Những ưu và nhược điểm đáng chú ý của chất làm ngọt nhân tạo gây tranh cãi

1. Chất làm ngọt nhân tạo là gì?

Chất làm ngọt nhân tạo là các chất được sử dụng để thay thế đường thông thường vào trong các sản phẩm thực phẩm. Có một số chất làm ngọt không dinh dưỡng được chiết xuất từ thực vật, như cây stevia và quả la hán.

Chất chiết xuất từ quả la hán có độ ngọt gấp 300 lần so với đường mía và được sử dụng như một chất làm ngọt.

Một số loại khác là rượu đường (đường cồn) có nguồn gốc từ trái cây và quả mọng. Rượu đường thuộc nhóm polyols với tên gọi khoa học là sorbitol, xylitol, lactitol, erythritol, mannitol và maltitol. Chúng là loại carbohydrate, nhưng không được coi là chất làm ngọt thấp calo. Chúng có lượng calo ít hơn đường ăn và hương vị ngọt hơn đường từ 25% đến 100%.

Một phương diện khác, chất làm ngọt nhân tạo được tạo ra từ các hợp chất hóa học bao gồm sulfonamid, sản phẩm phụ của sucrose, peptide và các dẫn xuất của chúng.

Chất làm ngọt ít calo, thậm chí không có calo, gồm chất làm ngọt nhân tạo và chất làm ngọt không dinh dưỡng, được dùng trong nhiều loại đồ uống, thực phẩm, kẹo, kem đánh răng và một số loại thuốc. Chúng không gây tăng đường trong máu hay gây nguy cơ sâu răng.

Chất làm ngọt nhân tạo ngọt hơn đường và được sử dụng để làm ngọt nhiều loại thực phẩm và đồ uống. Một số loại chất này có thể ngọt gấp từ 200 đến 13.000 lần so với đường. Vì vị ngọt mạnh, nên chỉ cần sử dụng một lượng nhỏ để tạo hương vị cho thức ăn hoặc đồ uống, từ đó hàm lượng calo trên mỗi gram càng ít.

Một số chất làm ngọt có thể ngọt hơn đường ăn từ 200 đến 13.000 lần.

2. Các loại chất làm ngọt nhân tạo được FDA phê duyệt là an toàn

Cho đến nay, FDA đã phê duyệt 8 chất làm ngọt nhân tạo.

Acesulfame kali thường được kết hợp với các chất làm ngọt nhân tạo khác và có thể tìm thấy trong nước ngọt không đường.

Aspartame được sử dụng rộng rãi trong nhiều loại thực phẩm, đồ uống, kẹo, cũng như các loại vitamin và thuốc nhuận tràng. Aspartame có hương vị ngọt gấp 200 lần đường tự nhiên. Những người mắc bệnh phenylketon niệu (PKU), một rối loạn di truyền hiếm gặp, không nên tiêu thụ aspartame.

Neotame có hương vị ngọt gấp từ 7.000 đến 13.000 lần so với đường. Nó có thể được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống, nhưng không phổ biến như các chất làm ngọt khác có hàm lượng calo thấp.

Saccharin đã được khám phá vào năm 1879 và ngay sau đó đã được thương mại hóa. Nó có hương vị ngọt gấp từ 200 đến 700 lần so với đường.

Sucralose có sự linh hoạt đáng kể và thường được sử dụng như một thay thế đường trong các món nướng và công thức nấu ăn khác. Ngoài ra, nó cũng được sử dụng trong thực phẩm chế biến, đồ uống nướng, sản phẩm đóng hộp từ trái cây và sản phẩm từ sữa. Đặc biệt, vị ngọt của nó gấp 600 lần so với đường.

Stevia là một loại chất làm ngọt không dinh dưỡng và có rất ít calo. Nguồn gốc của Stevia là từ lá cây stevia và nó mang đến độ ngọt gấp 200 đến 300 lần so với đường. Stevia được sử dụng rộng rãi trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống.

Luo han guo là một loại chất làm ngọt bổ sung không dinh dưỡng được chiết xuất từ quả la hán. Nó không cung cấp calo và có độ ngọt gấp từ 10 đến 250 lần so với đường. Thường thì nó được sử dụng kết hợp với các chất làm ngọt khác như Stevia.

Advantame là một chất làm ngọt phi dinh dưỡng được FDA chấp thuận vào năm 2014. Độ ngọt của nó gấp 20.000 lần so với đường và không được sử dụng thường xuyên. Khác với aspartame, Advantame được xem là an toàn cho những người bị phenylketon niệu.

3. Chưa có quan điểm thống nhất về ảnh hưởng của chất làm ngọt nhân tạo 

WHO đã phân loại aspartame, chất làm ngọt thường sử dụng trong soda, là chất gây ung thư.

Dù chất làm ngọt nhân tạo giúp giảm lượng calo từ chế độ ăn uống và mang lại hương vị ngọt ngào, nhưng chúng cũng dễ dàng làm cho chúng ta ăn quá nhiều đồ ăn và đồ uống ngọt.

Cả Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ và Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ đều đồng ý với việc thay thế đường bằng chất làm ngọt nhân tạo để chống béo phì, chuyển hóa và đái tháo đường, cũng như giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Tuy nhiên, họ nhấn mạnh rằng người tiêu dùng cần cẩn trọng và tiếp tục theo dõi lượng calo tiêu thụ của mình.

Cộng đồng khoa học cũng chưa đạt được sự đồng thuận hoàn toàn về mức độ an toàn của chất làm ngọt nhân tạo trong mọi tình huống hoặc liều lượng.

Tuy nhiên, có nghiên cứu chỉ ra rằng chất làm ngọt nhân tạo có thể gây ảnh hưởng đến các bộ phận khác nhau trên cơ thể. Nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng chất làm ngọt nhân tạo có thể làm tăng cân và gây nguy hiểm hơn bằng việc tăng nguy cơ mắc u não, ung thư bàng quang và các vấn đề sức khỏe khác.

Mặc dù có nghiên cứu trên động vật chỉ ra liên kết giữa chất làm ngọt nhân tạo (chủ yếu là đường hóa học) và ung thư, Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) không công bố có bằng chứng khoa học nào cho thấy chất làm ngọt nhân tạo gây ung thư hoặc các vấn đề sức khỏe khác.

Kết luận từ những nghiên cứu cho thấy, các chất làm ngọt nhân tạo có thể tăng cảm giác ngon miệng và thèm ăn đối với các loại thực phẩm được làm ngọt bằng chúng. Mặc dù chất làm ngọt này không chứa hoặc chứa rất ít calo, việc bổ sung calo từ các thành phần khác có thể dẫn tới tăng cân.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã phân loại chất làm ngọt aspartame, thường được sử dụng trong soda, là một chất có thể gây ung thư. Tuy nhiên, theo WHO, việc phân loại này vẫn còn căn cứ vào các bằng chứng hạn chế và cần có nhiều nghiên cứu hơn. WHO cũng cho rằng aspartame là an toàn để tiêu thụ hàng ngày với mức giới hạn là 40 mg/kg trọng lượng cơ thể của một người, tương đương với việc uống 3 lon nước ngọt mỗi ngày đối với trẻ em.

The International Agency for Research on Cancer (ARC) stated that they based their conclusion on evidence that aspartame is a potential carcinogen, based on limited evidence from three observational studies in humans that are related to the consumption of artificial sweetened beverages, with a lower risk of liver cancer cases compared to drinking several cans a day.

Dr. Francesco Branca, Director of Nutrition and Food Safety at WHO, said that individuals who consume a large amount of aspartame should consider switching to drinking filtered water or other sugar-free beverages. Dr. Francesco Branca also added: "Our findings do not indicate that occasional consumption will pose a risk to most people."

3.1 Chất làm ngọt nhân tạo với sức khỏe đường ruột

FDA và WHO có quan điểm khác nhau về việc phân loại aspartame có khả năng gây ung thư hay không.

Bên cạnh đó, chất làm ngọt nhân tạo vẫn có tác động đến hệ vi sinh vật trong ruột.

Dù chất làm ngọt nhân tạo không calo không được hấp thụ, nó vẫn có thể tác động đến hệ vi sinh vật đường ruột, gây ảnh hưởng đến thành phần và chức năng của nó, góp phần vào sự phát triển của hội chứng chuyển hóa.

Trong một nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã thêm saccharin, sucralose hoặc aspartame vào nước uống của những con chuột 10 tuần tuổi. Sau 11 tuần, những con chuột đã uống dung dịch nước đường phát triển chứng không dung nạp glucose, không giống các con chuột khác chỉ uống nước, glucose hoặc sucrose.

3.2 Mối liên quan giữa chất làm ngọt nhân tạo với bệnh ung thư

Tác động của tiêu thụ đường hóa học và việc không dung nạp glucose đã gây thay đổi đáng kể đến hệ vi sinh vật ruột.

Mặc dù các nhà nghiên cứu đã kết luận rằng chất tạo ngọt aspartame có thể gây ung thư trong kẹo cao su và soda ăn kiêng, Tổ chức Y tế Thế giới lại không xác nhận có mối liên hệ nào giữa ung thư ở con người và việc sử dụng các chất làm ngọt nhân tạo, theo thông tin từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ.

Các nghiên cứu ban đầu cho thấy sự kết hợp giữa cyclamate và saccharin gây ung thư trên động vật. Tuy nhiên, theo FDA, các nghiên cứu về khả năng gây ung thư không tìm thấy mối liên hệ nào giữa các chất làm ngọt nhân tạo này và ung thư ở con người.

Các nghiên cứu khác về các chất làm ngọt nhân tạo đã được FDA chấp thuận chỉ ra rằng không có mối liên hệ nào giữa loại chất làm ngọt này và một số loại ung thư ở con người.

3.3 Tăng cảm giác thèm ăn và cân nặng

Các dòng sản phẩm chứa chất làm ngọt aspartame có thể khiến bạn cảm thấy đói.

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người thường xuyên uống đồ uống có chứa đường nhân tạo có chỉ số BMI cao hơn. Nghiên cứu khác cho thấy những người thường xuyên sử dụng chất làm ngọt nhân tạo thì tăng cân từ 2,7% đến 7,1% so với những người không sử dụng.

Một số nghiên cứu cũng cho thấy rằng việc làm ngọt nước bằng aspartame có tác động đến cảm giác thèm ăn và cảm giác đói ở nam giới trưởng thành có cân nặng bình thường, so với việc sử dụng glucose hoặc nước. Trong một nghiên cứu khác, aspartame, acesulfame kali và saccharin đều có liên quan đến việc ăn nhiều hơn, với aspartame có tác động mạnh nhất do không gây ra cảm giác đắng.

Có một mối tương quan tồn tại giữa cảm giác thèm ăn và một số hương vị nhất định như vị ngọt. Các chất làm ngọt nhân tạo có thể làm tăng cảm giác thèm ăn và làm cho bạn tìm kiếm các loại thực phẩm có hương vị ngọt. Để giảm sự phụ thuộc vào chất làm ngọt này, các chuyên gia khuyên bạn hạn chế sử dụng sữa hoặc loại bỏ đường và chất làm ngọt nhân tạo khỏi khẩu phần ăn trong một khoảng thời gian.

3.4 Bệnh đái tháo đường

Tránh lạm dụng chất làm ngọt nhân tạo.

Hầu hết các chất làm ngọt không có giá trị dinh dưỡng và ít hoặc không chứa calo. Vì tính chất đặc biệt của chất làm ngọt này khiến hương vị có thể được tăng lên từ 200 đến vài nghìn lần so với đường, chỉ cần sử dụng một lượng nhỏ trong nấu ăn để tăng vị ngọt cho thực phẩm.

Tuy nhiên, đã có các nghiên cứu chỉ ra rằng ăn quá nhiều thực phẩm chứa chất làm ngọt nhân tạo có thể gây ra những thay đổi trong quá trình chuyển hóa glucose hoặc cách cơ thể bạn tiêu hóa và sử dụng đường. Việc tiêu thụ quá nhiều chất làm ngọt nhân tạo đã được liên kết với việc tăng cân quá mức và các biến chứng về sức khỏe như bệnh đái tháo đường type 2.

3.5 Chất làm ngọt nhân tạo làm tăng chứng đau đầu?

Một số nghiên cứu đã điều tra mối liên hệ giữa chất làm ngọt nhân tạo và chứng đau đầu. Điều này đã cho thấy chứng đau đầu ở một số cá nhân có thể xuất phát từ aspartame hoặc sucralose.

Theo Trung tâm Nhức đầu & Đau mặt tại Viện Khoa học Thần kinh Đại học Cincinnati Gardner, mối liên hệ giữa aspartame và những người mắc chứng đau nửa đầu mạnh mẽ hơn. Nhức đầu có thể được kích hoạt sau khi sử dụng kéo dài chất làm ngọt trong đồ uống dành cho người ăn kiêng.

3.6 Sức khỏe răng miệng

Sâu răng phát triển do vi khuẩn miệng. Các vi khuẩn chủ yếu gây sâu răng là mutans streptococci , streptococcus sobrinus và lactobacilli, chúng tạo ra axit khi có mặt các carbohydrate có thể lên men như chất đường, fructose và glucose. Hàm lượng khoáng chất trong răng trở nên nhạy cảm với nồng độ axit tăng lên do sản xuất axit lactic.

Chất làm ngọt nhân tạo, khác với đường, không được tổng hợp bởi vi khuẩn trong miệng, tạo thành chất cặn tích tụ trên bề mặt răng và gây giảm độ pH trong miệng.

3.7 Một số phản ứng phụ khác

Rượu đường (sorbitol, mannitol, xylitol, erythritol...) được chiết xuất từ trái cây và quả mọng. Việc tiêu thụ rượu đường có thể ảnh hưởng đến mức đường trong máu. Nếu tiêu thụ quá nhiều, ngoại trừ erythritol, rượu đường có thể gây ra tác dụng phụ như tình trạng đầy hơi và tiêu chảy.

Các tác dụng phụ khác của chất làm ngọt nhân tạo có thể gây ra

4. Ai không nên tiêu thụ chất làm ngọt nhân tạo?

đau nửa đầu hoặc nhức đầu, vấn đề về da, trầm cảm, tăng cân, vấn đề về cơ và mờ mắt

Mật ong là một chất làm ngọt tự nhiên tốt cho nhiều người.

Chất làm ngọt nhân tạo, đã được FDA xem là an toàn để sử dụng, nhưng người bị phenylketon niệu nên tránh aspartame, vì nó ngăn chặn phenylalanine (một loại axit amin thiết yếu) bị phá hủy.

Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ cũng khuyến nghị phụ nữ mang thai tránh sử dụng saccharin, vì nó có thể làm giảm tốc độ thanh thải trong thai nhi.

Bạn có thể sử dụng mật ong hoặc xi-rô cây phong thay vì đường và chất làm ngọt nhân tạo để làm ngọt các loại thực phẩm và đồ uống. Bạn cũng có thể nướng thức ăn bằng trái cây ngọt như chuối, táo, lê, việt quất và xoài chín.

Xem thêm các video đang được quan tâm: