'Sài Gòn khác biệt' - tác phẩm đáng nhớ của đạo diễn Long Vân

Nghệ sĩ qua đời vào ngày 24/12, khiến nhiều đồng nghiệp và khán giả rất tiếc. Biên kịch Trịnh Thanh Nhã cho biết: "Đạo diễn Long Vân đã làm nên những điều không thể tin được cho điện ảnh Việt. Với Biệt động Sài Gòn, ông đã chứng minh tài năng và đam mê của mình". Nghệ sĩ Hà Xuyên, người đóng vai Ngọc Mai trong phim, cũng khen ngợi sự quyết đoán của đạo diễn đã tạo ra những nhân vật đáng nhớ như Tư Chung, Sáu Tâm, K9.

Sau gần 40 năm phát sóng, phim vẫn là một trong những tác phẩm kinh điển của Hãng Phim truyện Việt Nam, thường được chiếu lại trong các dịp kỷ niệm quốc gia. Trên một kênh YouTube, mỗi tập phim thu hút khoảng 7-8 triệu lượt xem.

Áp phích phim "Biệt động Sài Gòn". Ảnh: VFS

Tác phẩm ban đầu được đặt hàng bởi Thiếu tướng Hải Phụng (nguyên Tư lệnh Biệt động Sài Gòn, lúc ấy là Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự TP HCM) vào năm 1981 và hoàn thành sau bốn năm chuẩn bị.

Bộ phim bao gồm 4 tập Điểm hẹn, Tĩnh lặng, Cơn giông và Trả lại tên cho em, tái hiện những thành tựu vĩ đại của đội biệt động trong cuộc chiến chống Mỹ. Nhân vật chính trong phim là Tư Chung - Tư lệnh trưởng biệt động Sài Gòn, cùng đồng đội Ngọc Mai, phải giả dạng một cặp vợ chồng tư bản giàu có, thường xuyên phải đối đầu với quân địch. Các đồng đội khác như Sáu Tâm, Huyền Trang, và Năm Hòa (bí danh K9) đảm nhận nhiều vị trí khác nhau và cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ.

Tác phẩm khiến ấn tượng với những pha chiến đấu và tình huống đấu trí căng thẳng. Câu chuyện cũng gần gũi hơn nhờ vào những chuyện tình do biên kịch sáng tạo.

Phim thu hút hơn 10 triệu lượt khán giả đến rạp mỗi nơi, với nhiều người xếp hàng tranh nhau mua vé. Tác phẩm cũng đã giới thiệu nhiều tên tuổi nổi tiếng như Thương Tín, Quang Thái, Thúy An, Thanh Loan, và Hà Xuyên. Ông Vũ Văn Nha - chủ nhiệm phim - đã chia sẻ rằng đây là bệ phóng thành công của bộ phim.

Quang Thái phải đảm nhận vai Tư chung trong "Biệt động Sài Gòn". Video: VFS

"Biệt động Sài Gòn" là tác phẩm mà đạo diễn Long Vân đầu tư rất nhiều tâm huyết. Trước khi ông qua đời, ông đã chia sẻ rằng ông đã chăm chút kỹ lưỡng từ việc lựa chọn diễn viên, đặc biệt là hai vai chính của Tư Chung và ni cô Huyền Trang.

Đạo diễn muốn ban đầu muốn chọn Chánh Tín cho vai diễn Tư Chung, một diễn viên đang rất nổi tiếng. Tuy nhiên, sau khi suy nghĩ kỹ, ông quyết định không sử dụng gương mặt quen thuộc quá nhiều. Thay vào đó, ông nghĩ đến Quang Thái - một diễn viên kịch nói từng tham gia bộ phim Nơi gặp gỡ tình yêu. Đạo diễn chia sẻ: "Khi quay được nửa tập phim và xem lại, tôi nhận ra rằng quyết định của mình vô cùng đúng đắn. Chánh Tín có vẻ ngoại hình rất đẹp, nhưng sau khi xem kỹ, tôi nhận thấy anh ta mang đậm nét tư sản hào hoa hơn. Trong khi đó, Quang Thái không chỉ đẹp trai mà còn gần gũi với hình ảnh người chiến sĩ biệt động".

Thương Tín chọn anh lính Sáu Tâm, người đẹp trai và dũng cảm để đóng vai. Ảnh: VFS

Đạo diễn mong muốn mời Như Quỳnh vào vai ni cô Huyền Trang, nhưng bà từ chối vì lịch quay phim kéo dài và bà đang mang thai. Họa sĩ Trịnh Thái từ đoàn làm phim vô tình gặp Thanh Loan và đã giới thiệu cô cho đạo diễn.

Ban đầu, Vai Sáu Tâm được dự định để giao cho nghệ sĩ Hoàng Dũng. Tuy nhiên, đạo diễn còn phân vân vì gương mặt của Hoàng Dũng không có sự hào hứng cần thiết cho vai diễn. Một lần, khi đạo diễn đang ngồi uống cà phê tại Đoàn kịch Cửu Long Giang, anh ta gặp Thương Tín, người đang ngồi một mình với vẻ mặt lạnh lùng. Khi Long Vân chủ động tán chuyện, Thương Tín hồi đáp: "Cà phê thì ăn thua gì, chủ yếu là nhậu ấy chứ." Hai người trò chuyện và sau đó, đạo diễn quyết định mời Thương Tín thử vai Sáu Tâm.

Thanh Loan đóng vai ni cô Huyền Trang - người phụ nữ phiêu lưu khoác áo tu hành để thực hiện sứ mệnh của mình. Ảnh: VFS

Trong khoảng bốn năm làm phim, đạo diễn Long Vân và biên kịch Lê Phương đã tranh cãi và chỉnh sửa nhiều lần các tình tiết. Theo kịch bản gốc, nhân vật Sáu Tâm (Thương Tín đóng) đã sống đến cuối phim thay vì chết trên cầu trong tập hai. Tuy nhiên, nhiều người trong đoàn phim cho rằng những biểu hiện linh thiêng và tài năng của các biệt động không phản ánh đúng với thực tế.

Sau khi bị đồng đội Ba Cẩn phản bội và gây chết Sáu Tâm, đạo diễn và biên kịch đã sắp xếp cảnh hy sinh đầy xúc động của Sáu Tâm. Người yêu anh được giao nhiệm vụ điều tra Ba Cẩn nhưng không gây nguy hiểm cho các đồng đội khác. Đội biệt động cũng tìm người thay thế anh tại khách sạn Caravel ở tập 3.

Kịch bản đã được điều chỉnh để Tư Chung đưa người yêu của mình, Huyền Trang, vào tình huống nguy hiểm. Cảnh anh dặn dò cô trước khi ra trận tạo cảm giác xúc động mạnh mẽ. Các tình huống chiến đấu đã được tạo ra bởi đạo diễn và biên kịch với sự tập trung cao độ để xây dựng "không cải lương, không hoang đường".

Trong quá trình quay phim trong thời kỳ ngắn ngủi của đất nước, đạo diễn Long Vân đã không sử dụng diễn viên đóng thế. Để tạo ra cảm giác chân thực, các diễn viên đã tham gia vào các cảnh đánh đấm một cách trực tiếp. Trong một buổi phỏng vấn vào năm 2019, nghệ sĩ Hai Nhất (vai Ba Cẩn) nhắc lại sự đau đớn khi nhận cú đá mạnh từ diễn viên Thương Tín (vai Sáu Tâm) trong quá trình quay hình. Trong cảnh tra tấn ni cô Huyền Trang, nghệ sĩ Thanh Loan phải chịu đựng dòng nước lạnh. Trong cảnh em bé giao liên, con gái đạo diễn Long Vân - Vân Dung - đã phải đối mặt với bầy rắn thực. Đạo diễn đã mua rắn thật và không cho con biết trước.

Với quá trình quay kéo dài, đoàn làm phim phải di chuyển từ Hà Nội và cùng nhau ở cùng một nơi, có những người còn mang theo con nhỏ. Sau khi quay xong một đoạn, đoàn phải chờ gửi ra cơ sở tráng phim duy nhất ở Hà Nội để dựng thành phẩm. Nghệ sĩ Thanh Loan nhớ lại việc bà ký hợp đồng với giá 18 triệu đồng cho vai diễn của mình, thỉnh thoảng nhận phần tiền theo tháng. Tuy nhiên, vào năm 1985 khi đổi tiền, số tiền hợp đồng của bà chỉ còn 1,8 triệu đồng.

Đội ngũ diễn viên bao gồm Hai Nhất, Hà Xuyên, Thương Tín và Thanh Loan sẽ tái ngộ trên màn ảnh trong chương trình truyền hình được phát sóng vào tháng 12/2019, nhằm kỷ niệm về quá khứ đóng phim. Video: Vie

Hà Thu