Tương lai của AI: Sự khác biệt giữa AI và kiểm soát AI
AI sẽ thay đổi nền kinh tế và làm thế nào chúng ta sẽ ứng phó với điều đó? Các công ty đang đưa ra quyết định khó khăn về việc sử dụng AI để tăng năng suất hoặc giảm chi phí ChatGPT sẽ giúp họ tìm ra cách sử dụng AI một cách thông minh để hỗ trợ người lao động và mang lại lợi ích cho công ty
Sự xuất hiện của ChatGPT liệu có mang lại lợi ích cho tất cả mọi người hay chỉ tăng thêm khoảng cách phân hóa? Giáo sư kinh tế Brynjolfsson từ trường Stanford đã chia sẻ rằng nếu sử dụng công nghệ đúng cách, chúng ta có thể trải qua một trong những thập kỷ tuyệt vời nhất từ trước đến nay. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng chủ nhân của trí tuệ nhân tạo đang quá tập trung vào việc sao chép trí thông minh con người thay vì tìm cách phát triển để con người có thể thực hiện những nhiệm vụ mới và mở rộng khả năng của họ.
Trong thời gian gần đây, một ý tưởng đang được đề xuất là sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo ra các khả năng mới cho con người, thay vì chỉ đơn giản là thay thế họ bằng các máy móc. Tuy nhiên, việc theo đuổi các công nghệ như vậy đã dẫn đến sự thay thế con người bằng các máy móc, tăng thêm thất nghiệp và giảm lương, và làm gia tăng sự bất bình đẳng về tài sản và thu nhập. ChatGPT đã gây ra một cuộc tranh luận về cách sử dụng các công nghệ mới để mang lại lợi ích cho con người.
Mặc dù đã có nhiều tiến bộ đáng kinh ngạc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và các công cụ kỹ thuật số khác trong thập kỷ qua, tuy nhiên, theo một số chuyên gia, tác động của chúng đến việc cải thiện sự thịnh vượng và tăng trưởng kinh tế trên diện rộng lại không như mong đợi. Một số nhà đầu tư và doanh nhân đã trở nên giàu có hơn, trong khi đa số người dân lại chưa thực sự được hưởng lợi, thậm chí một số công việc đã bị thay thế bởi tự động hóa.
The Economist cho biết, trong thời gian gần đây, chỉ có một số lĩnh vực nhất định, chẳng hạn như dịch vụ thông tin, và đặc biệt là ở một số thành phố của Mỹ như San Jose, San Francisco, Seattle và Boston mới có tăng trưởng năng suất đáng kể. Kết quả là, doanh thu kinh tế không tăng trưởng nhiều đã khiến cho tiền lương của nhiều bộ phận nhân công bị đình trệ suốt nhiều thập kỷ.
Liệu ChatGPT có góp phần vào sự bất bình đẳng về thu nhập và giàu có, một vấn đề đáng lo ngại trong những nền kinh tế hàng đầu, hay nó có thể giúp đảo ngược tình trạng này? Và liệu AI có thể giải quyết được vấn đề này?
Các nhà đầu tư đang đầu tư hàng tỷ đô la vào các công ty dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) và danh sách các ứng dụng và dịch vụ được thúc đẩy bởi các mô hình như ChatGPT đang ngày một dài ra. Tuy nhiên, việc các công nghệ kỹ thuật số mới có thể đang làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng đã khiến các nhà khoa học tạo ra AI cần phải đưa ra lựa chọn tốt hơn. Điều này cũng đặt ra câu hỏi về tác động tiềm tàng của AI đối với việc làm và những ai sẽ hưởng lợi hay bị bỏ lại phía sau. Có lẽ, giải pháp tốt nhất là đưa thêm những minh chứng về tác động của AI và đưa ra các khuyến nghị về việc gia tăng phúc lợi chung của xã hội.
Nhiều người cho rằng AI sẽ là một công cụ mạnh mẽ cho nhiều người lao động nâng cao năng lực và chuyên môn, qua đó tạo động lực cho nền kinh tế. Tuy nhiên, lo ngại là các công ty sẽ đơn giản thay thế các công việc giản đơn, lặp đi lặp lại bằng các quy trình tự động hóa. Những công việc đòi hỏi kỹ năng sáng tạo và suy luận logic, được trả lương cao, có thể bị thay thế bằng các giải pháp AI. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng bất bình đẳng và làm cho một số công ty công nghệ cao và giới tinh hoa công nghệ giàu lên nhanh chóng, nhưng không đóng góp nhiều cho phúc lợi và thịnh vượng kinh tế nói chung.
Trong việc áp dụng trí tuệ nhân tạo vào hoạt động kinh doanh, câu hỏi đặt ra là liệu các doanh nghiệp sử dụng ChatGPT có hỗ trợ cho nhân viên có năng lực hơn hay chỉ đơn thuần là để cắt giảm chi phí và việc làm. Với tác động tiềm tàng của trí tuệ nhân tạo đối với nền kinh tế và việc làm, câu hỏi tiếp theo là ai sẽ có trách nhiệm thiết kế và triển khai các công cụ này, cũng như ai sẽ kiểm soát tương lai của công nghệ này: chính phủ hay tư nhân? Nhà kinh tế Diane Coyle của Đại học Cambridge ở Anh cảnh báo về khả năng các mô hình như ChatGPT bị chi phối bởi các công ty lớn thống trị thị trường kỹ thuật số. Google và Meta hiện đang cung cấp các mô hình ngôn ngữ lớn của riêng họ cùng với OpenAI, trong khi chi phí tính toán rất lớn để chạy phần mềm đang tạo ra rào cản đối với bất kỳ ai muốn cạnh tranh. Các công ty dựa vào mô hình kinh doanh quảng cáo cũng đang gặp phải mối quan ngại tương tự.
Vì vậy, để tránh sự độc quyền, cần có một tổ chức nghiên cứu quốc tế được tài trợ công khai về trí tuệ nhân tạo, được mô hình theo CERN - tổ chức nghiên cứu Liên chính phủ của Châu Âu có trụ sở tại Geneva, nơi World Wide Web được tạo ra vào năm 1989. Tổ chức này sẽ được trang bị sức mạnh tính toán khổng lồ và chuyên môn khoa học để phát triển công nghệ xa hơn nữa. Tuy nhiên, việc đảm bảo rằng các mô hình như ChatGPT phục vụ tốt nhất cho lợi ích công vẫn chưa có chính sách công chắc chắn. Chúng ta cần xem xét các lựa chọn về cách sử dụng công nghệ một cách công bằng, không chỉ dành cho một số công ty thống trị và thị trường.
Việc đấu tranh quyền lực luôn là một yếu tố quan trọng trong việc phát triển các công nghệ và đưa chúng vào sử dụng. Nhà nước và chính sách công đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự tiến bộ công nghệ và đảm bảo lợi ích cho toàn bộ xã hội, chứ không chỉ riêng cho một số tầng lớp giàu có. Điều này đã được chứng minh bởi nhiều ví dụ lịch sử về sự thành công của các chính sách công tài trợ cho nghiên cứu và phát triển công nghệ. Daron Acemoglu và Simon Johnson, những nhà kinh tế hàng đầu của MIT, đã đưa ra quan điểm rằng cần phải có một hướng tiến bộ công nghệ mang lại lợi ích cho toàn bộ xã hội, đồng thời đảm bảo sự phân phối công bằng cho các thành phần trong xã hội.
Trong giai đoạn từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến đầu những năm 1970, nền kinh tế Hoa Kỳ đã chứng kiến sự phát triển nhanh chóng của công nghệ đồng thời với sự tăng lương của đa số người lao động, nhưng đồng thời cũng chứng kiến sự giảm bất công về thu nhập. Nguyên nhân của hiện tượng này là do các tiến bộ công nghệ đang được sử dụng để tạo ra các công việc mới, trong khi sức ép chính trị và xã hội đảm bảo rằng người lao động được hưởng lợi một cách bình đẳng hơn với chủ của họ so với trước đây.
Tuy nhiên, hai nhà kinh tế đã cảnh báo rằng việc sử dụng robot sản xuất trong các trung tâm công nghiệp của Mỹ đã cướp đi việc làm và dẫn đến sự suy giảm kéo dài ở những trung tâm này. Vì vậy, việc hiểu rõ tiến bộ nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo hiện nay sẽ mang lại những gì và quyết định về cách tốt nhất để sử dụng các đột phá công nghệ này sẽ ảnh hưởng đến tất cả chúng ta trong tương lai.
Các chuyên gia kinh tế cho rằng, những người đang phát triển AI hiện đang theo hướng không đúng. Cụ thể, toàn bộ kiến trúc của AI đang ở chế độ tự động hóa, theo tầm nhìn của các nhà khoa học thuộc OpenAI, Microsoft và cộng đồng đầu tư mạo hiểm.
Những cá nhân đứng sau sự ra đời của ChatGPT và các doanh nhân tham gia vào việc phát triển sản phẩm này, đáng được tôn vinh vì đã mang đến một khía cạnh mới về trí tuệ nhân tạo cho công chúng với tiềm năng lớn. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng ta phải chấp nhận hoàn toàn tầm nhìn và mong muốn của họ về hướng phát triển công nghệ và cách sử dụng chúng.
Sự chênh lệch ngày càng tăng về sự phát triển công nghệ không phải là điều tất yếu, mà có thể do những quyết định sai lầm về cách thức lựa chọn những người có ảnh hưởng trong xã hội và định hướng công nghệ. Xã hội thường tin tưởng hoàn toàn vào tầm nhìn của giới kinh doanh và giới tinh hoa công nghệ - những người tài năng và sáng tạo sẽ rộng lượng tài trợ cho phần còn lại của xã hội.
Để đạt được mục tiêu “danh mục công nghệ cân bằng hơn”, chúng ta cần sử dụng các công cụ khác nhau như cải cách thuế và chính sách khuyến khích của chính phủ để tạo ra các giải pháp AI thân thiện với người lao động hơn. Ngoài ra, cần loại bỏ khả năng độc quyền của các công ty công nghệ lớn, kể cả trong việc tài trợ cho nghiên cứu khoa học máy tính và các trường kinh doanh. GS. Trần Thọ Đạt, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo cho biết.
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đang theo kịp xu hướng của thị trường việc làm hiện nay bằng cách đào tạo nhân viên công nghệ với kiến thức về trí tuệ nhân tạo. Điều này đòi hỏi những người lao động trong ngành công nghệ phải có kiến thức về AI nếu muốn tìm được việc làm.
