Tiếp công dân là gì? Ý nghĩa, mục đích của việc tiếp công dân?

1. Tiếp công dân là gì?

Theo quy định tại Điều 2 Luật tiếp công dân năm 2014, việc tiếp công dân được hiểu là hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền để lắng nghe, tiếp nhận khiếu nại, tố giác, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân. Ngoài ra, họ cũng sẽ giải thích và hướng dẫn cho công dân về việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo quy định của pháp luật.

Thông thường, hoạt động này thường được thực hiện tại Trụ sở tiếp công dân, địa điểm được sử dụng làm tiếp công dân, hoặc trong các nơi làm việc khác mà cơ quan, tổ chức, đơn vị bố trí để tiếp công dân. Khi tổ chức tiếp công dân tại địa điểm đó, họ phải thông báo công khai hoặc thông báo trước cho người được tiếp biết.

Các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có trách nhiệm thực hiện tiếp công dân bao gồm:

+ Chính phủ;

+ Các Bộ, cơ quan ngang bộ; tổng cục và tổ chức tương đương; cục;

+ Ủy ban nhân dân các cấp;

+ Cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh;

+ Các cơ quan của Quốc hội;

+ Hội đồng nhân dân các cấp;

+ Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Kiểm toán nhà nước;

- Đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân ở mọi cấp;

- Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và tổ chức chính trị-xã hội thuộc Chính phủ;

- Các tổ chức chính trị-xã hội và cơ quan sự nghiệp công lập tổ chức tiếp công dân theo yêu cầu, quy mô và tính chất hoạt động của mình.

2. Ý nghĩa của việc tiếp công dân:

Đảng và Nhà nước ta luôn hoạt động dựa trên quy định của pháp luật, và tận dụng triệt để tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Giữ chặt mối liên hệ với dân chúng và luôn lắng tai nghe ý kiến của dân chúng, đó là nền tảng lực lượng của Đảng và nhờ đó mà Đảng thắng lợi". Do đó, công tác tiếp dân đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc cải thiện hiệu suất của các cơ quan và tổ chức nhà nước, đồng thời hỗ trợ cho việc xây dựng và phát triển đất nước. Dưới đây là ý nghĩa cụ thể của công tác tiếp dân:

Thứ nhất, công tác tiếp dân giúp tăng cường vai trò của nhà nước là "Nhà nước của dân, do dân và vì dân". Thông qua công tác tiếp công dân, chúng ta thể hiện trách nhiệm của cơ quan nhà nước đối với người dân. Đồng thời, khi tiếp công dân, Đảng và Nhà nước có thể lắng nghe và hiểu thêm về tâm tư, nguyện vọng, ý kiến của người dân liên quan trực tiếp đến công tác tiếp dân của cán bộ và nhân viên công chức, cơ quan Nhà nước, cũng như liên quan đến các chính sách, thủ tục và đời sống của người dân... để giải quyết kịp thời những khó khăn mà người dân đang gặp phải. Nhờ đó, chúng ta có thể nhận thức được những hạn chế và sai sót của cán bộ, cũng như điều chỉnh các quy định quản lý nhà nước trong đời sống nhằm tăng cường hiệu lực và hiệu quả của cơ quan nhà nước, đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, kinh tế và xã hội mà Đảng và Nhà nước đề ra. Đồng thời, điều này cũng góp phần tăng cường tinh thần trách nhiệm của cơ quan nhà nước đối với người dân và củng cố niềm tin của người dân vào cơ quan nhà nước.

Thứ hai, triển khai tiếp dân có hiệu quả nhằm thúc đẩy tinh thần chủ động của nhân dân, khuyến khích sự tham gia rộng rãi của nhân dân vào hoạt động quản lý nhà nước và xã hội. Nhân dân có quyền tố cáo và khiếu nại về những vi phạm của cán bộ, cũng như tham gia trực tiếp giám sát hoạt động của cơ quan nhà nước, đóng góp vào việc xử lý kịp thời các hành vi tham nhũng, quan liêu và tiêu cực, đồng thời góp phần xây dựng một bộ máy nhà nước trong sáng và vững mạnh.

Thứ ba, tiếp dân hỗ trợ hoàn thiện công tác quản lý nhà nước và chỉ đạo điều hành các cơ quan, tổ chức và đơn vị, đáp ứng đúng hẹn và phù hợp với ý kiến của dân. Qua đó, các cơ quan và tổ chức có khả năng tự xem xét và đánh giá lại cơ chế chính sách, công tác chỉ đạo của mình, nhằm khắc phục và sáng tạo cải tiến để đáp ứng tốt hơn với yêu cầu của dân.

Thứ tư, công tác tiếp công dân cần được cải thiện để tạo điều kiện thuận lợi cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, quyền tố cáo và thể hiện quyền làm chủ, quyền giám sát đối với hoạt động của cán bộ, công chức, cơ quan nhà nước. Điều này đảm bảo trật tự, kỷ cương xã hội và giúp cơ quan nhà nước kiểm tra, đánh giá, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Việc giải quyết nhanh chóng, đúng pháp luật các khiếu nại, tố cáo của công dân là điều cần thiết, và điều quan trọng song song với đó là khôi phục ngay lập tức quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cũng như xử lý nghiêm minh những người phạm tội, từ đó nâng cao hiệu quả trong việc giải quyết khiếu nại và tố cáo.

3. Mục đích của việc tiếp công dân:

Theo quy định tại Điều 3 Thông tư 04/2021/TT-TTCP về quy trình tiếp công dân do Tổng Thanh tra Chính phủ ban hành, mục đích của công tác tiếp công dân là nhằm để thực hiện quyền khiếu nại, quyền tố cáo và quyền giám sát đối với hoạt động của cán bộ, công chức, cơ quan nhà nước.

Đầu tiên, tiếp công dân nhằm hướng dẫn công dân thực hiện đúng quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo quy định pháp luật và đóng góp vào việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người dân.

Nội dung này rõ ràng thể hiện yêu cầu bắt buộc đối với cơ quan Nhà nước, cán bộ, công chức Nhà nước trong quan hệ với công dân. Điều này cho thấy trách nhiệm của cơ quan nhà nước phải luôn tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân và lắng nghe ý kiến của nhân dân. Đồng thời, thông qua việc này, chúng ta có thể khắc phục các vấn đề xảy ra trong quá trình xử lý khiếu nại, tố cáo của công dân, và đảm bảo việc tuyên truyền và giáo dục pháp luật đến tất cả công dân.

Thứ hai, để đáp ứng nhu cầu của công dân khiếu nại, tố cáo, kiến nghị và phản ánh, người đứng đầu cơ quan hoặc đơn vị có thẩm quyền sẽ tiếp nhận và xem xét, giải quyết theo quy định của pháp luật.

Việc tiếp nhận khiếu nại và tố cáo từ công dân đảm bảo rằng các vụ việc này được giải quyết đúng thời hạn và hiệu quả. Đồng thời, hoạt động tiếp công dân cũng tạo liên kết chặt chẽ với quá trình giải quyết khiếu nại và tố cáo.

Khi tiếp công dân, người có thẩm quyền cần nhận được các thông tin kiến nghị, phản ánh, ý kiến đóng góp về các vấn đề liên quan đến chủ chương và đường lối chính sách của Đảng và nhà nước. Điều này giúp người dân có quyền tham gia đóng góp và xây dựng các vấn đề liên quan đến địa phương và đất nước, đảm bảo rằng dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Điều này là cách thể hiện tính dân chủ của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Đối với cơ quan Nhà nước, cán bộ và công chức cần luôn tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân và lắng nghe ý kiến của nhân dân. Việc tiếp công dân cũng đặt ra yêu cầu bắt buộc. Qua việc tiếp công dân, ta có thể giải thích những thắc mắc và khó khăn của công dân khi có yêu cầu, hướng dẫn công dân thực hiện các thủ tục hành chính và hỗ trợ, giúp công dân giải quyết nhanh chóng và thuận tiện các công việc liên quan đến thủ tục hành chính tại cơ quan nhà nước.

4. Những trường hợp được từ chối tiếp công dân:

Căn cứ vào Điều 9 Luật tiếp công dân năm 2014, quy định rằng việc tiếp công dân có thể bị từ chối trong các trường hợp sau đây:

- Công dân đến nơi tiếp công dân trong trạng thái say xỉn do sử dụng chất kích thích, các bệnh nhân tâm thần, hoặc những người mắc các bệnh khác gây mất khả năng nhận thức hoặc khả năng kiểm soát hành vi của bản thân.

– Công dân gây rối, xúc phạm các cơ quan, tổ chức, đơn vị, nhân viên tiếp công dân hoặc vi phạm các quy định nội quy tại nơi tiếp công dân của địa phương;

– Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã tiến hành kiểm tra, xem xét và thông báo bằng văn bản đối với người khiếu nại, tố cáo đến việc đã được giải quyết đúng theo chính sách, pháp luật và đã nhận được sự tiếp đón, giải thích và hướng dẫn từ cơ quan có thẩm quyền, tuy nhiên, công dân đó tiếp tục khiếu nại, tố cáo kéo dài.

– Ngoài ra còn có các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.

Các văn bản pháp luật có liên quan đến bài viết:

– Luật tiếp công dân năm 2014.

– Thông tư 04/2021/TT-TTCP quy định về quy trình tiếp công dân do Tổng Thanh tra Chính phủ ban hành.

– Thông tư 01/2015/TT-UBDT về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Ủy ban Dân.