Kỹ năng phòng tránh lừa đảo trực tuyến cho người dân

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ ở hầu hết các lĩnh vực hiện nay, nhiều kẻ xấu đã tận dụng sự phát triển về công nghệ thông tin và các ứng dụng để thực hiện các hành vi lừa đảo trực tuyến, nhằm chiếm đoạt các tài sản có giá trị. Thông tin từ Cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam cho biết, chỉ trong năm 2022 đã có hơn 12.935 trường hợp lừa đảo trực tuyến, chủ yếu bao gồm ba hình thức chính: giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản trực tuyến và các hình thức kết hợp khác. Việc lừa đảo và đánh cắp thông tin cá nhân cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các hình thức lừa đảo tài chính.

Thống kê các hình thức lừa đảo năm 2022 (Nguồn: Cổng Cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam)

Theo Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng lừa đảo trực tuyến ngày càng phức tạp được xác định đến từ nhận thức của người sử dụng. Bên cạnh các giải pháp kỹ thuật, việc tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức nhằm trang bị cho mỗi cá nhân những kiến thức và kỹ năng cơ bản để bảo đảm an toàn thông tin trên không gian mạng là yếu tố then chốt giúp tạo dựng một không gian mạng Việt Nam an toàn, góp phần thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội số một cách bền vững.

Cục An toàn thông tin đã cảnh báo về 24 hình thức lừa đảo đang diễn ra trên không gian mạng Việt Nam, nhắm vào các nhóm đối tượng gồm: người cao tuổi với 15 hình thức lừa đảo thường xuyên; trẻ em với 3 hình thức dẫn dụ trên mạng; sinh viên/thanh niên với 13 hình thức; các đối tượng công nhân/người lao động, nhân viên văn phòng bị dẫn dụ với 19 hình thức lừa đảo…

Có một số hình thức lừa đảo trên internet mà người dân cần lưu ý (Nguồn: Cục An toàn thông tin)

Khi bị rơi vào chiêu trò của kẻ lừa đảo, người dân cần giữ bình tĩnh và tuân theo các hướng dẫn dưới đây để tránh gánh chịu thiệt hại nghiêm trọng hơn.

Nếu bạn đã bị lừa đảo, hãy làm theo các bước sau:

- Đừng tiếp tục gửi tiền và chặn tất cả các liên lạc từ kẻ lừa đảo.

- Hãy liên hệ ngay với ngân hàng và tổ chức tài chính của bạn để thông báo về hành vi lừa đảo và yêu cầu họ ngừng mọi giao dịch.

- Hãy thu thập và lưu trữ các bằng chứng, sau đó viết đơn tố cáo gửi tới cơ quan công an địa phương.

- Hãy cảnh báo gia đình và bạn bè của bạn về hình thức lừa đảo này để họ có thể tự bảo vệ mình trước những trường hợp lừa đảo tiếp theo.

- Để nắm bắt thông tin mới nhất về các hình thức lừa đảo trực tuyến, hãy theo dõi và cập nhật tại Cổng không gian mạng quốc gia: khonggianmang.vn.

Nếu bạn đã chuyển tiền cho kẻ lừa đảo theo bất kỳ cách nào trong số này, đây là những việc cần thực hiện:

- Tiếp xúc ngay với ngân hàng của bạn để thông báo về hành vi lừa đảo và yêu cầu họ ngừng tất cả các giao dịch.

- Thẻ quà tặng: Báo cáo cho công ty phát hành thẻ.

- Chuyển tiền ngân hàng: Báo cáo với công ty chuyển khoản ngân hàng hoặc ngân hàng mà bạn đang sử dụng.

- Gửi báo cáo với nhà cung cấp ứng dụng (người bán hoặc nhà phát triển, không phải cửa hàng ứng dụng) về việc chuyển tiền qua ứng dụng.

- Báo cáo với nền tảng hoặc công ty bạn đã sử dụng để gửi tiền bằng tiền điện tử, vì tiền điện tử không thể thu hồi được.

- Nếu bạn đã gửi tiền mặt thông qua thư hoặc dịch vụ chuyển phát, hãy liên hệ với bưu điện hoặc dịch vụ chuyển phát đã sử dụng để tìm hiểu liệu họ có thể ngăn chặn gói hàng hay không.

- Trong trường hợp một kẻ lừa đảo đã chuyển tiền mà không có sự đồng ý của bạn, hãy ngay lập tức thông báo cho ngân hàng của bạn để yêu cầu đóng băng tài khoản và các giao dịch liên quan.

- Quản lý và duy trì hồ sơ chứng cứ, việc gửi đơn tố giác tới cơ quan công an địa phương.

- Theo dõi và cập nhật thông tin, tình huống, chỉ báo liên quan đến hoạt động lừa đảo trực tuyến trên Cổng thông tin mạng quốc gia: khonggianmang.vn.

- Thay đổi mật khẩu tài khoản của bạn để đảm bảo an toàn thông tin cá nhân.

- Theo dõi tài khoản ngân hàng và thẻ tín dụng của bạn để phát hiện bất kỳ hoạt động đáng ngờ nào.

- Liên hệ với các cơ quan chức năng như cảnh sát hoặc FBI để báo cáo việc rò rỉ dữ liệu và nhận sự hỗ trợ.

- Cập nhật phần mềm bảo mật và antivirus trên thiết bị của bạn để ngăn chặn các cuộc tấn công mạng.

- Tránh chia sẻ thông tin cá nhân quá nhiều trên các mạng xã hội và website không đáng tin cậy.

- Kiểm tra các báo cáo tín dụng của bạn để xác định xem có bất kỳ hoạt động không xác định nào đã xảy ra.

- Theo dõi email và tin nhắn để phát hiện các hoạt động lừa đảo hoặc gian lận.

- Hạn chế việc cung cấp thông tin cá nhân cho các công ty hoặc tổ chức không quen thuộc.

- Sử dụng các công cụ bảo mật như VPN khi truy cập internet để bảo vệ thông tin cá nhân của bạn.

- Đặt mức độ bảo mật cao cho tài khoản trực tuyến của bạn và thường xuyên thay đổi mật khẩu.

- Khóa thiết bị di động của bạn bằng mật khẩu hoặc vân tay để ngăn ngừa truy cập trái phép.

- Giữ các bản sao lưu dữ liệu quan trọng của bạn và lưu trữ chúng ở nơi an toàn.

- Thực hiện các biện pháp bảo mật vật lý như sử dụng ổ khóa hoặc hệ thống báo động để bảo vệ tài sản cá nhân của bạn.

- Tìm hiểu về các phương pháp lừa đảo phổ biến và cách phòng tránh chúng.

- Theo dõi các thông báo và cảnh báo từ các tổ chức bảo mật dữ liệu để được cập nhật về các mối đe dọa mới nhất.

- Hãy tạo một mật khẩu mới với độ bảo mật cao hơn, đồng thời đảm bảo rằng bạn chưa từng sử dụng mật khẩu đó trước đây. Nếu bạn đã từng sử dụng mật khẩu bị rò rỉ ở bất kỳ nơi nào khác, hãy thay đổi mật khẩu đó ngay lập tức.

- Để đảm bảo an toàn, hãy cẩn trọng khi tiếp xúc với những liên lạc đáng ngờ, hạn chế việc trả lời hoặc chặn bất kỳ ai mà bạn không biết và luôn tránh nhấp vào những liên kết đáng nghi.

Hãy theo dõi tài khoản ngân hàng của bạn một cách cẩn thận.

Trong trường hợp bạn bị kẻ lừa đảo giả vờ là nhân viên từ nhà cung cấp dịch vụ Internet hoặc nhà mạng gọi điện cho bạn, họ sẽ nói rằng bạn đang gặp sự cố kỹ thuật và yêu cầu quyền truy cập vào thiết bị của bạn. Sau đó, kẻ lừa đảo sẽ lây nhiễm virus vào thiết bị đó để đánh cắp mật khẩu và thông tin tài chính của bạn. Để tránh tình huống này, bạn cần thực hiện những biện pháp sau đây:

- Trong trường hợp bị kẻ lừa đảo truy cập vào máy tính của bạn: Hãy đảm bảo rằng bạn đã cập nhật phần mềm bảo mật và thực hiện quét virus đầy đủ. Xóa bỏ tất cả các đối tượng được xác định là có vấn đề và thiết lập lại mật khẩu của bạn để đảm bảo an toàn.

- Nếu bạn phát hiện kẻ lừa đảo đã truy cập vào điện thoại của bạn: Hãy liên hệ với nhà cung cấp dịch vụ điện thoại của bạn ngay lập tức để báo cáo tình hình. Hãy đảm bảo rằng bạn đã cập nhật phần mềm bảo mật và thực hiện quét virus. Đổi mật khẩu hoặc mã PIN của bạn và cân nhắc việc chặn cuộc gọi từ các số lừa đảo. Nếu cần, xem xét thay đổi số điện thoại của bạn để đảm bảo an toàn.

Các chuyên gia công nghệ thông tin sẽ giúp bạn kiểm tra thiết bị của bạn trực tiếp.

Bạn có thể liên hệ với các cơ quan, tổ chức hoặc doanh nghiệp chuyên về an ninh mạng và an toàn thông tin ngay bây giờ.

Tại mỗi địa phương, người dân có thể liên hệ với Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05) thuộc Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an hoặc Cục Cảnh sát hình sự (C02) trực thuộc Bộ Công An.

Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng (Bộ Tư lệnh 86) thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam.

Sở Thông tin và Truyền thông các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tại 63 tỉnh/thành phố đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết và hỗ trợ Bộ Thông tin và Truyền thông tại các địa phương.

5. Hiệp hội an toàn thông tin Việt Nam (VNISA) có thể được liên hệ qua số điện thoại 024 62901028 hoặc email info@vnisa.org.vn.

Các công ty bảo mật thông tin hàng đầu tại Việt Nam bao gồm Bkav, VNPT Cyber Immunity, Viettel Cyber Security, CMC Cyber Security, FPT IS, HPT, MISOFT và VNCS...

Một liên minh được thành lập do Cục An toàn thông tin (AIS) và Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) chủ trì và điều phối, cùng với 8 đơn vị sáng lập là VNPT, Viettel, MobiFone, CMC, Bkav, VNG, TikTok và Cốc Cốc để nâng cao nhận thức và kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin cho người dân trên không gian mạng.

Trường hợp phạt đến 6 triệu đồng khi dùng CCCD gắn chip sai quy định, người dân cần đặc biệt lưu ý