Tết Nguyên tiêu là gì? Ý nghĩa ngày Rằm tháng Giêng (15/1 Âm Lịch)

1. Tết Nguyên Tiêu là gì?

Tết Nguyên tiêu, còn được gọi là Rằm tháng Giêng, có nguồn gốc từ Trung Quốc và diễn ra vào ngày 14 - 15 tháng Giêng âm lịch. Có nhiều tài liệu khẳng định rằng Tết Nguyên tiêu xuất phát từ thời Tây Hán ở Trung Quốc. Câu chuyện bắt đầu khi mỗi khi mùa xuân đến, các cung nữ không được phép thăm gia đình.

Trong lúc đó, Đông Phương Sóc - một cận thần được Hán Vũ đế yêu mến - đã bị cảm động bởi tấm lòng của cung nữ và đã giúp đỡ cô. Ông thông báo rằng Trường An sẽ bị Hỏa thần thiêu cháy, và đề nghị nhà vua và hoàng gia lánh nạn ra bên ngoài cung điện. Trong cung điện, sẽ treo nhiều đèn lồng giả vờ bị thiêu cháy.

Hán Vũ Đế đã chấp thuận kế hoạch này và kể từ đó, vào ngày Rằm tháng Giêng hàng năm, mọi nhà đều treo đèn lồng. Phong tục này đã truyền tụng qua nhiều thế hệ và lan rộng sang Việt Nam. Dù vậy, tại nước ta, Tết Nguyên tiêu có một số biến tấu so với Trung Quốc.

Rằm tháng Giêng, hay Tết Nguyên tiêu, diễn ra từ giữa đêm ngày 14 (đêm trước ngày Rằm) đến hết ngày 15 (đêm Rằm) tháng Giêng âm lịch. Năm 2023, Tết Nguyên tiêu, hay Rằm tháng Giêng, sẽ diễn ra vào Chủ nhật, ngày 5/2/2023 (Chủ Nhật), thuận tiện cho mọi người đi lễ chùa.

2. Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu:

Ý nghĩa thực tế của lễ cúng Rằm tháng Giêng rất phổ biến trong xã hội ngày nay. Tết Nguyên tiêu đề cập đến đêm rằm đầu tiên của năm mới. "Nguyên" có nghĩa là đầu tiên, còn "Tiêu" có ý nghĩa là ban đêm. Ngoài ra, Tết Nguyên Tiêu còn được gọi là Tết Thượng Nguyên, để phân biệt với hai dịp rằm lớn khác là Tết Trung Nguyên (Rằm tháng Bảy) và Tết Hạ Nguyên (Rằm tháng Mười).

Ngày rằm tháng Giêng cũng là một ngày lễ trọng đại trong Phật giáo, nổi tiếng với câu "Cúng quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng" hoặc "Cúng quanh năm không bằng một ngày rằm Tháng Giêng".

Vào ngày này, mọi gia đình thường đi chùa và dâng lễ, thể hiện lòng thành kính đối với Đức Phật và tổ tiên, cầu mong sự may mắn và phước lành.

Mặc dù Tết Nguyên Tiêu xuất xứ từ Trung Quốc, nhưng ở Việt Nam có những điều chỉnh để phù hợp với truyền thống văn hóa của chúng ta.

Đối với người Trung Quốc, đây là lễ hội thả đèn trời, họ sẽ thả đèn trời để cầu mong có một năm mới tràn đầy bình an. Trong khi đó, tại Việt Nam, trong dịp này, phật tử từ khắp nơi sẽ tới chùa để cầu nguyện cho sự bình an của gia đình.

Các chùa cũng thường tổ chức đàn Dược Sư và tụng kinh Dược Sư vào tháng Giêng. Đồng thời, nhà chùa cũng thường kêu gọi các phật tử tụng kinh và cầu mong để mang lại lộc bình an cho mọi người và mọi nhà.

3. Tết Nguyên Tiêu nên làm gì?

Vào ngày 14, 15 Tết, ngày Rằm tháng Giêng, người dân thường đến chùa để cầu nguyện và rước lễ. Mục đích của việc này là để làm sạch tâm hồn, mong tìm thấy sự an lành và thêm phước lành. Khi đến chùa vào ngày Rằm tháng Giêng, hãy mặc trang phục trang nghiêm, kín đáo và đặt lòng thành tâm khi thực hiện các nghi lễ.

Trong ngày này, bạn nên làm các việc thiện để tìm thấy niềm an yên trong lòng. Khi làm những điều đó, cuộc sống của bạn sẽ trở nên nhẹ nhàng và ý nghĩa hơn.

Làm việc thiện không nhất thiết phải là những việc lớn lao, bạn có thể đóng góp tiền bạc, thăm hỏi những người gặp khó khăn hoặc đơn giản là giúp đỡ những người xung quanh.

Vào ngày rằm tháng Giêng, người dân thường thả cá chép, cá cảnh, chim trời,... Bạn nên chọn một nơi yên tĩnh, không có dân săn bắn để đảm bảo rằng những con vật này có thể sống được sau khi được thả tự do.

Ngoài ra, dịp Tết Nguyên tiêu và rằm tháng Giêng là thời gian quan trọng để người dân làm sạch bàn thờ và thực hiện lễ cúng gia tiên. Tuy nhiên, rất quan trọng là không được chạm vào bát hương và chỉ thắp một nén hương để cầu nguyện. Vì vậy, các vị thần linh và tổ tiên sẽ chuẩn bị bàn thờ cho lễ cúng rằm tháng Giêng.

Sau đó, trước khi tiến hành lễ cúng rằm tháng Giêng, bạn nên chuẩn bị hoa tươi và mâm cúng gia tiên một cách chu đáo. Đặc biệt, khi thắp hương, bạn cần phải ăn mặc gọn gàng và chỉnh tề. Hạn chế mặc quần đùi, áo cộc tay hay quần áo luộm thuộm...

Ngoài ra, vào ngày Rằm tháng Giêng, nhiều địa điểm sẽ tổ chức hoạt động thả đèn lồng để mong được may mắn, an lành và thành công trong năm mới cho bản thân và gia đình.

4. Mâm lễ cúng vào Tết Nguyên Tiêu:

Tùy thuộc vào tình hình gia đình và phong tục truyền thống, mâm lễ cúng Tết Nguyên Tiêu thường bao gồm những món sau:

+ Hoa quả tươi được bày vào đĩa

+ Chè xôi

+ Các món đậu

+ Canh xào chay

+ Bánh trôi nước

+ 4 bát ninh măng, bát miến, bát mọc.

- Một đĩa thịt lợn hoặc gà, đĩa giò hoặc chả, đĩa nem thính hoặc đĩa xào, đĩa dưa muối, đĩa xôi hoặc bánh chưng và một bát nước chấm.

- Hương thơm, hoa tươi, quả tươi, vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu trắng, thuốc lá...

Các vật phẩm khác như:

– Hương hoa vàng mã

– Đèn nến

– Trầu cau

– Rượu.

5. Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

5.1. Bài khấn số 1 – Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

Văn khấn cúng rằm tháng Giêng không cần phải quá phức tạp. Gia chủ có thể tham khảo mẫu văn như sau:

– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

– Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

- Xin kính chào ngài Bản cảnh Thành Hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân và các vị Tôn thần.

- Xin kính chào Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Thúc Bá Đệ Huynh, Cô Di, Tỷ Muội trong họ nội và ngoại.

Tín chủ (chúng) con là: …

Ngụ tại: …

Ngày hôm nay là ngày Rằm tháng Giêng năm…, trong dịp tiết Nguyên tiêu, chúng con xin mời sự hiện diện của vị Thành hoàng chư vị Đại Vương, vị Thần linh Thổ địa, vị Táo quân, Ngũ phương, Long mạch và Tài thần. Xin các vị thần linh mang về trước đấng tối cao và chứng kiến lòng thành chúng con khi chúng con cúng dường lễ vật.

Chúng cháu kính mời các ông bà Tổ Khảo, Tổ Tỷ và các linh hương tiền đời trong và ngoài họ, để nghe lời kính mời của cháu con cháu, về đến chứng giám tâm thành và thụ hưởng lễ vật.

Tín chủ xin mời ông bà tiền chủ và hậu chủ trong gia đình đến nhận lễ vật, để chứng giám lòng thành phù hộ và độ trì cho tất cả chúng cháu, mong được hưởng vạn sự tốt lành. Bốn mùa không hạn ách, tám tiết an bình.

Khấn xong, vái 3 vái.

5.2. Bài khấn số 2 – Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Ngày thứ... tháng... năm... tỉnh, huyện, xã (phường), làm người.

Người con tín chủ là: kính bái cha mẹ, hiệp với anh chị em, người trong và ngoại, con cái, tôn trưởng, vợ chồng, thưa ngày tháng như một gia đình đồng lòng tôn kính.

Tư nhân: Lễ Trung nguyên (ngày 15 tháng 7).

Cẩn dĩ: đèn hương, chè rượu, hoa quả, trầu cau, thịt lợn, xôi, gà, bánh trái, vàng mã, các món khác, cung bạc.

Kính thỉnh: Xin kính nhờ sự bảo trợ của các thượng đế, phụng thần quân, các tiền bối linh thiêng, các vị thổ công, gia tộc chúng con thành kính cầu cách.

Hiển: Ngài Tiên Tổ khảo, ngài Tiên Tổ tỷ trên kỵ, ngài Cao Tổ khảo, ngài Cao Tổ tỷ kỵ, ngài Tằng Tổ khảo, ngài Tằng Tổ tỷ cụ, ngài Tổ khảo, ngài Tổ tỷ ông, bà, cha, mẹ được vinh danh là các linh thần trên cao.

Kính kỵ: tổ cha, tổ sư, tổ mẫu, chư phụ vị, tưởng nhớ tổ tiên, đồng thời kính mừng.

Toạ trước viết: Trung nguyên tôn trọng – Đại xá kính linh – Cung trần uỷ lễ – Thức biểu làm thành.

Cẩn cáo.

5.3. Bài khấn số 3 – Bài khấn Rằm Tháng Giêng để cả năm may mắn chuẩn nhất:

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)

Con lạy chín phương Trời, mười Phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Đông Thần Quân

Con kính lạy ngài Bản gia thổ địa Long Mạch

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn thần

Con kính lạy ngài tiền hậu địa chủ tài thần

Con kính lạy các Tôn thần cai quản trong khu vực này.

Tín chủ (chúng) con là: ……………………………

Ngụ tại: ...

Ngày hôm nay, ngày ... tháng ... năm ..., tín chủ con xin kính cầu sửa biện hương hoa lễ vật, đốt nén hương thơm và cung nghinh trước án. Con thành tâm mời Ngài Kim Niên, người đang cai quản Thái Tuế với đức tin thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng Chư vị Đại Vương, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân, và ngài Bản gia Thổ Địa. Chúng con cũng mến kính Long Mạch Tôn thần, Ngũ Phương, Ngũ Thổ và các vị Tôn thần khác đang cai quản trong khu vực này.

Cầu mong các vị lắng nghe lời mời, đến tham dự buổi án, chứng kiến lòng thành chúng con, nhận lễ vật và cầu nguyện cho sự an lành và thành công trong công việc. Mỗi người đều yên bình, tài lộc thăng tiến, lòng đạo mở rộng, mong muốn được đáp ứng tất cả, và tỏ lòng thành tâm.

Chúng con xin lễ bạc tận tâm, kính lễ trước án, mong được sự hộ trì và bảo vệ.

Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)”