Cơn sốt trừng phạt của người nổi tiếng: Ai dám đối đầu quyền lực?

YouTuber - Hot TikTok bị dân mạng chỉ trích

V.H.L. là một Beauty Blogger nổi tiếng trên mạng xã hội với hơn 1,9 triệu người theo dõi. Cô nổi tiếng với phong cách review mỹ phẩm chân thật và không chấp nhận quảng cáo, đánh giá thẳng thắn những sản phẩm mà cô đã trải nghiệm. Tuy nhiên, khi chuyển sang đánh giá ẩm thực - một lĩnh vực nhạy cảm hơn, phong cách chê bai của cô đã gặp phải nhiều chỉ trích và tranh cãi trên mạng xã hội.

Mặt khác, cũng có nhiều fan hâm mộ vẫn trung thành với những đánh giá của cô, như được thể hiện qua sự phản hồi tích cực cho những video mới nhất của cô. Tuy nhiên, ẩm thực là một lĩnh vực phụ thuộc vào sở thích cá nhân nên việc chỉ trích đồ ăn cần được cân nhắc kỹ càng, đặc biệt là với sức ảnh hưởng lớn của V.H.L đến các nhà hàng. Những đánh giá tiêu cực của cô có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các cơ sở ẩm thực và dẫn đến sự phản đối của hàng chục hội nhóm với hơn 100.000 thành viên trong vòng chưa đầy 1 tuần. Thậm chí, có những người từng ủng hộ cô cũng đã quay lưng và không còn theo dõi cô trên các nền tảng mạng xã hội.

Các nhóm anti H.L không chỉ dừng lại ở việc phản đối, mà còn tấn công các nhãn hàng đã hợp tác với nữ YouTuber. Một số nhãn hàng đã phải xóa bỏ hình ảnh của cô và hủy bỏ hợp tác vì áp lực từ cộng đồng. Tuy nhiên, đây không phải là cách giải quyết tốt nhất vì nó có thể ảnh hưởng đến doanh nghiệp và không hợp lý. Nên có một cách tiếp cận văn minh hơn để phản đối và không ủng hộ những hành động không đúng đắn của cá nhân.

... Câu chuyện về một nữ sinh lớp 12 bị bạo lực trên mạng xã hội đã thu hút sự quan tâm của nhiều người. Nguyên nhân xuất phát từ việc cô nữ sinh này chụp ảnh kỷ yếu và sau đó bị thợ chụp ảnh "bóc phốt". Theo thợ chụp ảnh N.Q, anh ta đã được thuê với giá 600 nghìn đồng để chụp ảnh kỷ yếu cho nữ sinh này. Tuy nhiên, khi trả ảnh, cô bé không hài lòng với kết quả và muốn bồi thường. Tình huống này đã dẫn đến một cuộc tranh luận và nữ sinh đã không biết cách nói chuyện và ứng xử một cách thích hợp, khiến thợ chụp ảnh không hài lòng và quyết định "bóc phốt" cô bé.

Sau khi bài viết được đăng tải, thợ chụp ảnh đã tiết lộ ảnh chân dung và một số thông tin cá nhân của nữ sinh, dẫn đến việc cô trở thành đối tượng chế nhạo và bị chỉ trích một cách quá đáng. Cộng đồng mạng đã phản ứng tiêu cực và buộc nữ sinh này phải khóa tài khoản Facebook. Đáng tiếc, nhiều tài khoản giả nữ sinh được lập ra nhằm mục đích câu view. Tuy nhiên, bản chất của vấn đề là do lối cư xử không hợp lý giữa cô và người nhiếp ảnh, không phải nhan sắc của cô bé.

Một cô gái trẻ chỉ mới 18 tuổi, với mong muốn đơn giản là có một bộ ảnh đẹp để lưu giữ khoảnh khắc quan trọng của cuộc đời, tuy nhiên, do thiếu kinh nghiệm trong cách ứng xử, cô đã trở thành tội đồ bị chỉ trích trên mạng xã hội. Không ai biết được nguyên nhân tại sao người nhiếp ảnh lại quyết định tiết lộ hình ảnh và thông tin của khách hàng trên mạng xã hội, khiến cả cộng đồng mạng chỉ trích và sử dụng hình ảnh của cô để chế giễu và trả đũa đầy thâm sâu.

Bước vào đời, cô bé phải đối diện với sự việc mà chắc chắn sẽ trở thành nỗi ám ảnh dài lâu. Không rõ đòn đau này có khiến cô bé trở nên phải phép hơn không, nhưng kỷ niệm thời đi học thì bị hủy hoại là điều dễ thấy. Tuy nhiên, trên mạng xã hội, cư dân mạng lại thể hiện sự say mê quyền lực bằng những đòn trực phạt ngay lập tức. Nạn nhân có thể là bất cứ ai, bao gồm cả nghệ sĩ, KOL, KOC và dân thường. Tuy nhiên, sự phát triển của các nền tảng mạng xã hội cùng cách đưa tin rời rạc không toàn vẹn khiến người dùng khó có thể hình dung bức tranh toàn cảnh sự việc để đưa ra "phán quyết" chính xác.

Trong trường hợp của Trương Nhã Dinh, một KOC nổi tiếng trên TikTok với hơn 2,5 triệu người theo dõi, cô đã trải qua sự phản đối từ cộng đồng mạng dù không rõ ràng về sự việc xảy ra. Chỉ bằng một bài livestream bán hàng kém chất lượng, dân mạng đã tấn công cô trên nhiều nền tảng mạng xã hội như TikTok, Facebook, YouTube và thậm chí cả những người thân của cô. Trong cơn hoảng loạn, cô đã xóa tất cả ảnh gia đình trên trang cá nhân khi phải đối mặt với những lời nói công kích và đe dọa từ mạng xã hội. Cô cũng đã bật khóc khi chia sẻ những lời phê bình đó.

"Say" - sức ảnh hưởng của nhân vật nổi tiếng trên mạng xã hội đã trở thành hiện tượng đáng lo ngại. Chỉ với một cú click chuột, người dùng có thể đánh giá một sự việc mà không có đủ thông tin và quan điểm toàn diện. Với hàng triệu người cùng chia sẻ quan điểm, sức mạnh của họ trở nên vô cùng lớn.

Đối với những người nổi tiếng, sử dụng sức ảnh hưởng của họ để đánh giá sản phẩm không chỉ mang lại lợi ích tài chính mà còn giúp tạo ra một lượng khách hàng ổn định. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến việc thị trường không còn cân bằng và doanh nghiệp phụ thuộc vào danh tiếng của nhân vật nổi tiếng thay vì chất lượng sản phẩm.

Cộng đồng mạng, khi bị "say quyền lực", đã gây ra nhiều tác động tiêu cực. Họ sử dụng quyền lực đám đông để ép buộc những người tham gia vào vấn đề phải chấp nhận sự đúng hay sai. Những người bị nhắm mũi tên phải đối mặt với hàng ngàn, hàng chục nghìn hoặc thậm chí hàng trăm nghìn người, dẫn đến tình trạng tâm lý suy thoái, đặc biệt là khi nhiều người không đủ mạnh mẽ để chống lại áp lực đó. Cuối cùng, những lỗi lầm nhỏ có thể dẫn đến hậu quả nặng nề - ảnh hưởng đến sự nghiệp và cuộc sống của người bị chỉ trích. Trương Nhã Dinh đã chia sẻ rằng cô đã phải đối mặt với sự công kích của hơn 3.000 người khi đang livestream, khiến cô cảm thấy tự ti và bất an, dù cô là một người có hàng triệu người theo dõi trên mạng xã hội và có khả năng nói trước đám đông. Cô phải chịu đựng lời lẽ xúc phạm không chỉ đối với chính mình mà còn cả người thân của mình.

Sau khi bị hơn 3 nghìn người xem liên tục công kích và chửi bới, Trương Nhã Dinh đã cảm thấy rất tồi tệ và kinh khủng. Dù họ là người dùng và phải phẫn nộ, nhưng cách mà họ đối xử với cô quá tàn nhẫn và thiếu thông tin. Trong thời gian đó, cô không dám ra đường và luôn cảm thấy xấu hổ vì sự việc này. Số lượt phản đối trên trang cá nhân của cô đã trở thành chỉ số quan trọng để những người chưa biết quyết định nên công kích hay không.

Người dùng mạng thường coi số lượng lượt phản ứng và yêu thích là quan trọng hơn tính chất và độ chính xác của thông tin. Khi thấy nhiều lượt phản ứng hơn, họ thường cho rằng nhân vật trong câu chuyện đó là sai, và chỉ cần một cái click chuột thì số đông đã quyết định.

Không ai có thể trở nên nổi tiếng nếu không có sự ủng hộ của đông đảo người hâm mộ. Và một cộng đồng cũng không thể "say quyền trừng phạt" nếu xung quanh không có nhiều người muốn trừng phạt người khác giống như họ. Tất cả đều bắt nguồn từ hiệu ứng đám đông - một bản năng được thừa hưởng từ tổ tiên của chúng ta.

Hiệu ứng đám đông đã góp phần hình thành các thói quen tốt, điều chỉnh hành vi và chuẩn mực cư xử của con người. Nếu không có hiệu ứng đám đông, xã hội sẽ không có sức mạnh liên kết thực sự để thúc đẩy con người vươn lên và tạo ra những hành vi và kết quả tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, con người lại bị đám đông chi phối đến mức đạo đức cũng bị ảnh hưởng.

Việc tìm ra sự thật trong một vụ việc có thể không khó nếu được đông đảo người lên tiếng, nhưng cũng có những luật định tốn nhiều thời gian và tiền bạc của các nhà nghiên cứu và phân tích, tuy nhiên chỉ cần bị phản đối bởi số đông đã đủ để đánh đổ chân lý. Trong những trường hợp đó, trí tuệ có thể bị che lấp và trở thành một hạt cát trong sa mạc. Như chúng ta đã biết, tất cả các cuộc thi sắc đẹp hiện nay đều có một giải thưởng "yêu thích nhất" được bình chọn bởi khán giả thông qua việc chia sẻ và bình chọn. Ban giám khảo tin rằng thí sinh được yêu thích nhất chính là thí sinh có số lượt chia sẻ và bình chọn nhiều nhất.

Câu chuyện về những người bị tẩy chay vẫn còn tồn tại và phát triển mạnh mẽ trong đời sống hiện đại, đặc biệt là dưới nền công nghệ 4.0. Một ví dụ rõ ràng là vụ việc đau lòng về nữ sinh lớp 10 ở Nghệ An tự tử, khi mà nguyên nhân cái chết của cô nàng vẫn đang được tranh luận trên các diễn đàn. Gia đình nạn nhân cho rằng, cô bị đám đông bạo lực từ đời sống thực đến mạng xã hội, đẩy cô vào tình trạng suy sụp và cuối cùng là tự tử.

Hoặc như câu chuyện về Trương Nhã Dinh - một TikToker có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội, nhưng bị công đồng tẩy chay dữ dội và đưa vào trầm cảm.

Trương Nhã Dinh chia sẻ rằng, cô đã đọc được những bình luận của một số người cho biết họ đã từng yêu mến cô nhưng hiện tại thì không còn nữa. Điều này là do hiệu ứng đám đông đã ảnh hưởng tới họ. Nhiều nước trên thế giới cũng gặp phải hiện tượng tương tự, ví dụ như trong giới KPOP, có cụm từ "Black Ocean" để chỉ sự phản đối của người hâm mộ đối với thần tượng bằng cách tắt lightstick và tạo ra một "biển đen" phía dưới.

Năm 2012, T-ARA đã trải qua cơn ác mộng "biển đen". Trong khi nhóm đang trình diễn trên sân khấu, khán giả bên dưới đã tắt hết tất cả đèn và không reo lên tiếng cổ vũ. Nguyên nhân được cho là do T-ARA liên quan đến scandal ức hiếp cựu thành viên. Nhiều năm sau đó, dù T-ARA đã chứng minh sự trong sạch trong scandal này, "black ocean" vẫn là nỗi ám ảnh đáng buồn trong sự nghiệp của họ.

Không chỉ T-ARA, năm 2008 tại Dream Concert, nhóm nhạc Girls’ Generation (SNSD) cũng phải đối mặt với sự phản đối từ cộng đồng người hâm mộ KPOP. Các cô gái đã phải biểu diễn trong tối mà không có tiếng hò reo, cổ vũ từ phía khán giả và phải chịu đựng "biển đen" im lặng trong khoảng 10 phút.

Không chỉ có T-ARA và SNSD, BTS cũng đã phải đối mặt với cơn ác mộng của "đại dương đen". Lí do là do fan hâm mộ của BTS có căm phẫn với fan hâm mộ của một nhóm nhạc nam khác, gây ra mâu thuẫn và dẫn đến xu hướng "đại dương đen" phổ biến.

Đại dương đen cũng từng xuất hiện tại Việt Nam khiến các ngôi sao nhạc pop nổi tiếng như Hồ Ngọc Hà, Noo Phước Thịnh và Sơn Tùng MTP biểu diễn trong bầu không khí "đại dương đen tối" - không có ánh sáng và không có lời cổ vũ.

Tâm lý đám đông là một hiện tượng không thể tránh khỏi và không có tính chất xấu hay tốt. Điều quan trọng là chúng ta cần hiểu rõ tâm lý này để tận dụng nó cho mục đích tích cực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy trong nhiều trường hợp, tác động của tâm lý đám đông có thể khiến những người trong đó mất tỉnh táo và không đủ khả năng chẩn đoán tình huống để điều chỉnh hành vi của mình. Thường thì hậu quả của sai lầm mới được nhận thức khi quá muộn và không thể phục hồi được do "hiệu ứng đám đông" đã qua đi.

Trong cuộc trải nghiệm của Trương Nhã Dinh, đám đông đã không kiểm chứng đúng sai và không dành đủ thời gian để lắng nghe sự thật. Cô cho biết rằng, dù hàng trăm người biết đến và công kích cô, chỉ có khoảng 20-30 người thực sự nghe và hiểu cô. Kể từ khi bị công kích, cuộc sống của cô đã thay đổi tiêu cực rất nhiều, cô bị mất danh tiếng, bị đánh đồng với những điều không đúng sự thật, gia đình cô bị làm phiền và cuộc sống cô cũng dần khép kín hơn.

Chúng ta không thể phủ nhận bản năng của con người trong việc ức hiếp kẻ yếu, nhưng hiện nay chúng ta không sống bằng cách bầy đàn như hàng triệu năm trước đây. Chúng ta sống bằng tư duy, duy trì đạo đức bằng sự hiểu biết. Vì vậy, chúng ta cần phân biệt rõ ràng giữa bản năng và những chuẩn mực đạo đức, duy trì bản thân giữa những phạm trù đạo đức, lương tâm và nghĩa vụ. Đừng để người khác lợi dụng phụ thuộc vào số đông của bản thân.