Cách chống vi khuẩn và virus biến đổi trong thời đại COVID-19 – Bài học vô giá
Đại dịch COVID-19 đã gây tổn hại kinh hoàng, nhưng cũng dạy chúng ta nhiều bài học quan trọng về bảo vệ sức khỏe Từ vi khuẩn đến virus biến đổi, mức độ nguy hiểm và cách phòng tránh đã thu hút sự quan tâm của nhiều người
Vi khuẩn là các sinh vật đơn bào nhỏ có kích thước trung bình từ 0.2 - 10μm, chỉ có thể quan sát được qua kính hiển vi. Chúng bao gồm cầu khuẩn, liên cầu khuẩn, song cầu, lậu cầu, tụ cầu, trực khuẩn, xoắn khuẩn... Đáng chú ý là ngày càng xuất hiện nhiều loại vi khuẩn có sự biến đổi mạnh mẽ hơn, phức tạp hơn và khó điều trị hơn khi gây hại cho con người.
Ngày càng xuất hiện nhiều loại vi khuẩn thay đổi và gây hại cho sức khỏe của con người (Ảnh minh họa)
Vi khuẩn được cho là sinh vật đầu tiên xuất hiện trên Trái đất và cũng là nhóm đa dạng nhất trong giới sinh vật. Chúng tồn tại khắp mọi nơi, từ bề mặt vật thể, nước, đất, thực phẩm và ngay cả bên trong các sinh vật khác, bao gồm cả ruột và da của con người.
Virus thì là các thực thể sống nhỏ bé nhất mà không có cấu trúc tế bào, chỉ biểu hiện sống khi sinh sống ký sinh trên nguồn chủ. Chúng có kích thước chỉ bằng 1/100 đến 1/10 so với vi khuẩn và hầu hết các loại virus đều gây bệnh. Nhiều loại virus có thể tồn tại trên các bề mặt vật liệu hoặc trên da người trong thời gian dài, bao gồm cả virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19.
Vai trò của làn da trong việc ảnh hưởng đến vi khuẩn và virus đã được đề cập trước đó. Đúng như vậy, da của con người có thể trở thành một môi trường sống và tồn tại cho các loại vi khuẩn và virus. Do đó, việc bảo vệ và làm sạch bề mặt da là vô cùng quan trọng.
Đồng thời, theo PGS.TS Nguyễn Huy Nga (Nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế), vi khuẩn sinh sống trên da cũng đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe và bệnh tật của da cũng như cả cơ thể. Ông cho biết, nhiều nghiên cứu khoa học đã tìm ra các cộng đồng sinh học trên da người có tác dụng ngăn ngừa sự tấn công của các vi sinh vật gây bệnh. Hệ vi sinh đa dạng (microbiome) này được tìm thấy ở khắp mọi nơi, từ đại dương và đất đến ruột người và bề mặt da.
PGS.TS Nguyễn Huy Nga cho rằng giữ vệ sinh, phòng ngừa là biện pháp quan trọng nhất để đối phó với vi khuẩn và virus biến đổi (Ảnh minh họa)
Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Nature Microbiology năm 2021 đã phát hiện ra nhiều loại vi khuẩn, nấm và virus mới trong hệ vi sinh trên da người. Các nhà nghiên cứu từ Viện Tin sinh học Châu Âu của EMBL (EMBL-EBI), Viện Y tế Quốc gia (NIH), Viện Nghiên cứu Bộ gen Con người Quốc gia (NHGRI), Viện Quốc gia về Bệnh viêm khớp, Cơ xương và Da NIH (Hoa Kỳ) đã tạo ra Bộ sưu tập bộ gen vi sinh vật trên da (SMGC) - một bộ sưu tập chứa các bộ gen tham chiếu cho hệ vi sinh trên da người.
Sara Kashaf, một nghiên cứu sinh tiến sĩ tại NIH và EMBL-EBI cho biết: "Chúng tôi đã tìm thấy hàng nghìn trình tự virus, bao gồm cả các loại virus khổng lồ mà lây nhiễm vi khuẩn - đặc biệt phổ biến trên bàn tay và bàn chân của tình nguyện viên". PGS.TS Nguyễn Huy Nga cũng lưu ý rằng những khu vực này có sự đa dạng cao về hệ vi sinh, và vì chúng ta thường tiếp xúc với nhiều vật thể mới trong môi trường xung quanh nên vi khuẩn và virus có thể tồn tại.
Vi khuẩn, virus có thể xâm nhập và gây hại cho cơ thể thông qua sự tiếp xúc với tay.
Ông cũng giải thích rằng sự tồn tại của vi sinh vật trên da người phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm từng cá thể và điều kiện môi trường. Cộng đồng vi sinh vật sống trên da của một người trong thời gian dài đã thích nghi với cơ thể đó và sẵn sàng tiêu diệt những vi sinh vật lạ xâm nhập vào da. Ngoài ra, nhiệt độ, độ ẩm của môi trường sống và việc sử dụng các sản phẩm vệ sinh (dầu gội, xà phòng, sữa tắm...) cũng ảnh hưởng đáng kể đến sự tồn tại của các quần thể vi sinh vật trên da.
Ví dụ, trong môi trường có khí hậu ẩm ướt, các vi sinh vật có thể tồn tại lâu hơn so với môi trường nắng nóng, khô và có nhiều tia cực tím. Hiệu quả miễn dịch của từng cá thể cũng ảnh hưởng lớn đến việc các vi sinh vật lạ tồn tại trên da và khả năng gây bệnh của chúng.
PGS.TS Nguyễn Huy Nga cảnh báo rằng thực tế đã có nhiều loài vi khuẩn, virus thay đổi gen để vượt qua rào cản tự nhiên trên da và gây bệnh cho con người. Cuộc chiến chống lại đại dịch COVID-19 là bằng chứng rõ ràng và bài học đáng giá!
COVID-19 đã giúp chúng ta học được cách chống lại vi khuẩn và virus biến đổi.
Virus SARS-CoV-2 đã gây ra đại dịch Covid, làm hàng trăm triệu người mắc bệnh và hơn 6,8 triệu người tử vong. Trong số đó, có hơn 43 ngàn người Việt Nam bị ảnh hưởng. PGS.TS Nguyễn Huy Nga đã nhấn mạnh rằng virus SARS-CoV-2 có thể tồn tại trên da người lâu hơn so với các virus gây bệnh khác. Ví dụ, virus SARS-CoV-2 có thể tồn tại trên da người trong khoảng 9 tiếng, trong khi mầm bệnh gây cúm chỉ tồn tại khoảng 1,8 tiếng.
Điều này tăng nguy cơ lây nhiễm qua tiếp xúc. Mặc dù không thể sinh sôi trên bề mặt da (trừ khi xâm nhập vào tế bào), nhưng do tồn tại lâu hơn trên da, chúng ta có thể mắc bệnh nếu tay nhiễm virus chạm vào mắt, mũi hoặc miệng...
Trẻ em có hệ miễn dịch yếu và dễ bị vi khuẩn và virus tấn công nên vệ sinh da là rất quan trọng. (Ảnh minh họa)
Một nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Bệnh truyền nhiễm lâm sàng đã chỉ ra rằng vi rút SARS-CoV-2 có thể tồn tại lâu hơn trên bề mặt da, tăng nguy cơ lây truyền qua tiếp xúc. Tuy nhiên, vệ sinh tay đều có thể giảm nguy cơ này. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành xét nghiệm các mẫu da thu thập từ các mẫu vật khám nghiệm tử thi sau một ngày từ khi tử vong. Kết quả cho thấy cả vi rút SARS-CoV-2 và vi rút cúm deon phiếu cảm lại bất hoạt sau 15 giây tiếp xúc với ethanol hoặc một số chất tương tự có trong các loại dung dịch rửa tay, sữa tắm. Điều này chứng tỏ, vi khuẩn và virus biến đổi có thể được hiệu quả phòng tránh và "chiến đấu" nếu chúng ta chú trọng chăm sóc và làm sạch da.
Việc rửa tay bằng xà phòng có khả năng diệt khuẩn cao sẽ hỗ trợ rất nhiều trong việc chống lại vi khuẩn, virus chung và nhất là ngăn ngừa COVID-19 (Hình ảnh minh họa).
Tiến sĩ Dan Corbett từ Trường Hóa học và Kỹ thuật Hóa học Queen cho biết: "Trong bối cảnh đại dịch virus corona đang lan rộng trên toàn cầu, chúng tôi đã nhận được nhiều lời khuyên. Tuy nhiên, có một lời khuyên rất quan trọng từ đầu: chúng ta cần tắm rửa thường xuyên và đúng cách, sử dụng xà phòng và nước. Khi phân tử xà phòng xâm nhập vào vỏ virus, nó sẽ phá vỡ virus, giải phóng các thành phần của nó vào nước xà phòng, và thông qua nước này, vi khuẩn và virus sẽ được loại bỏ".
Như vậy, bài học rút ra là chúng ta nên tập trung vào phòng tránh vi khuẩn và virus bằng cách thường xuyên và đúng cách rửa tay và tắm rửa. PGS.TS Nguyễn Huy Nga đã nhắc nhở về việc lựa chọn sản phẩm nước rửa tay và sữa tắm, điều này cũng rất quan trọng. Tốt nhất là ưu tiên sử dụng các sản phẩm đã được kiểm định và có khả năng diệt khuẩn cao, bao gồm cả vi khuẩn biến đổi. Đồng thời, những sản phẩm này cũng giúp bảo vệ hệ vi sinh vật có lợi trên da, nâng cao sức đề kháng và chăm sóc làn da.
