Mối quan hệ bí ẩn giữa ma túy và đột quỵ não: Những sự thật đáng chú ý về xuất huyết não
Sử dụng ma túy thường xuyên tăng nguy cơ đột quỵ não và bệnh tim mạch
Theo thông tin từ Tổ chức Liên Hợp Quốc, ma túy là các hợp chất được tạo ra từ tự nhiên hoặc tổng hợp, khi tiếp xúc với cơ thể con người có thể thay đổi trạng thái tâm sinh lý của người sử dụng.
Phân loại ma túy dựa trên nguồn gốc, tác động lên hệ thần kinh và mức độ gây nghiện. Cách phân loại dựa trên nguồn gốc được đánh giá là phổ biến nhất và bao gồm:
- Có nguồn gốc tự nhiên, ma túy là các chất ma túy có tồn tại trong tự nhiên, là các hợp chất alcaloid được tìm thấy trong một số loại cây như cây thuốc phiện (anh túc), cây cần sa và cây coca.
- Có nguồn gốc bán tổng hợp, ma túy được tạo ra từ việc tổng hợp một phần từ một số loại ma túy có nguồn gốc tự nhiên, có tác dụng mạnh hơn so với ma túy ban đầu như Morphin, heroin...
Ma túy có nguồn gốc tổng hợp: không có sẵn trong tự nhiên và được tổng hợp từ các hợp chất hóa học như Methadone, ma túy tổng hợp (Methamphetamin), thuốc lắc (Ecstasy)...
Hoặc có thể phân loại theo luật pháp:
- Các chất gây nghiện được cho phép: rượu, cà phê, thuốc lá và một số loại thuốc dùng để điều trị bệnh như Morphin, benzodiazepine, amphetamin...
- Các chất gây nghiện bị cấm: là những chất mà pháp luật quy định và bị xếp vào danh sách cấm sử dụng, bao gồm thuốc phiện, heroin, ma túy đá, thuốc lắc...
Theo báo cáo tại quốc hội ngày 08/11/2022 về công tác phòng chống tội phạm, có xu hướng ngày càng trẻ hóa, số người dùng ma túy trái phép dưới 30 tuổi chiếm 39,4%. Sự sử dụng ma túy tổng hợp như metamphetamin cũng đang tăng lên. Có nhiều hình thức sử dụng ma túy đa dạng, từ hút, tiêm, ngậm, uống... Ngoài ra, có những loại ma túy khác như nước biển, nước nho, nước ngọt... chứa cần sa, tinh dầu thuốc lá điện tử hoặc ma túy núp bóng thảo mộc là cỏ Mỹ.
Trong số các loại ma túy này, ma túy đá (metamphetamin) luôn gợi lên nỗi ám ảnh và kinh hoàng cho nhiều người. Ma túy đá là loại ma túy tổng hợp được phát hiện vào năm 1983 tại Nhật Bản, chứa chất Metamphetamin, có tác dụng kích thích não bằng cách tạo ra nhiều dopamin, khiến người dùng có trạng thái cảm giác "phê" hoặc "ngáo đá", biểu hiện sung sướng, phấn khích, và sảng khoái, hoặc có thể gây ảo giác kinh hoàng và mất kiểm soát hành vi, như tưởng tượng mình là chim bay lượn, hoặc tin rằng người khác muốn hại mình... Khi thuốc không còn, người dùng nhanh chóng rơi vào trạng thái trầm cảm, ảo giác, suy kiệt và khao khát ma túy.
Ma túy đá không chỉ gây hại cho sức khỏe tâm thần mà còn có những tác động nghiêm trọng đến tim mạch và hệ thần kinh như đột quỵ não. Đột quỵ não gồm xuất huyết não và xuất huyết dưới nhện, dẫn đến tình trạng vỡ mạch máu nao và gây tàn phế nghiêm trọng. Ngoài ra, nó còn có khả năng gây mất ý thức và tử vong.
Có nhiều trường hợp xuất huyết não đã được ghi nhận ở những người sử dụng Methamphetamin trên toàn cầu. Một nghiên cứu được tiến hành tại Đại học California Davis và công bố trên trang Viện Y Tế Quốc gia Hoa Kỳ năm 2019 đã thu thập dữ liệu từ 250 người bệnh trong vòng 3 năm (từ 2013 đến 2016) để so sánh đặc điểm lâm sàng và kết quả giữa những người bị xuất huyết não có sử dụng Methamphetamin và những người không sử dụng. Kết quả cho thấy những người sử dụng chất gây nghiện này có độ tuổi trẻ hơn, vị trí xuất huyết não không đồng nhất, yêu cầu nhiều biện pháp để điều chỉnh huyết áp (như sử dụng thuốc giảm huyết áp truyền tĩnh mạch...), thời gian điều trị dài hơn và khả năng phục hồi sau khi bị xuất huyết não giảm đáng kể so với nhóm không sử dụng chất gây nghiện.
Năm 2018, tại Thổ Nhĩ Kỳ, Ibrahim Yagci đã thực hiện một báo cáo lâm sàng đặc biệt về một trường hợp đáng chú ý. Trong báo cáo đó, một thanh niên 24 tuổi, người có sử dụng Methamphetamin, đã được phát hiện mất ý thức. Sau khi được tiến hành các xét nghiệm, một số vị trí trong não của anh ta đã được xác định xuất huyết, cùng với sự xuất hiện của phù não. Sau khi phẫu thuật, vào ngày thứ hai, bệnh nhân đột ngột ngừng tim và qua đời nghi do bệnh tim mạch (đột tử).
Từ những báo cáo nói trên, ta thấy rằng Methamphetamin không chỉ là chất kích thích tâm thần mạnh, mà nó còn kích thích giải phóng Dopamin, Catecholamine và ảnh hưởng đến các thụ cảm thể, gây tăng nhịp tim, tăng huyết áp và tăng nhiệt độ cơ thể. Cơ chế gây xuất huyết não có thể liên quan đến áp lực máu tăng đột ngột, gây vỡ mạch máu trong não. Ngoài ra, một số báo cáo đã đề xuất khả năng xảy ra viêm mạch máu và sự hình thành cách phình mạch máu...
Người sử dụng chất gây nghiện thường cũng thường hút thuốc lá, uống rượu và có rối loạn mỡ máu, tất cả đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Không chỉ ma túy đá, các chất gây nghiện khác như heroin, cocain cũng làm tăng nguy cơ đột quỵ não. Hiện nay, các trường hợp trẻ tuổi mắc đột quỵ não sẽ được tiến hành kiểm tra sàng lọc chất gây nghiện trong máu và nước tiểu khi nhập viện.
Với những tác động nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần và thể chất từ ma túy, việc giáo dục, tăng cường nhận thức và ngăn chặn việc sử dụng ma túy đặc biệt quan trọng đối với người trẻ, thanh thiếu niên.
