Sự thật đau lòng trong hợp đồng nô lệ của sao Kpop

Baekhyun, Xiumin và Chen từ EXO đã khởi kiện yêu cầu SM Entertainment chấm dứt "hợp đồng nô lệ". Trong ngành công nghiệp Kpop, cụm từ "hợp đồng nô lệ" được sử dụng để chỉ những hợp đồng dài hạn và không công bằng giữa các thần tượng và công ty quản lý. Thông thường, các hợp đồng độc quyền trong lĩnh vực này được cho là kéo dài trong 6 - 7 năm. Tuy nhiên, một số công ty lại coi thường điều này và gia hạn hợp đồng với mức độ vô lý. Đầu tháng này, vụ kiện tụng giữa Baekhyun, Xiumin và Chen của EXO với công ty quản lý SM Entertainment đã thu hút toàn bộ sự chú ý của những người quan tâm tới Kpop. Cả ba đã tuyên bố chấm dứt hợp đồng độc quyền với lí do công ty sử dụng "hợp đồng nô lệ" và hàng loạt sự bất công liên quan đến vấn đề độc quyền.

Thực trạng phũ phàng của những "hợp đồng nô lệ"

Khái niệm "hợp đồng nô lệ" được đặc biệt quan tâm vào năm 2009 khi ba cựu thành viên của nhóm nhạc DBSK (Junsu, Kim Jae Joong và Park Yoo Chun) kiện công ty chủ quản SM Entertainment vì hợp đồng quá dài hạn và những bất công trong phân chia lợi nhuận. Sự việc này đã thu hút sự chú ý của công chúng và tạo ra nhiều tranh cãi xung quanh vấn đề này.

(Ảnh: JYJ)

Theo các thành viên, việc ký kết hợp đồng kéo dài 13 năm cơ bản là cam kết trọn đời. Tuy nhiên, khi tính đến thời gian phục vụ quân sự bắt buộc, thời hạn hợp đồng này có thể kéo dài lên đến 15 năm. Vì vậy, hợp đồng chỉ chấm dứt khi các thành viên giải nghệ. Tuy nhiên, việc chấm dứt hợp đồng độc quyền cũng gây hậu quả nặng nề cho các nghệ sĩ và ảnh hưởng đến sự phát triển của họ trong ngành giải trí.

Tranh cãi liên quan đến vấn đề này kéo dài suốt một thời gian dài. Cuối cùng, công lý đã đứng về phía các cựu thành viên của DBSK. Tuy nhiên, dù thắng kiện, sự nghiệp của Junsu, Jae Joong và Yoo Chun vẫn gặp nhiều khó khăn trong giai đoạn đỉnh cao của sự nghiệp. Những tranh chấp pháp lý đã cản trở hoạt động và hình ảnh của họ trong tương lai. Điều đáng chú ý là luật JYJ đã được ban hành để bảo vệ các nghệ sĩ khỏi những hợp đồng không công bằng với các công ty giải trí.

Năm 2010, Ủy ban Thương mại Công bằng Hàn Quốc ban hành đạo luật mới quy định thời hạn tối đa cho hợp đồng giữa các nghệ sĩ và công ty là 7 năm. Năm 2017, Ủy ban cũng đã bổ sung các điều khoản giảm phí bồi thường khi các nghệ sĩ phải chấm dứt hợp đồng sớm. Những điều này nhằm đảm bảo quyền lợi của các nghệ sĩ và ngăn chặn sự bất công trong ngành giải trí Hàn Quốc.

Tuy nhiên, việc tiêu chuẩn hóa các hợp đồng độc quyền trong ngành công nghiệp Kpop không thể ngăn chặn hoàn toàn các tranh chấp phát sinh. Các tranh chấp này thường xoay quanh các điều khoản trong hợp đồng và phân chia lợi nhuận giữa nghệ sĩ và công ty quản lý. Một trong những trường hợp tiêu biểu là nhóm nhạc nữ LOONA. Năm 2022, 9 thành viên của nhóm đã yêu cầu chấm dứt hợp đồng độc quyền với công ty giải trí Blockberry Creative Entertainment do những điều khoản thiếu công bằng. Tuy nhiên, chỉ có 4 thành viên được chấp nhận chấm dứt hợp đồng và theo đuổi hoạt động giải trí độc lập, trong khi 5 thành viên khác vẫn phải tiếp tục hoạt động cùng công ty. Sự khác biệt này đã gây ra sự thất vọng lớn trong cộng đồng người hâm mộ và đưa nhóm tới bờ vực tan rã.

Trong số 12 thành viên của LOONA, chỉ có 4 thành viên đạt được chiến thắng trong vụ kiện đệ đơn chống lại công ty quản lý. Tuy nhiên, không chỉ riêng LOONA, một số tranh chấp khác cũng gây ồn ào trong ngành giải trí Hàn Quốc. Ví dụ như vụ kiện giữa Lee Seung Gi và HOOK Entertainment, khi công ty bị cáo buộc giữ toàn bộ lợi nhuận từ các hoạt động âm nhạc của nam diễn viên trong suốt 18 năm sự nghiệp. CEO của công ty cũng bị tố cáo lạm dụng, đe dọa các nghệ sĩ. Cuối cùng, Seung Gi đã chấm dứt hợp đồng độc quyền và được khán giả ủng hộ.

Một hợp đồng kéo dài... gần 20 năm

Quay trở lại với vụ kiện của 3 thành viên EXO với công ty SM Entertainment. Vụ kiện này đang khiến cho khán giả lo lắng về tương lai của các thần tượng trong ngành công nghiệp Kpop, đặc biệt là khi ngành này ngày càng nở rộ và chiếm lĩnh thị trường. Đại diện pháp lý của Baekhyun, Xiumin và Chen cho biết rằng công ty đã ép buộc họ gia hạn hợp đồng lên đến 17-18 năm, vượt quá thời hạn 12-13 năm đối với các thành viên của nhóm. Thời hạn quá dài này khiến các thành viên cảm thấy mệt mỏi và nếu họ "bỏ ngang" thì sẽ không đủ tiền để đền bù hợp đồng.

(Ảnh: SM Entertainment)

Hơn nữa, trong thời gian làm việc tại công ty SM, các nghệ sĩ chỉ nhận được tiền lương thông qua hệ thống dữ liệu do công ty cung cấp một cách đơn phương. Dù có nhiều yêu cầu về việc công khai các bản báo cáo thanh toán, công ty vẫn không đáp ứng.

Trong hợp đồng ký kết với SM Entertainment, có một điều khoản khiến luật sư chú ý đó là việc công ty sẽ quy định thời gian phát hành album bắt buộc trong hoạt động của nghệ sĩ. Nếu không đạt được mục tiêu phát hành album, hợp đồng độc quyền sẽ tự động gia hạn cho đến khi album ra mắt. Điều này được cho là một dạng bóc lột trong hợp đồng nô lệ. Phản hồi lại các cáo buộc của nghệ sĩ, SM khẳng định rằng 3 thành viên bị "thế lực bên ngoài" tác động và họ hoàn toàn tập trung vào việc bảo vệ quyền lợi cho nhóm EXO. Tuy nhiên, cảm xúc của đông đảo người hâm mộ lại là sự giận dữ và thất vọng với thái độ và cách đối xử của SM với các nghệ sĩ tài năng của họ.

Nghệ sĩ và công ty quản lý - Mối quan hệ cộng sinh

BTS và chủ tịch Bang Si Hyuk của HYBE. (Ảnh: TIME)

Trong quá trình nghệ sĩ chuyển đổi từ thực tập sinh lên thành thần tượng nổi tiếng, sự xuất hiện của các tranh cãi và xung đột có thể là điều tất yếu. Để đáp ứng nhu cầu của người nghệ sĩ trong thời đại hiện tại, các điều khoản hợp đồng độc quyền cũng cần phải được điều chỉnh và cải tiến liên tục.

Theo nhận định của nhà phê bình văn hóa Jeong Deok Hyeon, trong giai đoạn thực tập sinh chuẩn bị ra mắt với tư cách thần tượng, họ thường phải ký hợp đồng dài hạn lên đến 12 - 13 năm vì sự phụ thuộc nhiều vào công ty quản lý. Tuy nhiên, khi nghệ sĩ đã đạt được vị trí nhất định và sở hữu lượng fan đông đảo như EXO, việc rời công ty hoặc chấm dứt hợp đồng không ảnh hưởng lớn đến sự nghiệp hay danh tiếng của họ. Ngược lại, đối với công ty, việc mất đi "con ngỗng vàng" sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh doanh cũng như uy tín của họ trong làng giải trí Kpop đầy cạnh tranh. Nhà phê bình văn hóa cũng nhấn mạnh rằng, công bằng trong kinh doanh rất quan trọng và thành công của nghệ sĩ cần được đền đáp xứng đáng. Nếu không được giải quyết, họ chỉ có thể cải thiện tình hình bằng cách theo đuổi hoạt động solo hoặc rời công ty.

Nghệ sĩ và công ty quản lý là hai bên có mối quan hệ cộng sinh, tồn tại và phát triển nhờ vào lợi ích mà mỗi bên mang lại. Sự thành công của BTS được xây dựng dựa trên sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau, đó là một trong những yếu tố quan trọng đóng góp vào kỳ tích của nhóm. Không chỉ nhờ vào tài năng và sức hút của từng thành viên, mà thành công của BTS còn phụ thuộc vào sự hỗ trợ và đồng hành của công ty quản lý Big Hit Entertainment trong suốt 13 năm qua, và sẽ tiếp tục gắn kết chặt chẽ trong tương lai dài.