Cách thức giúp trẻ trị liệu Rối loạn ám ảnh cuồng chế (OCD) hiệu quả hơn

Bác sĩ chuyên khoa Nội Nguyễn Thị Hải Đan đã chia sẻ về một bệnh nhân, tên là N.M., 32 tuổi, đến khám với tình trạng mệt mỏi và lo lắng. Khi bước vào phòng khám, N.M. đã mang theo một chai cồn sát khuẩn nhanh trên tay. Trước khi ngồi xuống, cô ấy đã cẩn thận khử trùng ghế và kể cho bác sĩ nghe về câu chuyện của mình. N.M. nói rằng mẹ của cô ấy rất hợp vệ sinh.

Từ nhỏ, N.M. đã quen với việc rửa tay thường xuyên. Tuy nhiên, từ 3 năm trước, bố cô ấy đã qua đời vì mắc bệnh viêm phổi nặng. Từ đó, N.M. cảm thấy như vi khuẩn luôn theo sát cô ấy. Bất kể nơi cô ấy đến, cô ấy luôn cảm nhận rằng vi khuẩn đang lan rộng và luôn sẵn sàng kết dính lên cơ thể. Vì vậy, N.M. thường rửa tay 3 lần trước khi ăn hay tiếp xúc với bất cứ vật gì. Chỉ cần cảm thấy không sạch, cô ấy sẽ rửa tay 3 lần, và tắm từ 3 đến 5 lần mỗi ngày. Tình trạng này trở nên nghiêm trọng hơn sau khi cô ấy sinh con đầu lòng. Cô ấy cảm thấy cuộc sống ngày càng bế tắc, không thể hoàn thành bất cứ công việc nào. Chỉ sau khi rửa tay, cô ấy mới cảm thấy thoải mái và tự tin. Cô ấy không có tiền sử bệnh lý đặc biệt và không đang dùng bất kỳ loại thuốc nào.

Theo bác sĩ Đan, cô gái đó bị mắc chứng rối loạn tâm lý không thể kiểm soát (OCD). Đây là một trạng thái kéo dài, trong đó người đó có những suy nghĩ không thể kiểm soát và lặp đi lặp lại (gọi là ám ảnh), và thường thực hiện những hành vi lặp đi lặp lại (gọi là cưỡng chế) để né tránh hoặc giảm bớt ám ảnh đó. Những người mắc OCD thường phải mất khá nhiều thời gian để chịu đựng ám ảnh hoặc thực hiện những hành vi cưỡng chế này (thường là hơn 1 giờ mỗi ngày), và những trải nghiệm này có thể gây ra nhiều đau khổ hoặc gây cản trở đến cuộc sống hàng ngày của họ.

Thực tế là nhiều người trẻ đã tự nhận rằng họ bị rối loạn ám ảnh hoang tưởng (OCD) sau khi xem những video TikTok ghi lại cảnh dọn dẹp nhà cửa và sắp xếp mọi thứ ngăn nắp. Một số người cho rằng mình quá gia trưởng, vì họ thường rửa tay nhiều lần và sắp xếp mọi thứ theo cách cụ thể. Tuy nhiên, theo ý kiến của bác sĩ Đan, không phải mọi thói quen, nỗi sợ hãi và hành vi lặp lại đều là hiện tượng OCD. Bệnh nhân OCD cảm thấy rất khó chịu vì không thể kiểm soát được những suy nghĩ ám ảnh của chính mình. Họ buộc phải duy trì sự ngăn nắp đến mức căng thẳng vô cùng, không chỉ vì mong muốn như vậy mà còn để tránh sự lo lắng khi không thực hiện được.

Để chẩn đoán OCD, bạn cần tìm đến bác sĩ tâm lý hoặc bác sĩ chuyên khoa thần kinh. Điều này đặc biệt quan trọng khi bạn cảm thấy bị ám ảnh và có những hành vi cưỡng chế hoặc cả hai đều xuất hiện, và đây ảnh hưởng tới cuộc sống hàng ngày của bạn. Đồng thời, bạn không thể kiểm soát sự xuất hiện của những triệu chứng này dù biết rõ rằng mọi thứ đang trở nên quá phức tạp. Đây không phải do bệnh lý cơ thể hoặc việc sử dụng thuốc nào mà bạn đang dùng.

Các ám ảnh phổ biến:

Sợ vi khuẩn hoặc ô nhiễmSợ quên, mất, hay làm mất điều gì đóSợ mất kiểm soát hành vi của bản thân

Suy nghĩ hung hăng đối với người khác hoặc chính bản thânNhững suy nghĩ không mong muốn, bị cấm, hoặc cấm kỵ liên quan đến lĩnh vực tình dục, tôn giáo, hoặc gây hại

Mong muốn có mọi thứ đối xứng hoặc theo thứ tự hoàn hảo.

- Vệ sinh hoặc rửa tay quá nhiều lần.

- Đặt hàng hoặc sắp xếp các mặt hàng một cách cụ thể, chính xác.

- Liên tục kiểm tra tình trạng mọi thứ, ví dụ như xem cửa đã khóa chưa hay lò nướng đã được tắt.

- Tính toán số lượng, thực hiện việc đếm.

- Thường xuyên cầu nguyện hoặc lặp lại lời nói trong im lặng.

Nếu chỉ ám ảnh hoặc cưỡng chế trong tâm trí mà không biểu lộ ra bên ngoài, thì rất khó để nhận ra được.

Lý do gây ra hiện tượng rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì?

Nghiên cứu cho biết rằng, nguy cơ mắc chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể liên quan đến yếu tố di truyền, sự bất thường trong não bộ, tính cách và các khó khăn trong thời thơ ấu. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có gen đặc thù nào được xác định chính xác và có vai trò gây ra chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế.

Liệu rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể được chữa trị hay không?

Nguồn gốc chính xác chưa được xác định rõ ràng, vì lý do đó việc điều trị vẫn là một thách thức lớn. Một số phương pháp có thể mang lại kết quả hiệu quả và đem lại lợi ích cho những người bị bệnh.

Một số phương pháp điều trị tâm lý, bao gồm trị liệu hành vi nhận thức và các phương pháp liên quan khác, có thể mang lại hiệu quả tương tự như việc sử dụng thuốc đối với nhiều người. Đối với một số người khác, phương pháp điều trị tâm lý có thể hiệu quả nhất khi được kết hợp với việc sử dụng thuốc.

Trị liệu hành vi nhận thức: là quá trình trò chuyện nhằm giúp người bệnh nhận ra những suy nghĩ có hại hoặc sai lầm để họ có thể nhìn thấy rõ hơn và đương đầu với các tình huống khó khăn. Đây được coi là phương pháp quan trọng trong việc điều trị tâm lý cho nhiều người, không chỉ trong trường hợp bệnh rối loạn ám thực.

Phòng tránh và phản ứng: là một loại phương pháp liên quan đến trị liệu hành vi nhận thức. Người bệnh sẽ được đưa vào một môi trường an toàn, từ từ đặt họ vào các tình huống kích thích những nỗi ám ảnh của họ (ví dụ như chạm vào đồ vật bẩn) và ngăn cản họ thực hiện những hành vi bắt buộc.

Các loại thuốc phổ biến nhất được kê đơn là thuốc chống trầm cảm ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc.

Kích thích não sâu

Việc sử dụng điện để kích thích trực tiếp các vùng trong não chỉ áp dụng cho những người bị rối loạn ám ảnh buộc tâm thần nặng và không phản ứng với các phương pháp khác. Phương pháp kích thích não sâu hiện chỉ được coi là thử nghiệm và chưa có nhiều bằng chứng hỗ trợ hiệu quả rộng rãi cho phương pháp này.