Mickey huyền thoại - Hình ảnh tự do sở hữu công cộng, không bị Disney kiện

Ngày 1/1 không chỉ đánh dấu sự vui mừng của một năm mới hứng khởi và đầy cơ hội, mà còn là ngày mà công chúng mong chờ tác phẩm nào đã chính thức hết hạn bản quyền, trở thành tài sản chung.

Khái niệm “Ngày Miền Công cộng - Public Domain Day” lần đầu tiên được nhắc đến vào năm 2004. Mỗi quốc gia - với những bộ luật sở hữu trí tuệ khác nhau - có một cách riêng, những ngày riêng để chào mừng mốc thời gian độc đáo. Một tác phẩm có thể được đưa vào miền công cộng khi chúng hết hạn bản quyền, hoặc tác giả của chúng chủ động biến chúng thành tài sản chung hoặc từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ.

Năm nay, Ngày Miền Công cộng đặc biệt được chú ý, bởi lẽ trong danh sách những nhân vật trở thành tài sản chung, có một cái tên được biết đến và yêu mến rộng rãi toàn cầu. Đoạn phim hoạt hình ngắn Steamboat Willie góp mặt hai nhân vật Mickey và Minnie, sản phẩm vốn gắn liền với thương hiệu Disney và nay đã trở thành một phần của lịch sử điện ảnh, chính thức thuộc về miền công cộng.

Sau khi bản quyền thước phim này hết hạn vào ngày 1/1 vừa qua, phiên bản kinh điển của Mickey và Minnie có thể được tái sử dụng mà không cần xin giấy phép hay mất chi phí. Tuy nhiên, những nhà sáng tạo nội dung phải lưu ý: chỉ có phiên bản Mickey và Minnie trong Steamboat Willie và Plane Crazy mới hết bản quyền, Disney vẫn nắm quyền sở hữu các phiên bản khác của chú chuột lừng danh; bên cạnh đó, Steamboat Willie mới chính thức bước vào miền công cộng tại Mỹ.

Các phiên bản Chuột Mickey theo từng giai đoạn lịch sử.

Phiên bản đầu tiên của Mickey xuất hiện trong Steamboat Willie đã chuẩn bị bước vào miền công cộng. Tuy nhiên, Disney và nhiều tập đoàn lớn đã tổ chức vận động hành lang để thay đổi đạo luật sở hữu trí tuệ. Phán quyết cuối cùng đã kéo dài quyền sở hữu lên đến 95 năm và hành động của Disney đã được gọi là "Đạo luật Bảo vệ Chuột Mickey". Việc này đã bị chỉ trích bởi các nhà phê bình vì nó có thể làm trì hoãn tốc độ phát triển nội dung và ngăn cản hoạt động bảo tồn di sản văn hóa.

Dù Disney không phải tập đoàn duy nhất vận động hành lang trong chiến dịch này, nhưng bằng sự nổi tiếng của mình, Mickey trở thành biểu tượng cho chiến dịch kéo dài quyền sở hữu trí tuệ tại Mỹ lúc ấy.

Miền công cộng tiếp nước cho suối nguồn sáng tạo

Năm 2024, Chuột Mickey sánh bước với Sherlock Holmes, Dracula, Quái vật của Frankenstein, Robin Hood, Bạch Tuyết, Lọ Lem trong miền công cộng. Thuận theo luật bản quyền, người Mỹ đã có thể thoải mái sử dụng Mickey và Minnie "phiên bản 1.0" trong các tác phẩm của mình.

Chưa bước vào miền công cộng lâu, Mickey đã lập tức xuất hiện ngay trong một sản phẩm mới. Trong game kinh dị có tên Infestation 88 vừa được công bố và dự kiến ra mắt trong năm 2024 này, một nhân vật phản diện trông rất giống Mickey 1.0 xuất hiện.

Theo mô tả trên Steam, Infestation 88 là “một game kinh dị, nhiều người chơi phối hợp mà tại đó, bạn vào vai người đi tiêu diệt mầm mống gây hại, sinh ra từ những phiên bản quái ác của các nhân vật kinh điển và các truyền thuyết thành thị”. Nhìn hình ảnh, ta có thể lập tức nhận ra “nhân vật kinh điển” được nhắc tới là ai.

Phản diện trong trò chơi Infestation 88.

Ngoài Steamboat Willie và Plane Crazy (hai bộ phim hoạt hình có Mickey và Minnie), còn rất nhiều tác phẩm nổi tiếng khác đã chính thức bước vào miền công cộng. Trong danh sách dài, có thể kể tới những cái tên nổi bật như bộ phim hài Rạp Xiếc của “vua hề” Charlie Chaplin, bộ phim The Man Who Laughs - tác phẩm truyền cảm hứng cho diện mạo của Joker trong Batman, hoặc vở kịch Peter Pan do James Matthew Barrie chắp bút.

Đường link này sẽ cung cấp thêm thông tin về những tác phẩm thuộc về miền công cộng trong năm 2024.

Bạn có biết: Linh vật ban đầu của Disney không phải là chuột Mickey như chúng ta vẫn nghĩ.