Deepfake đang lừa đảo chúng ta: Cách phòng tránh và bảo vệ bản thân

Hiểu được tâm lý của người dùng mạng xã hội, tội phạm công nghệ cao đã phát triển thủ đoạn mới nhằm lừa đảo và chiếm đoạt tài khoản cá nhân. Thay vì nhắn tin trực tiếp yêu cầu chuyển khoản, kẻ gian sử dụng công nghệ ghép mặt và giọng nói (Deepfake AI) để tạo ra những video giả mạo giống hệt người quen của nạn nhân.

Theo Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank), thủ đoạn này thường bắt đầu bằng việc chiếm đoạt tài khoản Zalo, Facebook hoặc tạo tài khoản giống hệt người thân của nạn nhân. Sau đó, kẻ gian thu thập hình ảnh và giọng nói của người quen để tạo ra video giả mạo.

Với video giả mạo này, chúng sẽ dùng tài khoản giả hoặc các tài khoản mạng xã hội chiếm được để nhắn tin mượn tiền hoặc nhờ chuyển tiền hoặc thông báo người thân của nạn nhân gặp nguy hiểm cần tiền gấp... Điều này đặc biệt đáng lo ngại vì nó có thể khiến người dùng mạng xã hội cảnh giác hơn với các tin nhắn nhờ chuyển tiền hay các thông báo khẩn cấp khác.

Hiện nay, tội phạm công nghệ cao đang sử dụng phần mềm ghép mặt và giọng nói (Deepfake AI) để tạo ra những video giả mạo nhằm thực hiện hành vi lừa đảo. Điều đáng lo ngại hơn, chiêu thức này đã trở nên tinh vi hơn khi kẻ gian sử dụng đồng thời cuộc gọi video mạo danh và phát video giả để xác thực thông tin cho tài khoản giả, tăng độ tin cậy và thực hiện trót lọt hành vi lừa đảo.

Các video giả mạo này có độ tương đồng tương đối cao so với dung mạo của người bị giả mạo, có thể khiến người xem tin rằng họ đang nhìn thấy và nghe thấy người thật đang nói chuyện. Do đó, VPBank cảnh báo người dùng cần nhận biết được các yếu tố để phát hiện video ứng dụng Deepfake. Các yếu tố đó có thể là nội dung trả lời không trực tiếp vào câu hỏi hay nội dung chung chung, không phù hợp với ngữ cảnh thực tế giao tiếp.

Để tránh bị lừa đảo, người dùng cần tăng cường cảnh giác và không tiết lộ thông tin nhạy cảm cho bất kỳ ai nếu không chắc chắn đối tượng đó là người tin cậy. Hơn nữa, khi phát hiện ra bất kỳ hoạt động lừa đảo nào, người dùng cần báo ngay cho cơ quan chức năng để họ có thể đưa ra các biện pháp cần thiết để bảo vệ mình và xử lý kẻ gian.

Để che giấu những khuyết điểm có thể dễ phát hiện, các kẻ gian thường sử dụng video với âm thanh kém chất lượng, hình ảnh mờ nhạt, giống như cuộc gọi video được thực hiện trong khu vực sóng di động hoặc WiFi yếu.

Tại cuộc họp báo thường kỳ tháng 5 của Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) ngày 5/5, ông Trần Quang Hưng, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin cho biết, các cuộc gọi Deepfake có thể được phát hiện bằng mắt thường.

Một số dấu hiệu điển hình như thời gian gọi thường rất ngắn, chỉ vài giây, khuôn mặt người gọi thiếu tính cảm xúc và khá "trơ", tư thế lúng túng, không tự nhiên, hướng đầu và cơ thể của người gọi trong video không nhất quán với nhau.

Deepfake là một phương pháp tạo ra video giả mạo bằng cách sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo ra những hình ảnh và âm thanh chất lượng cao, giống hệt với người thật. Tuy nhiên, việc tạo ra những video deepfake này cũng mang đến cho chúng ta những dấu hiệu để phát hiện ra sự giả tạo của chúng.

Một trong những dấu hiệu của Deepfake là hình ảnh và âm thanh chập chờn, chuyển động mắt, khuôn mặt thiếu tự nhiên, màu da của nhân vật trong video bất thường, ánh sáng kỳ lạ và bóng đổ không đúng vị trí. Ngoài ra, âm thanh không đồng nhất với hình ảnh, có nhiều tiếng ồn bị lạc vào clip hoặc clip không có âm thanh. Tất cả những yếu tố kỳ lạ này sẽ khiến cho video trông rất giả tạo và không tự nhiên.

Ngoài ra, kẻ gian sẽ thường ngắt giữa chừng, bảo là mất sóng, sóng yếu để tạo ra sự gián đoạn trong video. Các cuộc gọi lừa đảo deepfake cũng thường xảy ra tình huống, người gọi đề nghị chuyển tiền vào tài khoản không phải của người đang thực hiện cuộc gọi.

Vì vậy, các yếu tố kỳ lạ như trên là báo hiệu đỏ của Deepfake. Chúng ta cần luôn cảnh giác và tuyệt đối bình tĩnh để phát hiện ra những video giả mạo này.

Để tránh bị lừa đảo bởi công nghệ Deepfake, VPBank đã khuyến cáo người dùng thiết bị công nghệ cao và các ứng dụng công nghệ hạn chế chia sẻ hình ảnh, video có giọng nói thật và thông tin cá nhân trên mạng xã hội.

Đặc biệt, người dùng cần tăng cường cảnh giác với các cuộc gọi hỏi vay mượn tiền. Họ cần kiểm tra kỹ thông tin tài khoản nhận tiền và gọi vào số điện thoại mà mình biết để xác minh với người thân trước khi chuyển tiền.

Nếu nhận ra mình đã bị lừa đảo bởi công nghệ Deepfake hoặc có nghi ngờ về điều này, người dùng cần thông báo ngay lập tức cho người thân và hạn chế thiệt hại tối đa. Đồng thời, họ cần báo ngay cho cơ quan công an gần nhất, đường dây nóng ngân hàng hoặc phòng giao dịch ngân hàng gần nhất để được hỗ trợ.

Để đảm bảo an toàn thông tin trên mạng, Trung tâm Giám sát An toàn không gian mạng quốc gia (NCSC) - Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) khuyên bạn nên làm méo tiếng của mình khi chia sẻ video hoặc clip trên mạng. Thay vì giọng nói thật, hãy sử dụng tiếng robot hoặc AI voice để tránh kẻ xấu biết giọng nói của bạn.

Nếu bạn phát hiện thông tin, hình ảnh hoặc video bị làm giả, hãy thông báo ngay lập tức cho mọi người biết và báo cáo lên cơ quan chức năng tại canhbao.ncsc.gov.vn hoặc dự án chongluadao tại địa chỉ https://chongluadao.vn.

Để nâng cao nhận thức về lừa đảo trên không gian mạng, NCSC cung cấp các thông tin hữu ích tại dauhieuluadao.com. Hãy truy cập và cập nhật kiến thức để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi những mối đe dọa trên mạng.

Phần 7: Cách thức lấy lại tiền khi chuyển khoản nhầm

Nếu bạn đã chuyển nhầm tiền cho người không đúng người nhận, đừng lo lắng quá nhiều vì bạn vẫn có cách lấy lại tiền của mình. Đầu tiên, bạn nên liên hệ với ngân hàng và thông báo về tình huống này càng sớm càng tốt. Ngân hàng sẽ hỗ trợ bạn trong quá trình giải quyết vấn đề này.

Nếu tiền đã được chuyển vào tài khoản của người không đúng người nhận, bạn có thể đề xuất với ngân hàng của mình về việc tạm khóa tài khoản của người đó. Điều này sẽ ngăn chặn người đó rút tiền hoặc sử dụng số tiền này cho các hoạt động khác.

Sau đó, bạn cần lập một bản khai có đầy đủ thông tin về tình huống này và gửi cho ngân hàng. Ngân hàng sẽ tiến hành liên lạc với người nhận tiền và yêu cầu họ trả lại số tiền đã nhận nhầm.

Nếu người nhận tiền không đồng ý trả lại số tiền, bạn có thể khởi kiện họ tại tòa án. Tuy nhiên, trước khi đưa ra quyết định này, bạn nên tìm hiểu kỹ về quy trình và các yêu cầu pháp lý liên quan đến việc khởi kiện.

Trong tình huống chuyển khoản nhầm tiền, việc liên hệ với ngân hàng càng sớm càng tốt và bạn cần chủ động trong việc giải quyết vấn đề này.