được ông Tiều nhận nuôi, bé An trở thành thành viên của tổ chức này.

Sau khi phim được phát hành, bên cạnh những phản hồi tích cực về cảm xúc mà phim mang lại, cũng có nhiều ý kiến chỉ trích. Một số cho rằng đạo diễn Quang Dũng và đội ngũ sản xuất đã tạo ra sự hiểu lầm khi "nâng tầm vai trò của Thiên Địa Hội". Trong một bài viết được chia sẻ hơn 2.300 lượt, tiến sĩ văn học Hà Thành Vân cho rằng việc xây dựng câu chuyện hư cấu trong phim đã làm "biến tình trong lịch sử".

Tiến Luật - vai ông Tiều - trong phim. Ảnh: Galaxy

Trích dẫn từ tài liệu lịch sử, bà Hà Thanh Vân cho rằng phong trào yêu nước kháng Pháp của Thiên Địa Hội diễn ra ở miền Nam, nhưng đã kết thúc vào năm 1916 sau cuộc nổi dậy cứu Phan Xích Long, người được tôn làm thủ lĩnh của các hội kín Nam Kỳ. Đạo diễn Quang Dũng từng cho biết câu chuyện trong phim diễn ra trong giai đoạn từ năm 1920 đến 1930. Trong tác phẩm gốc của Đoàn Giỏi, câu chuyện diễn ra trong cuộc kháng chiến chống Pháp tại Nam Bộ, bắt đầu từ năm 1945.

Theo tiến sĩ Hà Thanh Vân, dù phim chỉ lấy ý tưởng từ tiểu thuyết, nhóm sản xuất nên chọn một cái tên khác để không quá phụ thuộc vào nguyên tác, và từ đó, không bị giới hạn bởi không gian lịch sử của tác phẩm gốc. "Trong một bộ phim như Đất rừng phương Nam, không cần phải giống hoàn toàn nguyên tác, thậm chí có thể sử dụng yếu tố hư cấu. Tuy nhiên, chúng ta nên xây dựng yếu tố hư cấu sao cho phù hợp với sự thật lịch sử, tránh việc đi quá xa." Trên nhiều diễn đàn phim ảnh, một số khán giả đồng tình và cho rằng phim "làm sai lịch sử", do đó đề nghị cơ quan chức năng xem xét lại việc chiếu phim.

Chiều ngày 15 tháng 10, ông Vi Kiến Thành - Cục trưởng Điện ảnh - cho biết rằng sau khi nhận được một số thông tin gây liên tưởng về phim Đất rừng phương Nam, đại diện của nhà sản xuất đã đề xuất một phương án chỉnh sửa phim. Theo đó, phim sẽ thay đổi tên và lời thoại từ Thiên địa hội và Nghĩa hòa đoàn sang Chính Nghĩa Hội để tránh liên tưởng đến Thiên Địa Hội và Nghĩa Hòa Đoàn từ thời kỳ nhà Thanh Trung Quốc.

Ngoài ra, phim cũng sẽ điều chỉnh phần mở đầu bằng cách thêm dòng chữ "phim này lấy cảm hứng từ tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi". Điều chỉnh này nhằm làm rõ hơn mốc thời gian thay đổi trong tác phẩm văn học và tạo sự gần gũi hơn với phiên bản truyền hình đã ghi dấu ấn trong lòng khán giả.

Nhà sản xuất và đoàn làm phim sẽ cố gắng chỉnh sửa nội dung này một cách nhanh chóng để tránh những ý niệm sai lệch ảnh hưởng đến nội dung của bộ phim. Sau khi nội dung được chỉnh sửa, phim sẽ được gửi đến Cục Điện ảnh để kiểm duyệt trước khi ra mắt chính thức vào ngày 20/10, theo lời thông báo từ Cục trưởng.

Trailer phim "Đất rừng phương Nam". Video: HKFilms

Theo Cục trưởng, trong buổi thẩm định và phân loại ngày 29/9, toàn bộ thành viên Hội đồng kết luận rằng bộ phim không vi phạm Luật Điện ảnh và cho phép phim được phổ biến đến khán giả dưới 13 tuổi, nhưng phải có sự hướng dẫn từ cha mẹ hoặc người giám hộ. Ông Vi Kiến Thành cho biết: "Phim được biên tập tương đồng với phim truyền hình Đất phương Nam, diễn ra trong giai đoạn từ năm 1920-1930, trong khi tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi được viết vào năm 1945. Sự thay đổi này là vì bộ phim muốn mô tả hành trình của cậu bé An đi lạc qua nhiều địa điểm, môi trường, bang hội và nhóm nghĩa quân khác nhau".

Ông Thành cũng cho biết rằng bộ phim không tôn vinh hoặc ca ngợi một nhóm cụ thể, mà chỉ ca ngợi tình yêu đất nước và sự chống lại ngoại xâm của người dân Nam Bộ trong thời kỳ đó, bao gồm người Việt, người Hoa và người Khmer. Trên phim, giai đoạn 1920-1930, trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, phong trào đấu tranh yêu nước còn không có tổ chức chặt chẽ. Sau khi Đảng ra đời, các tổ chức này được tổ chức lại và đấu tranh với mục tiêu cụ thể. Câu chuyện của bộ phim tập trung vào nhân vật Hai Thành - Cha của An và hội của ông, những người sau này sẽ gia nhập Việt Minh.

Việc tự phát triển các phong trào chống ngoại xâm và ác bá với sự tham gia của nhiều lực lượng địa phương, tôn giáo, chủng tộc và các cá nhân như Võ Tòng, thầy Giáo Bảy đã là điều kiện tiên quyết cho tinh thần kháng chiến chống Pháp sau này. Câu chuyện sẽ tiếp tục được phát triển, đưa câu chuyện đến khi các nhân vật yêu nước tìm ra con đường đấu tranh chính đáng, dẫn đến Cách mạng Tháng Tám.

Theo người đại diện của hội đồng duyệt phim, trong phim có đề cập đến Nghĩa Hòa đoàn và Thiên Địa hội, đây là các hội nhóm được tụ hợp bởi một số người lao động sinh sống chủ yếu ở Sóc Trăng, Bạc Liêu và Long Xuyên - không có liên quan đến phong trào cùng tên do Chu Hồng Đăng lãnh đạo ở Trung Quốc. Thiên Địa hội và Nghĩa Hòa đoàn được thành lập bởi những người dân yêu nước ở Nam Kỳ, sử dụng tên gọi này để hoạt động độc lập tại Việt Nam.

Tác phẩm sẽ có một số suất chiếu trước từ ngày 13/10, sau đó sẽ ra mắt trên toàn quốc vào ngày 20/10. Đơn vị sản xuất đã sở hữu bản quyền làm phim từ sáu năm trước, tuy nhiên, lúc bấy giờ, họ chưa đủ kinh phí và điều kiện để thực hiện dự án. Quang Dũng quyết định giữ nguyên tên phim giống như trong tiểu thuyết gốc, không loại bỏ từ "rừng" như trong phiên bản truyền hình Đất phương Nam năm 1997. Nghệ sĩ Vinh Sơn - đạo diễn của Đất phương Nam - sẽ đóng vai trò cố vấn sản xuất. Diệp Thế Vinh sẽ là đạo diễn hình ảnh, còn nhạc sĩ Đức Trí sẽ trở thành giám đốc âm nhạc.