Không gian thương mại điện tử: Hành trình giải mã những bí ẩn thị trường trực tuyến

Bán hàng qua livestream trên các mạng xã hội như Facebook, TikTok… đã trở thành một phương pháp quen thuộc với nhiều người. Nhiều người tiêu dùng đã bị thu hút và theo đuổi hình thức mua sắm này vì những lời quảng cáo như "giảm giá cực sốc", "không có nơi nào rẻ hơn", "giá rẻ nhất thị trường", "hoàn tiền nếu không đúng như quảng cáo"…

Tuy nhiên, bên cạnh những người bán trung thực, vẫn tồn tại nhiều hình thức kinh doanh lừa đảo, gian lận. Một nhân viên văn phòng ở TP HCM đã chia sẻ rằng vào cuối tháng trước, anh đã mua bộ dao 4 món chất liệu thép không gỉ với giá chỉ còn 180.000 đồng, được giảm giá 50% thông qua buổi livestream trên Facebook.

Anh rất hào hứng vì nghĩ rằng đã tìm được một món hàng giá rẻ, nhưng anh nhanh chóng thất vọng khi chỉ sau 3 lần sử dụng, bộ dao đã hỏng hoàn toàn. "Lần đầu dùng thì ổn nhưng sau đó, bộ dao không thể sử dụng nữa, thậm chí mài cũng không cắt được gì" - anh chia sẻ đầy thất vọng.

Đối với nhiều người tiêu dùng, việc mua sắm thông qua hình thức livestream trên mạng xã hội đã trở thành một sự lựa chọn hấp dẫn, thậm chí khiến họ trở nên nghiện do mức giá quá rẻ. Hình ảnh được minh họa: HOÀNG TRIỀU

Chị H.Y - một cư dân sống tại TP Thủ Đức, TP HCM - đã mua một nồi hâm nóng thức ăn tiện ích thông qua livestream trên TikTok, với mức giá "sale sập sàn", từ 300.000 đồng/nồi đã được giảm xuống chỉ còn 120.000 đồng/nồi. Người bán cam kết sản phẩm sử dụng lâu bền và hiệu quả, và bảo hành trong vòng 10 ngày kể từ khi nhận hàng nếu gặp sự cố. Giá sốc này chỉ áp dụng trong vòng 1 giờ. Sau khi nghe điều này, chị Y. đã nhanh chóng quyết định mua. Tuy nhiên, không ngờ rằng, sau thời gian sử dụng ngắn ngủi, nồi hâm nóng của chị đã gặp sự cố.

"Mua hàng trên mạng xã hội thực sự không biết tin ai, mọi người đều đảm bảo rằng hàng hóa là chính hãng 100%, nhưng sau vài lần sử dụng, nồi hâm đã gặp sự cố. Tôi không nghĩ rằng nó sẽ hỏng nhanh đến như vậy, việc gửi bảo hành cũng tốn thời gian nên tôi quyết định vứt bỏ nó" - chị Y than phiền.

Cũng trong livestream TikTok, anh N.D (ngụ tại quận Bình Thạnh, TP HCM) đã "săn" được một đôi giày da bò với giá cực rẻ. Trong quá trình livestream, người bán đã liên tục sử dụng các hành động như đốt bằng lửa, bẻ làm đôi và cắt đôi bằng kéo để chứng minh rằng sản phẩm của họ là 100% da bò thật. Nhưng thật đáng tiếc, chỉ sau vài ngày sử dụng, đôi giày "thật" này đã bong tróc và hở hàm ếch.

Anh D.T - cư ngụ tại quận 4, TP HCM - đã từng mua một loại dầu gội đầu từ một thương hiệu quen thuộc trên sàn với giá 300.000 đồng. Thông tin trên cửa hàng cho biết đã bán được 50.000 sản phẩm, nhiều người đã đánh giá 5 sao. Tuy nhiên, khi anh D.T nhận hàng, sản phẩm khác với mẫu anh đang sử dụng.

"Sau khi tôi liên hệ với cửa hàng để thông báo tình hình, họ đề xuất thu hồi sản phẩm và hoàn tiền, tuy điều kiện là tôi không đánh giá sản phẩm xấu trên trang web của họ. Sau khi tìm hiểu kỹ hơn, tôi đã phát hiện rằng đây là hàng giả và người bán đã có ý đồ xấu khi bán sản phẩm giả mạo như vậy" - anh D.T chia sẻ.

Trước việc bị lừa, nhiều người mua hàng dần mất niềm tin và không dám xuống tiền nữa, vì sợ mua phải hàng kém chất lượng.

Người trong cuộc nói gì?

Chuyên gia thương mại điện tử, ThS Đỗ Quang Huy, cho biết rằng sự hỗn loạn trong bán hàng online ở Việt Nam không chỉ bởi đây là một kênh bán hàng mới và cần thời gian để hoàn thiện, mà còn do sự cạnh tranh về giá cả.

"Người tiêu dùng Việt Nam thích mua hàng giảm giá, trong khi các nhà bán hàng thường dùng chiêu "đạp giá" để cạnh tranh, điều này làm cho sự cạnh tranh trở nên không bền vững. Nhiều cá nhân tham gia bán hàng online, nhưng chưa hiểu rõ về pháp luật, và chưa biết tính toán các chi phí kinh doanh, dẫn đến việc bán hàng thua lỗ mà không hề hay biết. Nhiều người đánh vào việc kiếm lợi nhanh mà không đầu tư cho hoạt động kinh doanh bền vững", ông Huy nhận xét.

Cũng theo ông Huy, hiện tại các sàn thương mại điện tử đang lựa chọn và thay đổi nhà bán hàng, đồng thời điều chỉnh chính sách liên tục, đặc biệt là tăng phí. Việc này đã khiến nhiều nhà bán hàng phải rời khỏi sàn vì ban đầu họ đã đặt biên độ lợi nhuận quá thấp. Mặc dù vậy, ông Huy vẫn cho rằng thương mại điện tử tại Việt Nam vẫn còn tiềm năng phát triển lớn, vì nó chỉ chiếm tỷ lệ 8% trong tổng số doanh thu bán lẻ, trong khi tại Trung Quốc tỷ lệ này là trên 50%.

Trả lời câu hỏi của phóng viên Báo Người Lao Động về việc kiểm soát tính hợp pháp của hàng hóa được bán trên Facebook, đại diện của Meta (chủ quản của Facebook) cho biết các sản phẩm được rao bán trên các nền tảng của Meta phải tuân thủ chính sách thương mại và tiêu chuẩn cộng đồng của Facebook.

Theo chính sách thương mại của Meta, có 27 loại hàng hóa bị cấm bao gồm: hàng người lớn, đồ uống có cồn, thực phẩm bổ sung, mỹ phẩm đã qua sử dụng, vũ khí... Ngoài ra, người mua và người bán cũng phải tuân thủ tất cả các quy định hiện hành. 

"Các trường hợp không tuân thủ chính sách của chúng tôi có thể gây ra nhiều hậu quả khác nhau, trong đó có (nhưng không giới hạn) hình phạt như: xóa bài vi phạm và nội dung liên quan, từ chối gắn thẻ giá trị sản phẩm hoặc đình chỉ hoặc chấm dứt quyền truy cập vào bất kỳ hoặc tất cả tính năng thương mại của Facebook.

Nếu người bán liên tục vi phạm chính sách, chúng tôi có thể áp dụng các biện pháp hạn chế đối với tài khoản của họ. Chúng tôi có quyền từ chối, xác nhận hoặc xóa bất kỳ bài đăng bán nào vì bất kỳ lý do nào theo quyết định riêng của chúng tôi", đại diện của Meta trả lời qua email.

Tương tự, các sàn thương mại điện tử cũng cho biết đang cải thiện quy trình kiểm duyệt và kiểm soát sản phẩm. Bà Đinh Thị Tường Vy, quản lý của sàn giao dịch Tiki, cho biết hiện tại, Tiki yêu cầu người bán cung cấp giấy tờ chứng minh chất lượng và nhãn hiệu cho các sản phẩm được đăng bán.

Về việc kiểm duyệt và rà soát, Tiki giám sát chặt chẽ quy trình và cung cấp chứng từ từ nhà bán. Đồng thời, chúng tôi sử dụng công nghệ để phát hiện sản phẩm nghi ngờ nhanh chóng, sau đó tiến hành kiểm tra và gỡ bỏ các sản phẩm kém chất lượng kịp thời.

Tiki cũng có bộ phận điều tra chất lượng, chịu trách nhiệm rà soát sản phẩm hàng ngày và mua trực tiếp các sản phẩm nghi ngờ để kiểm chứng thực tế. Bằng các phương pháp trên, chúng tôi luôn nỗ lực bảo đảm chất lượng của sản phẩm cũng như quyền lợi của người tiêu dùng và các nhà bán hàng chân chính.

Theo bà Tường Vy, nếu người tiêu dùng phát hiện sản phẩm mua trên Tiki là hàng giả/nhái, Tiki sẽ hoàn tiền 111% giá trị sản phẩm. Người tiêu dùng cần cung cấp hình ảnh sản phẩm, hình ảnh chi tiết của dấu hiệu giả, nhái, cùng với hóa đơn mua hàng để Tiki kiểm tra, thẩm định và xử lý.

Hạn chế mua phải hàng giá rẻ

Chị Cẩm Nhi, ngụ tại quận 3, TP HCM, đang muốn mua một chiếc tai nghe Bluetooth. Sau khi khảo sát giá trên các sàn thương mại điện tử, chị nhận thấy có một sản phẩm tai nghe hiệu Marshall Minor III, nhưng giá bán khác nhau trên các cửa hàng. Có cửa hàng rao bán với giá 3 triệu đồng, cửa hàng khác bán với giá 279.000 đồng và 258.000 đồng. Trong khi đó, trên website chính hãng của thương hiệu này, sản phẩm được bán với giá 2,89 triệu đồng (đã giảm giá).

Khi chị Nhi hỏi về vấn đề này với một chuyên gia về thương mại điện tử, chuyên gia giải thích rằng có khả năng cao các sản phẩm tai nghe bán giá rẻ mà chị đã khảo sát là hàng giả, hàng nhái, vì giá bán chỉ bằng 1/10 giá chính hãng. Các cửa hàng tận dụng tâm lý thích mua hàng giá rẻ của khách hàng và sự thiếu hiểu biết của người tiêu dùng về sản phẩm để bán hàng không đúng chất lượng, trục lợi bất chính.

(Còn tiếp)

‘Thánh’ bán hàng online: Kiếm gần 30 tỷ đồng/năm, làm việc 10 tiếng/tuần, chỉ cần bỏ ra hơn 35 triệu đồng tiền vốn