Lao động Việt và cuộc chiến với đợt cắt giảm nhân sự

Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV - Hội Đồng Tư vấn Cải cách thủ tục hành chính) vừa trình báo cáo cho Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về tình hình người lao động hiện tại và đề xuất giải pháp hỗ trợ để giúp họ vượt qua khó khăn.

Theo khảo sát trên toàn quốc với sự tham gia của 8.343 người lao động, có 31% trong số họ đang đối mặt với tình trạng thất nghiệp. Tuy tỉ lệ này đã giảm so với thời điểm đại dịch Covid-19 (62% vào tháng 8/2021 và 53% vào tháng 10/2021), nhưng vẫn còn rất cao, cho thấy thị trường lao động đang gặp nhiều thách thức.

Trong các ngành kinh tế chính, ngành Kinh doanh bất động sản, Xây dựng và Du lịch, khách sạn, nhà hàng là những ngành có tỷ lệ người lao động không có việc làm cao nhất với lần lượt là 53%, 44% và 43%. Nếu xét theo địa phương, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương và Đà Nẵng là những tỉnh/thành phố có tỷ lệ người lao động không có việc làm cao nhất, đều trên 30%.

Những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng không có việc làm của người lao động là do cơ sở sản xuất, kinh doanh đóng cửa, phá sản hoặc tạm ngừng kinh doanh, chiếm tỷ lệ 32,4%. Trong khi đó, có 27.1% người lao động bị mất việc do cơ sở sản xuất, kinh doanh phải sa thải lao động để cắt giảm chi phí do không có đơn hàng. Đáng lo ngại hơn, xu hướng số lượng người lao động bị mất việc tại các doanh nghiệp không giảm mà tăng lên, diễn ra từ quý IV/2022 sang quý I/2023 và dự báo tiếp tục diễn ra trong các quý còn lại của năm 2023. Theo kết quả khảo sát tình hình doanh nghiệp mới đây của Ban IV, trong số các doanh nghiệp dự kiến còn hoạt động năm 2023, tới 71.3% doanh nghiệp dự kiến sẽ phải cắt giảm quy mô lao động từ 5% trở lên.

Sau khi thực hiện khảo sát, 14% người lao động tham gia đã từng rút bảo hiểm xã hội một lần. Trong số này, 61% cho biết lý do là do không có nguồn tiết kiệm hoặc nguồn khác để bù đắp nguồn thu nhập bị mất khi không có việc làm, trong khi 14% lại lo lắng về sự ổn định của chính sách bảo hiểm xã hội. Khi được hỏi về khả năng đóng lại BHXH, 48% số lao động từng rút BHXH không muốn đóng lại. Tình trạng này cho thấy nguy cơ mất việc của người lao động vẫn rất cao trong nửa cuối năm 2023 và phần lớn trong số họ khó có nguồn tài chính dự trữ để duy trì cuộc sống hàng ngày.

Để giúp đỡ người lao động và giảm thiểu tình trạng rút BHXH một lần, chúng tôi kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, BHXH Việt Nam cùng các cơ quan liên quan xem xét một số vấn đề chủ yếu. Đầu tiên, nghiên cứu khả năng cho phép người lao động sử dụng sổ BHXH để vay tiền tiêu dùng ngắn hạn trong trường hợp thu nhập giảm sút hoặc việc làm không ổn định. Thứ hai, về căn cứ tính đóng BHXH trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi, chúng tôi đề xuất quy định hiện hành về căn cứ tính đóng BHXH được giữ nguyên, kết hợp với việc xác lập các biện pháp quản lý hiệu quả khác nhằm đảm bảo các mục tiêu toàn diện của chính sách. Điều này sẽ giảm áp lực về chi phí đóng BHXH cho cả người lao động và doanh nghiệp trong bối cảnh đối diện với nhiều thách thức và khó khăn.