GenZ - Thúc đẩy thay đổi về thời trang bền vững: Những xu hướng không thể bỏ qua

1. Nhận thức được vấn đề môi trường, GenZ đang chuyển dịch xu hướng thời trang bền vững

1.1. Chiếc bẫy của thời trang nhanh

"Thời trang nhanh" (Fast Fashion) đã và đang trở thành một ngành công nghiệp phát triển mạnh mẽ tại Mỹ, Nhật Bản, các nước Châu Âu... và ngày càng vượt xa các thương hiệu thời trang hàng đầu trên thế giới. Vậy tại sao Fast Fashion lại trở nên phổ biến đến vậy?

Mẫu mã đa dạng: Các mẫu thiết kế luôn bắt kịp xu hướng và thích ứng với thời đại. Thậm chí, các mẫu mặt hàng hot của các nhãn hiệu thời trang nổi tiếng cũng nhanh chóng được nhái lại chỉ sau một tuần ra mắt.

Dễ dàng sở hữu: Thương mại điện tử đã giúp cho người tiêu dùng có thể mua sắm thoải mái ở bất cứ nơi nào và bất cứ lúc nào.

Thời trang phù hợp túi tiền: Với giá cả phải chăng, không gây cảm giác lãng phí hoặc hối tiếc. Chưa kể đến các chiến lược khuyến mãi vào ngày "giảm giá", cùng với tâm lý "nếu có giảm giá thì đặt hàng, nếu không thì tiếc nuối", khuyến khích người mua đặt hàng ngay lập tức.

1.2. Ranh giới giữa “biết” và “hiểu” về thời trang bền vững

Thời trang được coi như là một ngành công nghiệp góp phần làm ô nhiễm môi trường bằng cách sinh ra rất nhiều rác thải. Theo báo cáo Pulse of the Fashion Industry 2017, được thực hiện bởi Boston Consulting Group (BCG) và Global Fashion Agenda (GFA), số lượng rác thải từ ngành dệt may đã đạt 92 triệu tấn vào năm 2015 và được dự báo sẽ tăng lên 148 triệu tấn vào năm 2030. Đây là một con số đáng lo ngại, đặc biệt trong bối cảnh cả nước đang gặp khủng hoảng hạn hán và thiếu nước ngọt, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.

Ông Ariel Muller, giám đốc điều hành khu vực Châu Á Thái Bình Dương của Forum for the Future, đã trình bày tại Hội nghị Ecosperity (Singapore, 6/2019) rằng "ngành dệt may đóng góp 10% tổng lượng khí thải carbon, tương đương với tổng lượng khí thải carbon từ các ngành vận chuyển và hàng không. Nếu không có sự can thiệp, con số này sẽ tăng lên 26% vào năm 2050."

Tuy đã có nhiều cảnh báo về những hậu quả của thời trang nhanh và hầu như ai cũng biết về vấn đề này, một số người dùng vẫn dần chuyển dịch sang xu hướng thời trang bền vững. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa việc "biết" và "hiểu" về thời trang bền vững vẫn rất mỏng manh. Chúng ta khó có thể đánh giá được tính "bền vững" của một thương hiệu chỉ sau vài lần mua sắm.

1.3. Rào cản khi gia nhập thị trường thời trang bền vững

Theo báo cáo thường niên của threadUP, chưa đến 20% người mua sắm có kế hoạch "chi ít tiền hơn" cho thời trang nhanh trong vòng 5 năm tới, mặc dù có 50% trong số họ nhận thức về vấn đề quản lý rác thải và 43% thừa nhận cảm giác xấu hổ khi "bỏ tiền túi" cho các mặt hàng giá rẻ. Tiến sĩ Denise N. Green, Phó Giáo sư về Khoa học Sợi và Thiết kế Trang phục tại Đại học Cornell ở Ithaca, New York, cũng đã đề cập đến các rào cản khi trẻ em tiến đến thời trang bền vững, bao gồm khả năng chi trả và ảnh hưởng mạnh mẽ từ mạng xã hội.

Những người có thu nhập cao thường chọn mua các sản phẩm bền vững với mức cao hơn 6% so với những người có thu nhập trung bình và thấp.

Theo nhận định của thế hệ Gen Z, khá khó để chống lại sức hút mà thời trang nhanh mang lại. Họ rất ảnh hưởng bởi các Influencer và những stylist trên mạng xã hội, người giúp họ phối những bộ quần áo mới nhất, và vì lo lắng không theo kịp xu hướng, người dùng nhanh chóng thêm vào giỏ hàng và sẵn sàng thanh toán.

Dẫu vậy, Gen Z vẫn là những người tiêu dùng thúc đẩy nhu cầu ngày càng tăng về việc sử dụng lại những sản phẩm đã qua sử dụng, biến đổi những đồ cũ thành những đồ mới thay vì vứt bỏ chúng, như đã được báo cáo trong tài liệu thường niên năm 2022 của eBay.

1.4. Mạng xã hội góp phần lan toả xu hướng thời trang bền vững

Mặc dù mạng xã hội là nguồn cảm hứng cho tâm lý "sợ lỗi mốt" của Gen Z, nhưng cũng chính mạng xã hội đóng góp vào việc lan tỏa xu hướng thời trang bền vững mới. Các nền tảng mạng xã hội có khả năng truyền thông tin nhanh và lan rộng, vượt qua biên giới và lục địa.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng khoảng 50% người dùng Instagram theo dõi các tài khoản thời trang và người mẫu để lấy cảm hứng cho trang phục của mình. Khi sử dụng hashtag #Upcycling trên Instagram, bạn sẽ tìm thấy hơn 3.9 triệu kết quả.

TikTok cũng đóng vai trò quan trọng trong việc lan toả xu hướng này rộng rãi hơn. Nhiều Influencer và KOL đã chia sẻ về thời trang bền vững và giới thiệu các thương hiệu thời trang bền vững. Đồng thời, việc ra mắt các cửa hàng bán đồ secondhand và cho thuê cũng giúp tiếp cận với đông đảo các bạn trẻ.

2. 4 xu hướng phát triển thời trang bền vững đang hiện hành

2.1. Thời trang đã qua sử dụng (Second hand hay resale)

Điển hình là Hiền Nhi - chủ nhân của một kênh TikTok có hơn 300 nghìn người theo dõi, không ngừng “trình làng” những video cung cấp thông tin về thời trang nhanh và thời trang bền vững.

Nằm trong xu hướng không ngừng phát triển của ngành thời trang, thị trường secondhand đã thu hút sự chú ý khi người dùng mua và sử dụng lại những sản phẩm đã từng qua sử dụng nhưng vẫn còn mới và với giá cả phải chăng. Điều đặc biệt là những sản phẩm thời trang secondhand này vẫn có độ bền tương đương từ 50% - 70% so với sản phẩm mới.

Việc mua hoặc thuê lại các mặt hàng từng sở hữu trước đây không chỉ đáp ứng nhu cầu về sự mới mẻ, mà còn giúp kéo dài tuổi thọ của sản phẩm. Điều này cũng kích thích hoạt động mua bán lại trên thị trường.

Khác với thế hệ trước đây, người tiêu dùng trẻ tuổi ngày nay đánh giá cao giá trị của trải nghiệm và sẵn sàng mua lại những món đồ yêu thích của mình. Họ cũng có thể bán lại những món đồ này cho những người có nhu cầu và sau đó tìm kiếm những món hàng resale mới.

Thị trường mua lại được dự đoán sẽ tăng trưởng từ 28 tỷ đô vào năm 2019 lên 64 tỷ đô vào năm 2024, chiếm 7% thị trường thời trang cao cấp. Millennials và Gen Z là nhóm người tiếp nhận xu hướng thời trang đã qua sử dụng nhanh hơn gấp 2,5 lần so với các nhóm tuổi khác, theo thống kê của ThredUP - công ty thương mại điện tử hàng đầu thế giới trong lĩnh vực thời trang đã qua sử dụng trực tuyến.

2.2. Thời trang tái chế, biến cũ thành mới (Upcycling)

Nếu xu hướng mua sắm hàng qua lại là sản phẩm đã qua sử dụng nhưng vẫn mới và được làm sạch trước khi bán, và tái chế là quá trình hoàn toàn tạo ra sản phẩm mới từ nguyên vật liệu tái chế, thì upcycling có vẻ như là một xu hướng nằm ở giữa, kết hợp tận dụng những vật liệu cũ nhưng vẫn còn mới và tái tạo chúng thành một sản phẩm hoàn toàn mới. Ví dụ, có thể kết hợp một chiếc áo khoác jeans đã cũ với phần ren từ một chiếc váy để tạo ra một chiếc áo khoác hoàn toàn mới.

Mặc cho có những đánh giá "dị" và "kỳ quái", thế hệ Z vẫn nổi bật với phong cách thời trang độc đáo, nhờ những món đồ sáng tạo từ xu hướng tái chế. Xu hướng này không chỉ giúp thế hệ Z tìm được giá trị cá nhân mà còn thể hiện tính cách riêng biệt qua từng trang phục.

2.3. Thời trang cho thuê (Rental)

Theo báo cáo từ Bain & Company, xu hướng "sang trọng bền vững" sẽ là một trong những xu hướng phát triển trong thập kỷ tới và ngành cho thuê quần áo đang dần xuất hiện. Trong tương lai gần, việc cho thuê trực tiếp giữa người và người, trong đó người dùng gửi quần áo cho một nền tảng trung gian có thể sẽ trở nên phổ biến hơn.

Ở Việt Nam, dịch vụ cho thuê thời trang chưa được phổ biến, trong khi ở nước ngoài thì rất phổ biến. Thuê thời trang hoặc thuê lại các món đồ đã qua sử dụng làm việc này có hai mục đích chính: thứ nhất là để đáp ứng nhu cầu sắm váy áo của người sành điệu trong một thời gian ngắn với mức giá tiết kiệm, còn thứ hai là để bảo vệ môi trường và thiên nhiên.

Ngành công nghiệp cho thuê quần áo trực tuyến trên toàn cầu được định giá lên đến 1,2 tỷ USD vào năm 2019 và được dự báo sẽ tăng gấp đôi lên 2,8 tỷ USD vào năm 2027. Một số đại diện nổi tiếng trong lĩnh vực này là Rent The Runway (Mỹ), My Wardrobe HQ (Anh), GlamCorner (Australia) và Style Theory (Singapore)...

2.4. Thời trang tuần hoàn - bước tiến tiếp theo của ngành thời trang

Trong ngành công nghiệp thời trang hiện nay, không chỉ lãng phí mà còn tham lam khi yêu cầu tiết kiệm nguồn tài nguyên đất, nước, dầu và hóa chất cũng như gây ô nhiễm trong quá trình sản xuất.

Tuy mới xuất hiện vào năm 2014, từ "tuần hoàn" (circular) đã nhanh chóng trở thành một khái niệm bền vững được đón nhận nồng nhiệt trong ngành thời trang.

Đến 90 thương hiệu thời trang và nhà bán lẻ, từ Nike đến Adidas, Ganni đến Reformation, Lacoste đến VF Corporation đã đồng ý tham gia Bảng cam kết Hệ thống Thời Trang Tuần hoàn 2020 (2020 Circular Fashion System Commitment) của Global Fashion Agenda.

Thời trang tuần hoàn không chỉ đơn giản là việc loại bỏ chất thải và sử dụng vật liệu thô, mà còn đòi hỏi sự quan tâm đến mặt thiết kế từ quá trình sản xuất, sử dụng cho đến xử lý cuối cùng. Ví dụ, việc sử dụng sợi đơn thay vì sợi pha trộn nhằm đảm bảo các vật liệu may mặc có thể dễ dàng phân hủy và tái sử dụng.

3. Piktina - Địa chỉ cho các tín đồ đồ si tại Việt Nam

Nếu bạn là một fan cứng của thời trang secondhand, chắc hẳn bạn đã không còn xa lạ gì với ứng dụng Piktina. Đây là nền tảng tiên phong trong việc mua, bán và trao đổi các món đồ thời trang đã qua sử dụng, nơi mà các fashionista thời 4.0 có thể tìm kiếm những món đồ độc lạ, không trùng hàng với mức giá rất phải chăng. Với vai trò là một nền tảng kết nối người dùng trên toàn quốc, Piktina giúp mở rộng tủ đồ của mỗi cá nhân, cung cấp giải pháp để sử dụng sản phẩm một cách lâu dài và từ đó, trở thành một phần của nền kinh tế tái chế tại Việt Nam.

Piktina tập trung vào việc tạo sự nhận thức về giá trị bền vững trong ngành công nghiệp thời trang tại Việt Nam, khuyến khích việc tái sử dụng sản phẩm cũ, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường. Sản phẩm đã chính thức ra mắt vào tháng 6 năm 2022 với những tính năng tiện ích, giao diện mượt mà, cung cấp những món đồ thời trang đẹp, độc, và giá cả phải chăng cho người dùng. Đến tháng 4 năm 2023, Piktina đã có hơn 600.000 khách hàng trên khắp 63 tỉnh thành, giải phóng hơn 15 tấn quần áo, tiết kiệm 300 triệu lít nước và 380 tấn khí thải CO2 vào môi trường.

Đến năm 2025, dự kiến tại Việt Nam sẽ có ít nhất 360 triệu sản phẩm thời trang đã qua sử dụng tích lũy trong tủ đồ của người dùng. Nếu mô hình của Piktina được nhân rộng và xây dựng được thói quen tiêu dùng bền vững cho người dùng, sẽ có 90.000 tấn hàng hóa được tái sử dụng, tiết kiệm được 1.800 tỷ lít tài nguyên nước và giảm 2.250 triệu tấn CO2 khí thải ra môi trường. Điều đó sẽ góp phần đáng kể vào quá trình giảm phát thải ròng về “0” (net zero), giúp Việt Nam tiến đến cam kết vào 2050. Đây là một mục tiêu to lớn mà đội ngũ Piktina hướng tới, nỗ lực không ngừng trong việc mang đến những giải pháp gần gũi, thiết thực cho từng cá nhân và cho tương lai của ngành kinh tế tuần hoàn Việt Nam.

Mô hình kinh doanh của Piktina không chỉ tập trung vào lợi nhuận mà còn hướng đến việc xây dựng một cộng đồng có nhận thức sâu sắc về những tác động tiêu cực của chủ nghĩa tiêu dùng quá mức (consumerism) và ảnh hưởng gây hại cho môi trường từ việc tiêu dùng các sản phẩm thời trang nhanh chóng. Mục tiêu chính của Piktina là khuyến khích thói quen tiêu dùng các sản phẩm thời trang đã qua sử dụng, và thông qua việc được trang bị kiến thức về tác hại của chủ nghĩa tiêu dùng quá độ, cộng đồng có thể hình thành nhận thức rõ ràng về những vấn đề này.

Tạm kết

Gen Z đang thúc đẩy một cuộc cách mạng thời trang tập trung vào bảo vệ môi trường. Họ đang dần chuyển đổi sang việc mua và sử dụng quần áo second hand, phục hồi quần áo cũ và ưa chuộng các sản phẩm thân thiện với môi trường.