Cuộc đối đầu kỳ thú giữa cha đẻ bom nguyên tử và thần đồng điện ảnh - Christopher Nolan

Vào ngày 6/8/1945, Mỹ đã thả quả bom nguyên tử Little Boy xuống thành phố Hiroshima của Nhật Bản, đánh dấu việc sử dụng vũ khí hạt nhân trong chiến tranh lần đầu tiên. Chỉ vài ngày sau đó, quả bom thứ hai mang tên Fat Man được thả xuống Nagasaki và chấm dứt Thế chiến II, khiến Nhật Bản phải đầu hàng vô điều kiện. Tuy nhiên, các cuộc tấn công này đã khởi đầu một thời đại mới đáng sợ, được biết đến là "Thời đại nguyên tử", và các cuộc đua vũ trang vẫn chưa có dấu hiệu kết thúc.

Người hàng đầu trong việc nghiên cứu thành công bom nguyên tử là nhà khoa học J. Robert Oppenheimer, người đã bị công chúng đổ lỗi cho thảm kịch đó. Ông được gọi là "cha đẻ bom nguyên tử" và hình phạt này vẫn kéo dài đến ngày nay. Dựa trên cuốn American Prometheus của hai tác giả Kai Bird và Martin J. Sherwin, đạo diễn Christopher Nolan quyết định tái hiện câu chuyện của J. Robert Oppenheimer trên màn ảnh.

Bộ phim tiểu sử gai góc về mặt tối của bản chất con người

Prometheus, một vị thần trong thần thoại Hy Lạp, đã đóng góp vào việc sáng tạo con người và đánh cắp lửa trên đỉnh Olymp rồi mang xuống dùng cho loài người. Hành động của ông đã dẫn đến sự trừng phạt ghê sợ hàng ngày bởi việc bị đại bàng đến ăn gan. Câu chuyện về Prometheus đã trở thành nguồn cảm hứng cho Christopher Nolan trong việc viết kịch bản phim về J. Robert Oppenheimer - người đã tạo ra một bước nhảy vọt trong ngành khoa học cho thế giới, song đồng thời, cũng mang đến những đau khổ và đấu tranh của ông cho đến khi ông qua đời.

Theo phong cách thường thấy trong các tác phẩm của Nolan, câu chuyện không được kể theo kiểu phim tiểu sử thông thường mà thay vào đó là một loạt các sự kiện quan trọng trong cuộc đời của nhà khoa học nổi tiếng này, được sắp xếp không tuần tự theo thời gian. Tuy nhiên, khán giả có thể chia ra thành ba giai đoạn chính: Oppenheimer trước dự án Manhattan; giai đoạn ông nghiên cứu về bom nguyên tử; và cuối cùng là cuộc đấu tranh tâm lý của ông sau khi hai quả bom được ném xuống Nhật Bản.

Oppenheimer đích thực là một tác phẩm điện ảnh sở hữu mạch truyện sử thi vĩ đại, khắc sâu vào những vấn đề quan trọng. Tuy nhiên, để hiểu sự tuyệt vời của Oppenheimer, chúng ta không cần phải dấn thân quá sâu vào câu chuyện về hai quả bom nguyên tử hay những sự kiện xung quanh chúng. Nguyên nhân không nằm ở việc kiến thức này không đáng chú ý, mà tại sự phức tạp phi thường mà đạo diễn đã lồng ghép vào câu chuyện lịch sử này và ý nghĩa mà ông muốn truyền tải.

Cillian Murphy thể hiện vai nhà khoa học J. Robert Oppenheimer.

Giống nhiều đạo diễn khác, Christopher Nolan đã sử dụng câu chuyện về "cha đẻ bom nguyên tử" để truyền đạt những vấn đề mang tính chung cho tất cả mọi người. Trong một cuộc phỏng vấn với Vulture, đạo diễn Nolan nói rằng Oppenheimer muốn nhấn mạnh những hậu quả hơn là chỉ đơn thuần kể lại những sự việc xảy ra. Đây cũng là lý do tại sao phim không chỉ tập trung vào việc thả hai quả bom xuống Nhật Bản mà còn tiếp tục phát triển câu chuyện sau đó.

Nếu chú ý, khán giả có thể nhận ra rằng câu chuyện chính thực chất là phiên chất vấn giữa chính phủ Mỹ và J. Robert Oppenheimer về việc ông phản đối việc tiếp tục phát triển vũ khí hạt nhân. Trong khi đó, các câu chuyện về quá khứ của nhà khoa học cũng như quá trình chỉ đạo dự án Manhattan của ông chỉ được tái hiện qua các cảnh hồi tưởng và tường thuật trên màn ảnh.

Bi kịch của J. Robert Oppenheimer nằm ở việc ông đã hi sinh cả cuộc đời để đóng góp cho khoa học. Kết quả là công trình của ông và đồng nghiệp đã trở thành biểu tượng của một tội ác không thể xóa sạch hay làm dịu đi bằng những danh hiệu cao quý hay những bữa tiệc xa hoa. Oppenheimer phải chịu trận đau như Prometheus, bị hành hạ hàng ngày như con đại bàng cắn xé gan mình.

Nhiều người cho rằng mối liên hệ giữa hai nhân vật là một cảnh báo từ Nolan về mặt xấu của việc phát triển khoa học công nghệ. Khi con người có được quá nhiều quyền lực, họ trở thành mối đe dọa rõ ràng nhất cho tương lai của nhân loại và hành tinh này.

Thế nhưng, vấn đề sâu xa mà Christopher Nolan muốn nhấn mạnh có lẽ nằm ở chính con người chứ không phải trong lĩnh vực khoa học. Điều này rõ ràng được thể hiện ở chi tiết cuối cùng của phim khi đạo diễn khiến khán giả tận mắt chứng kiến cuộc gặp gỡ giữa J. Robert Oppenheimer và Albert Einstein. Trong buổi gặp, Einstein thông qua Oppenheimer về khả năng hối hận với hậu quả của quả bom nguyên tử. Tuy nhiên, người được gọi là "cha đẻ của quả bom nguyên tử" bình tĩnh đáp lại: "Khi tôi đã tới gặp ông với những phương trình đó, chúng tôi đã nghĩ rằng một phản ứng chuỗi có thể xóa sổ toàn bộ thế giới có thể được tạo ra. Tôi tin là chúng tôi đã thành công".

Nhân vật Albert Einstein được Tom Conti thể hiện.

Cuộc gặp giữa Albert Einstein và J. Robert Oppenheimer là một yếu tố sáng tạo bởi Christopher Nolan. Trong thực tế, người mà "cha đẻ của bom nguyên tử" tham khảo là Arthur Compton - một nhà vật lý quan trọng trong Dự án Manhattan. Do đó, bằng cách đặt nó thành cảnh kết của bộ phim, Christopher Nolan đã truyền đạt nhiều tư duy và quan điểm của mình.

Những lời Oppenheimer nói đã làm thay đổi hoàn toàn thái độ của Albert Einstein, từ việc vui vẻ trở thành sự bàng hoàng và lặng lẽ bỏ đi. Tình tiết này cũng là một điểm nút cuối mà Christopher Nolan thường sử dụng trong các tác phẩm của mình. Nó ngầm ám chỉ rằng Oppenheimer đã có thể dự đoán hậu quả có thể xảy ra từ công trình nghiên cứu của mình.

Tuy nhiên, ông vẫn tiến hành một cách kiên qua bất kể những lời thúc giục từ bên trong, có thể là cái tôi kiêu căng muốn khẳng định bản thân hoặc khao khát trở thành một vị thần vượt lên trên thế giới, như Prometheus bản thân. Kết quả, Oppenheimer trở thành có lẽ là "đấng chết", "người phá hủy các thế giới" như trích dẫn từ kinh Bhagavad Gita mà ông đã đọc ở phần đầu của bộ phim.

Cuộc đời Oppenheimer trong phim được mô tả lộng lẫy nhưng cũng không thiếu bi kịch.

Một màn "flexing" về kỹ thuật làm phim

Christopher Nolan không chỉ đơn thuần là một đạo diễn, mà còn được coi là một nhà cách mạng trong lĩnh vực điện ảnh. Tác phẩm của ông không chỉ đơn thuần là việc kể chuyện, mà còn mang tính thí nghiệm về kỹ thuật và phương pháp làm phim. Sau khi Oppenheimer ra mắt, đã có nhiều người so sánh nó với Citizen Kane – một dự án kinh điển của Orson Welles được coi như một cuốn sách giáo trình cho người làm phim ở Hollywood suốt hàng chục năm qua.

Oppenheimer là một bộ phim được kể theo phong cách phi tuyến tính – một phong cách quen thuộc trong suốt sự nghiệp của Christopher Nolan. Các sự kiện trong phim không được sắp xếp theo trình tự thời gian mà được xếp vào theo mục đích của đạo diễn. Điều này đồng thời vừa là điều thú vị và vừa là thách thức đối với ekip làm phim trong một dự án có kịch bản phức tạp như Oppenheimer. Đôi khi, khán giả có thể cảm thấy như đạo diễn chỉ đơn giản là liệt kê những sự việc theo thứ tự. Tuy nhiên, cách kể này cũng khéo léo khai thác tốt sác mạnh của nó trong nhiều tình huống cụ thể, giúp khán giả hiểu rõ hơn về số phận và động lực của các nhân vật trong phim.

Đạo diễn Christopher Nolan đang tham dự buổi công chiếu phim.

Tương tự như việc ông làm với Memento (2000), trong Oppenheimer, Nolan đã sử dụng màu sắc để giúp cho khán giả dễ dàng đảm bảo theo đuổi cốt truyện phức tạp, không theo trình tự thời gian. Trong đó, các đoạn có màu sắc là khi câu chuyện diễn ra theo nhân vật chính, trong khi các đoạn trắng đen là khi phim được kể từ góc nhìn của nhân vật Lewis Strauss (do Robert Downey Jr. thủ vai), người được xây dựng như là nhân vật phản diện chính.

Để thực hiện ý đồ đó, Christopher Nolan đã phối hợp với hãng phim để nghiên cứu và tạo ra một loại phim đen trắng đặc biệt dành cho máy quay IMAX. Kết quả là những cảnh phim Oppenheimer với chất lượng hình ảnh tuyệt vời.

Thật khó để tưởng tượng một đạo diễn khác có thể lựa chọn phương pháp truyền tải kịch bản phức tạp và giàu thông tin như thế này. Nhưng Nolan đã sử dụng "phép thuật" của mình để tạo ra một câu chuyện cân bằng, thách thức và hấp dẫn đủ để thu hút sự tập trung của khán giả.

Diễn xuất của dàn diễn viên tài năng trong Oppenheimer là một điểm sáng. Cillian Murphy đã thể hiện một cách xuất sắc vai "cha đẻ bom nguyên tử". Không chỉ giống ngoại hình, tài tử người Ireland đã tạo ra nhiều tính cách đa dạng cho nhân vật trên màn ảnh. Oppenheimer không phải là anh hùng cũng không phải kẻ ác trong câu chuyện. Đồng thời, ông đồng thời là kẻ thủ ác và nạn nhân của niềm tham vọng của mình.

Sự biến đổi tính cách của Oppenheimer trong suốt bộ phim được Cillian Murphy thể hiện một cách tinh tế. Ban đầu, nhân vật xuất hiện với hình ảnh một nhà vật lý thiên tài, được tôn trọng từ khi còn trẻ. Anh ta tự cao tự đại và có nhiều khuyết điểm về tính cách. Khi tham gia dự án Manhattan, Murphy lại thể hiện nhân vật là một người lãnh đạo thực tế, thông minh và can đảm. Khi già đi, đã trải qua nhiều biến cố trong đời, nhân vật trở nên hối hận và sẵn lòng chịu trách nhiệm cho những hậu quả mà ông gây ra.

Một diễn viên khác đáng chú ý trong phim là Robert Downey Jr. khi thể hiện vai phản diện đầy ghen tị với tài năng và thành tựu của Oppenheimer. Ngoài ra, Matt Damon, Emily Blunt và Florence Pugh cũng tỏa sáng trong những cảnh họ xuất hiện dù có ít cơ hội để thể hiện tài diễn xuất.

Robert Downey Jr. trong vai phản diện của phim.

Chấm điểm: 4/5

Nolan đã thành công khi tạo ra một câu chuyện phức tạp, mang nặng các yếu tố lịch sử và chính trị, thu hút sự quan tâm từ khán giả đại chúng. Tuy nhiên, sở thích tự làm phức tạp của đạo diễn này cũng làm cho bộ phim trở nên hơi rắc rối hơn mức cần thiết. Cách kể không theo trình tự thường xuyên khiến cho các sự kiện liên quan đến Oppenheimer bị tách rời và không liên kết. Tốc độ nhanh và sự xuất hiện quá nhiều nhân vật, cùng với nhiều đoạn hội thoại, đã làm cho bộ phim trở nên khó theo dõi hơn.