Nhìn lại Zune: Thất bại của Microsoft trong việc mang thành công hai ước mơ lớn

Không có máy nghe nhạc di động nào trong lịch sử có thể sánh ngang với sự phổ biến của Apple iPod, được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 2001. Nhưng vào năm 2006, Microsoft đã cố gắng làm rung chuyển cán cân với máy nghe nhạc di động của riêng mình, Zune, khởi đầu cho một dòng sản phẩm tồn tại trong thời gian ngắn mà nhiều người vẫn đánh giá cao cho đến tận ngày nay. Chiếc Zune đầu tiên ra mắt vào ngày 14 tháng 11 năm 2006, tức là khoảng 17 năm trước, mang trong mình hoài bão thu hút người dùng iPod và còn hơn thế nữa.

Chiếc Zune đầu tiên

Dù mang thiết kế độc đáo, mẫu Zune ban đầu thực sự là sản phẩm được Toshiba làm. Nó dựa trên Toshiba Gigabeat S30, một máy phát nhạc khác chạy giao diện Microsoft Portable Media Center. Tuy nhiên, Zune có màn hình rộng hơn (mặc dù sử dụng cùng độ phân giải 320x240) và thay thế thiết kế D-pad hình chữ thập bằng hình tròn. Mặc dù hơi giống bánh xe của iPod, Zune không hỗ trợ cử chỉ xoay và chỉ là một D-pad cơ bản.

Toshiba Gigabeat (trái) và Zune thế hệ hai

Trên thực tế, Zune và Gigabeat S rất giống nhau vì cả hai đều mắc phải vấn đề driver Freescale khiến thiết bị treo vào ngày 31 tháng 12 năm 2008. Driver này không được lên kế hoạch để xử lý các năm nhuận và một phần mã làm cho thiết bị bị treo suốt ngày do năm đó có một ngày thêm. Cả hai thiết bị đều sử dụng ổ cứng 30GB tương tự.

Tuy nhiên, Zune có thiết kế khác biệt, đặc biệt là khi Microsoft đưa ra các tùy chọn màu sắc độc đáo, bao gồm màu nâu đặc trưng và các mẫu màu trắng và đen (kèm theo phiên bản hạn chế màu hồng). Tuy nhiên, nó có kích thước dày hơn một chút so với một chiếc iPod tương đương vào thời điểm đó, làm cho khả năng di động kém đi.

Không thành công trong việc vượt qua iPod

Một trong những khó khăn lớn của Zune là nó hoàn toàn khác biệt so với các phương pháp phân phối âm nhạc trước đó của Microsoft. Zune đã áp dụng một hệ thống phân phối âm nhạc hoàn toàn mới của riêng mình, khi Microsoft đóng cửa MSN Music chỉ vài tháng trước khi Zune ra mắt. Điều này có nghĩa là mọi giao dịch mua hàng mà bạn đã thực hiện trên dịch vụ đó đều không còn hiệu lực và bạn sẽ phải mua lại các bài hát cũ.

Sự so sánh giữa Apple iPod và Microsoft Zune

Thêm vào đó, Zune cũng không tương thích với giao thức PlaysForSure DRM của Microsoft. Để đồng bộ nhạc, Zune đòi hỏi phần mềm đặc biệt hỗ trợ giao thức DRM mới, thay vì sử dụng Windows Media Player.

Các phiên bản ban đầu của Zune chỉ hỗ trợ một số loại file giới hạn. Mặc dù có màn hình lớn hơn, các thiết bị này chỉ có thể hiển thị hình ảnh trong định dạng JPEG và video phải được chuyển đổi sang định dạng WMV. Nhưng sau này, Zune đã hỗ trợ thêm việc chơi các file MP4 và H.264. Âm thanh cũng bị hạn chế chỉ trong các định dạng MP3, WMA và AAC. Phần mềm Zune dành cho PC đã được phát triển để sao chép và chuyển đổi các file khác sang định dạng tương thích với thiết bị.

Mặc dù một số người yêu thích âm nhạc có hứng thú với Zune, nhưng dòng sản phẩm này không thực sự thành công. Trong tuần đầu ra mắt, Zune chiếm 9% thị trường thiết bị giải trí di động, đứng thứ hai sau iPod, đang chiếm 63% thị phần. Tuy nhiên, Zune không bao giờ đạt được doanh số bán hàng gần bằng iPod. Microsoft thông báo đã bán được 2 triệu chiếc Zune vào tháng 5 năm 2008, bao gồm cả phiên bản thế hệ thứ hai ra mắt vào tháng 11 năm 2007. Cho đến tháng 9 năm 2009, dữ liệu từ NPD Group cho thấy Zune chỉ chiếm 2% thị phần tại Mỹ, xếp sau iPod, SanDisk và Walkman của Sony.

Zune thế hệ hai có Zune Pad điều hướng cảm ứng

Zune thế hệ thứ hai được ra mắt sau gần một năm, mang đến một thiết kế hoàn toàn mới. Thiết kế mới này bao gồm Zune Pad, một điều hướng cảm ứng tiện dụng. Ngoài ra, Zune thế hệ thứ hai cũng giới thiệu các phiên bản mới sử dụng bộ nhớ flash thay vì ổ cứng. Microsoft tiếp tục phát triển Zune bằng việc ra mắt Zune HD, thế hệ thứ ba và cuối cùng của dòng sản phẩm này. Zune HD chuyển sang lưu trữ hoàn toàn trên flash và có hai phiên bản 16GB và 32GB (với phiên bản 64GB ra mắt sau đó).

Tạo ra một bước đầu cho Windows Phone

Một trong những thành tựu lớn nhất của dòng Zune đó là giao diện người dùng, một giao diện sáng tạo sẽ tồn tại trong nhiều năm tới. Zune sử dụng giao diện người dùng chủ yếu dựa trên văn bản, mang đến một ma trận tương tác đơn giản và gọn gàng, làm tăng tính thanh lịch. Mặc dù giao diện không có quá nhiều hình ảnh hay biểu tượng hoa mỹ, nhưng vẫn thu hút một cách đặc biệt và giúp mọi thứ diễn ra mượt mà hơn.

Microsoft nhận thấy giao diện này vô cùng hấp dẫn để áp dụng vào các sản phẩm khác, đặc biệt là Windows Phone. Từ Windows Phone 7 trở đi, các điện thoại này đã sử dụng một giao diện dựa trên văn bản, giúp nhận biết các thành phần giao diện dễ dàng hơn. Điều này đã được duy trì trong các phiên bản Windows Phone tiếp theo và thậm chí đã xuất hiện trên Xbox và PC Windows trong thời kỳ Windows 8. Nhiều người đánh giá rằng giao diện này vẫn vô cùng hấp dẫn, tuy nhiên Microsoft đã quyết định loại bỏ phong cách này bắt đầu từ Windows 10 và Windows 11.

Zune HD, chiếc Zune cuối cùng, vẫn có giao diện người dùng dạng văn bản mà Microsoft sẽ sử dụng trên Windows Phone, Windows 8.

Hầu hết các sản phẩm sử dụng ngôn ngữ thiết kế này đều không thành công, chẳng hạn như Windows Phone bị các smartphone Android và iPhone vượt trội và Windows 8 thường được xem là một trong những phiên bản hệ điều hành kém chất lượng nhất.

Tất cả các sản phẩm Zune đã ngừng sản xuất vào tháng 10 năm 2011, chỉ sau chưa đầy 5 năm kể từ khi Zune được giới thiệu và sau một năm rưỡi từ khi mẫu mới nhất ra mắt. Zune được coi là dòng máy có nhiều tham vọng từ Microsoft, tuy nhiên cuối cùng không thể thực hiện được.