Cách xử lý rap phản cảm
Bài viết giới thiệu về B Ray - người sáng tác rap phản cảm và những ảnh hưởng của ông trong giới rap Việt Cùng tìm hiểu về sự gây chú ý của B Ray, một rapper nổi tiếng và huấn luyện viên tiềm năng của Rap Việt 2023
Người ta không ít "thượng đế" đề nghị xử phạt nặng với B Ray, thậm chí đòi “phong sát” rapper 9X. Theo họ đừng lấy nhạc rap làm bình phong để muốn làm gì thì làm, viết gì thì viết, đã là rap ở nước Việt cần phù hợp với văn hóa Việt.
Rapper B Ray
Sản phẩm của B Ray đã gây phản ứng dữ dội từ "thượng đế". Có một số phần lời gây sóng gió như: "Anh muốn em đánh bại ung thư, chỉ để bị ung thư thêm lần nữa"; "Chúc em qua đời thanh thản ở trên giường ngủ và thức giấc là ở dưới địa ngục", "Anh hy vọng những ngày tệ nhất sẽ đến với em mỗi khi bầu trời trong xanh. Tính chuyện gì cũng không thành", "Ngay cả việc leo núi cũng bị sóng đánh, không khí không được trong lành", "Chúc em khi bệnh không có ai thăm, về nhà mùng một với 15"...
Một khán giả trẻ bình luận về lời rap của B Ray bằng một từ duy nhất: "Khiếp". Một giáo viên dạy văn phản đối kịch liệt: "Đừng lợi dụng rap để truyền đạt những nội dung ngô nghê, ngớ ngẩn, phản nhân văn hoặc hạ bệ những giá trị cốt lõi chuẩn mực. B Ray quá tầm thường."
Thạc sĩ, ca sĩ Ngọc Khuê, giảng viên Khoa Quản lý Văn hóa Nghệ thuật, Đại học Văn hóa Hà Nội, cho rằng: “Với sự phát triển của âm nhạc và sự du nhập văn hoá từ phương Tây, một bộ phận rapper trẻ đã viết những lời bị đánh giá không phù hợp với đạo đức, thuần phong mỹ tục. Thế nhưng khái niệm thuần phong mỹ tục vẫn khá mơ hồ. Vì thế, những nhà làm luật cũng bối rối khi xử lý những trường hợp này trên không gian mạng”.
Ca sĩ Ngọc Khuê: “Theo tôi, với quy luật của sự phát triển thì những gì không tốt đẹp sẽ tự khắc bị đào thải”
Chiêu trò độc đáo hay trò đùa dai của cộng đồng?
Không chỉ có lời rap của B Ray gây tranh cãi, phản đối từ khán giả. Trong tập 2 của Rap Việt mùa 3, thí sinh Dubbie trình diễn ca khúc “Đóng băng” trên nền nhạc gốc “Mình cùng nhau đóng băng” của Tiên Cookie với phần lời như sau: “Các em lại phát thêm rồ/Phải ngoan thì mới được phát thêm đồ”. Hay phần thi Tự hào Việt Nam, Rap Kids 2020 có những câu: “Tinh thần dân tộc chưa bao giờ là bất diệt/Con người Việt Nam hiếu chiến vang danh mang đi khắp nơi”. Ngay cả Đen Vâu cũng kém duyên khi bày tỏ niềm tự hào dân tộc: “Và khi anh nói là Việt Nam muôn năm, mong em trật tự như một người thủ thư/Lời em nói theo thống kê xác suất, tỉ lệ một phần triệu biến anh thành người vũ phu”. Nhắc đến “sạn” ở rap thời gian qua không thể không nhắc đến câu rap từng khiến khán giả bị “sốc” nặng khi nói về lãnh tụ.
PGS.TS, Nhà giáo ưu tú Nguyễn Văn Cương cho rằng: "Nền rap bị phản ứng từ dư luận có thể bắt nguồn từ sự hạn chế về nhận thức của người sáng tạo. Sự hạn chế này không nhất thiết phụ thuộc vào trình độ văn hóa." Ông nhấn mạnh: "Đen Vâu và Double2T là ví dụ điển hình. Trình độ văn hóa của họ không cao, nhưng họ có nhận thức tốt. Đen Vâu, một công nhân bình thường, đã trở thành một ngôi sao sáng giá nhờ tính nhân văn và quan điểm trong sáng tác. Double2T, hay còn được gọi là 'À lôi', đã lớn lên trên vùng đất nghèo Tuyên Quang, chỉ học hết phổ thông nhưng vẫn sáng tác những lời rap nhân văn. Anh luôn tự hào về văn hóa của người miền núi và luôn trân trọng nó." Đánh giá về lời rap đang bị "ném đá" của B Ray, ông nói: "Tất nhiên những lời rap đó phản cảm và cần bị lên án. Nhưng cũng có nguy cơ một số bạn trẻ muốn gây chú ý bằng mọi giá. Đó là cách để nổi tiếng hiện nay." Cựu Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa Hà Nội cũng cho rằng, không hẳn những lời rap bị phản ứng từ dư luận là do nhận thức kém của người sáng tạo, mà có khi chỉ là "chiêu" gây chú ý. Ông nói: "Một phần người sáng tạo trẻ tiếp cận công chúng bằng cách tạo ra những nội dung độc-lạ. Họ sử dụng ngôn từ tục tĩu, phản cảm hoặc thậm chí là không nhân văn, chỉ để thu hút sự chú ý."
Rapper Dubbie
Nhiều người đã đề nghị cấm biểu diễn của B Ray, thậm chí cả "phong sát", nhưng PGS.TS Nguyễn Văn Cương cho rằng: "Quyết định cấm biểu diễn không thể đơn giản dựa trên quy chế mà cần xem xét từ nhiều góc độ, đánh giá mức độ phạm lỗi. Theo tôi, trường hợp của B Ray chỉ cần lên án, để rapper tự điều chỉnh và sửa sai". Ca sĩ Ngọc Khuê cũng chia sẻ: "Theo tôi, theo quy luật phát triển, những thứ không tốt sẽ tự bị loại bỏ".
Một nhà thơ đã bày tỏ quan điểm về lời rap kém nhân văn, phản cảm của B Ray: "Việt Nam chấp nhận và 'sáng tạo' rap theo nhiều cách, tùy thuộc vào trình độ và kiến thức của người sáng tác, đôi khi tạo ra những sản phẩm rất kém chất lượng, không phân biệt được giữa sáng tạo và đùa cợt". Câu rap gây phản ứng từ B Ray xuất hiện trong bài hát "Để ai cần", trước khi bị gỡ xuống đã thu hút gần 600 nghìn lượt xem chỉ sau 3 ngày, lọt vào top 9 trong danh sách âm nhạc phổ biến. Một nhà thơ lựa giữ tên đã bình luận: "Có lẽ sự quan tâm của khán giả đối với loại rap này là do tò mò, để đùa cợt, chứ không phải để thưởng thức. Vì vậy, không nên dùng lượt xem hay lượt thích để đánh giá chất lượng".
Nhiều ca sĩ hợp tác với rap
Như Quỳnh đã kết hợp bolero với rap. Ngọc Khuê cũng đang lên kế hoạch cho một dự án với rap. Tuy nhiên, dù hợp tác với rap, "chuồn chuồn ớt" vẫn duy trì quan điểm rằng âm nhạc phải mang giá trị tích cực và nhân văn. Ngọc Khuê cho rằng viết những lời tục tĩu, phản cảm và coi đó là giải trí chỉ đơn giản là "làm trò cười cho toàn xã hội". "Sự tự do trong âm nhạc là khi bạn có thể hiện thị tiếng lòng của xã hội thay vì cá nhân. Trong văn học, tổ tiên đã sử dụng các biện pháp ẩn dụ, châm biếm để thể hiện thực tế xã hội. Vì vậy, có nhiều cách để truyền tải thông điệp mà chúng ta muốn. Đó chính là sự thú vị của tiếng Việt".
Có thể nói rằng đã xuất hiện dòng rap Việt? Một nhà văn chia sẻ rằng ông ấy không thích rap, nhưng ông ấy phải công nhận rap đang trở thành một xu hướng của giới trẻ. Ông ấy thậm chí còn cho biết: "Tôi thích nhiều người lắm, Binz, Đen Vâu, Double2T… Có những bài của các bạn này tôi nghe đi nghe lại vẫn thấy hay". Ông ấy cũng cho rằng sự nổi bật của rap đã mang đến một diện mạo mới cho âm nhạc với khán giả mới. Anh ấy cũng nhấn mạnh: "Đừng nghĩ chỉ người trẻ thích rap. Tôi cũng thích và thuộc". Đặc biệt, ông cũng nhấn mạnh Đen Vâu đã đưa những chi tiết rất đời thường vào rap. Gần đây, Đen còn đưa cả “Nấu ăn cho em” vào rap, được nhiều bạn trẻ chia sẻ rầm rộ. Binz cũng rất vui khi nhận thấy những câu thành xu hướng được bạn trẻ yêu thích.
PGS.TS Nguyễn Văn Cương chia sẻ: "Có một xu hướng hiện nay là một số bạn trẻ muốn nổi tiếng bằng mọi cách, thậm chí là bằng việc tạo ra sự ồn ào".
Một nhà nghiên cứu văn hóa lạc quan nhìn nhận rằng, sự phổ biến của rap không chỉ tạo nên một hiện tượng xã hội mà còn tạo ra một hiện tượng văn hóa, một hiện tượng nghệ thuật: "Để hiểu và đánh giá rap, chúng ta cần phải có một cái nhìn đa chiều. Có người cho rằng rap là vô nghĩa, chỉ là hô hào và lạm dụng ngôn ngữ. Tuy nhiên, không phải như vậy. Các bạn trẻ đang tạo ra một dòng rap Việt, một rap mang đậm nét văn hóa Việt Nam, phản ánh đúng tâm lý, tầm nhìn và giá trị văn hoá của người Việt. Dĩ nhiên, có những phản ứng tiêu cực đối với cơn sốt rap hiện nay, nhưng nhìn chung, những ảnh hưởng tích cực vẫn nhiều hơn".
Về chương trình Rap Việt hiện nay được rất nhiều khán giả yêu thích, một nhạc sĩ có nhiều ca khúc đang hot lại dự đoán bi quan: “Chương trình Rap Việt sẽ không còn tồn tại vào mùa sau. Tôi nghĩ rằng nó nên dừng lại để những người có tố chất như Đen có cơ hội bứt phá. Có quá nhiều yếu tố chi phối thí sinh trong Rap Việt khiến nó không còn thuần túy như rap đường phố nữa, lại quá sặc sỡ khiến nhiều người tự biến mình thành Ông Trăng, Ông Sao”. Không có gì ngạc nhiên khi rap Việt gần đây xuất hiện nhiều bài hát có lời tục tạp, không phù hợp với văn hóa: “Nhạc rap có một loại với lời ‘sát mặt đất’. Tuy nhiên, người được lên sóng truyền hình cần phải làm cho rap văn minh hơn mới đúng”.
