Pin xe điện: Giải mã vấn đề gây e ngại trong chung cư và bí quyết sử dụng an toàn từ chuyên gia Selex Motors

Gần đây, do sự phổ biến ngày càng tăng của xe điện, số vụ cháy nổ liên quan đã tăng lên, gây ra những hậu quả không thể đoán trước và tạo ra sự lo ngại cho người sử dụng. Sau vụ cháy căn hộ chung cư nhỏ tại Khương Hạ (Thanh Xuân, Hà Nội) gần đây, các chung cư đã ngay lập tức sắp xếp các xe điện vào một khu vực đặc biệt, nhằm ngăn ngừa nguy cơ cháy do sự chập điện.

Tuy nhiên, liệu có thực sự xe điện đồng nghĩa với sự nguy hiểm?

Ông Nguyễn Đình Quảng, một chuyên gia về pin của Selex Motors, đã chia sẻ với chúng tôi kiến thức về vấn đề này. Theo ông, nguyên tắc cơ bản là xe điện đảm bảo mức độ an toàn cao, tuy nhiên, nguyên nhân cháy nổ thường xảy ra khi pin không đạt chất lượng hoặc quá trình sạc không đảm bảo an toàn. Thay vì tránh xa loại phương tiện này, người dùng có thể giảm nguy cơ cháy nổ xe điện bằng cách nắm vững các kiến thức cơ bản và áp dụng một số giải pháp phòng ngừa.

Vì sao xe điện có thể cháy, nổ?

Pin xe điện phổ biến hiện nay là loại pin lithium ion, được sử dụng rộng rãi trong các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại, camera... Loại pin này đảm bảo an toàn và đã được chứng minh thông qua hàng tỷ thiết bị sử dụng hàng ngày trên toàn thế giới. Tuy nhiên, tương tự như xăng, dầu, pin xe điện là một thiết bị tích trữ năng lượng có nguy cơ cháy nổ nếu không sử dụng đúng cách.

Nguyên nhân gây cháy/nổ ở pin lithium ion bao gồm va đập cơ khí, quá tải điện và quá nhiệt. Các yếu tố này có thể làm thủng các vách ngăn giữa các điện cực trong pin, gây ngắn mạch trong các tế bào pin. khi tế bào pin bị ngắn mạch, nhiệt độ tăng nhanh chóng, gây ra chuỗi phản ứng tỏa nhiệt giữa các thành phần hoá học trong pin và chất điện ly. Những phản ứng này tạo ra khí và tích tụ trong pin, làm tăng áp suất nhanh chóng. Khi nhiệt độ tăng, quá trình phản ứng tỏa nhiệt diễn ra nhanh chóng, làm tăng nhiệt độ và áp suất pin, có thể gây cháy và nổ.

Một số cách tiếp xúc có thể gây nguy hiểm đối với pin bao gồm làm rơi pin hoặc chọc thủng pin, sạc pin với điện áp vượt quá quy định, sạc pin khi pin đã bị chai, và để pin ở nơi có nhiệt độ cao...

Một hình ảnh minh họa về một mẫu pin xe điện. Ảnh: Internet

Làm thế nào để dập cháy pin lithium ion?

Thực tế đã chứng minh rằng việc dập cháy pin lithium ion là khá khó khăn, vì đây là một phản ứng hoá học không cần sự hiện diện của oxy. Vì vậy, việc sử dụng các biện pháp thông thường như ướt chăn, dùng cát... để cách ly ngọn lửa với oxy đều không đạt hiệu quả.

Bên cạnh đó, quá trình cháy của pin lithium-ion là một quá trình tự duy trì ở nhiệt độ cao (> 500 độ C). Để dập tắt hoàn toàn đám cháy, lý thuyết đòi hỏi sự kết hợp giữa làm lạnh đám cháy và ngăn chặn các thành phần hoá học trong pin tiếp xúc với nhau. Tuy nhiên, hiện nay trên thị trường vẫn chưa có giải pháp thông dụng và thực sự hiệu quả.

Đối với những đám cháy nhỏ, mới bắt đầu, có thể sử dụng bình chữa cháy CO2 hoặc bột để dập tắt ngọn lửa đang cháy (thường là lửa cháy các vật liệu xung quanh pin). Sau đó, nếu có thể an toàn, hãy tắt nguồn điện của xe và di chuyển xe đến một nơi thoáng để tránh lan rộng ngọn lửa.

Lưu ý rằng, dù lửa đã tắt, đảm cháy vẫn có thể tái phát do pin lithium vẫn còn ở nhiệt độ cao. Nếu đám cháy đã được kiểm soát, có thể sử dụng nước để làm lạnh pin. Tuy nhiên, hãy tiếp tục theo dõi pin để đảm bảo rằng pin đã nguội dần và không có đám cháy tái phát. Quan trọng là không sử dụng nước nếu nguồn điện chưa được ngắt hoặc có nguy cơ chập điện.

Đối với các đám cháy lớn, cần cố gắng tách biệt và di chuyển các vật liệu dễ cháy xa khỏi đám cháy. Đồng thời, ngay lập tức gọi lực lượng phòng cháy chữa cháy và hô hoán, cảnh báo những người xung quanh.

Trong trường hợp cháy pin lithium-ion, các biện pháp thông thường như sử dụng chăn ướt hoặc cát để cô lập ngọn lửa với oxy đã không đạt được hiệu quả. Ảnh minh họa

Lựa chọn pin từ những thương hiệu uy tín và đã được kiểm tra chất lượng sẽ là một sự lựa chọn thông minh.

Sau khi tiến hành điều tra các vụ cháy liên quan đến xe điện, các cơ quan chức năng đã xác định rằng một trong những nguyên nhân chính là do người dùng sử dụng ắc quy hoặc pin kém chất lượng có nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng.

Người tiêu dùng nên ưu tiên mua các dòng xe điện của các thương hiệu, quy trình thiết kế và sản xuất pin tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn đã được đăng kiểm bởi các cơ quan và đơn vị uy tín trong nước và quốc tế. Đối với pin cho xe máy điện, cần tuân thủ Quy chuẩn quốc gia QCVN 91:2019/BGTVT và có chứng nhận từ Cục Đăng kiểm, Bộ GTVT. Ngoài ra, cũng cần chú ý đến các tiêu chuẩn quốc tế như tiêu chuẩn về vật liệu chống cháy UL 94, vận tải UN 38.3... Tránh sử dụng pin tự chế chưa qua đăng kiểm.

Tế bào pin là yếu tố quan trọng, quyết định đến mức độ an toàn của pin. Hiện có nhiều loại pin trên thị trường, nhưng không phải loại pin nào cũng đảm bảo chất lượng mà giá rẻ. Vì vậy, người tiêu dùng nên lựa chọn mua xe điện sử dụng tế bào pin từ các hãng uy tín như Samsung, LG... Do các hãng này chỉ cấp tế bào pin cho các công ty sản xuất pin đáp ứng yêu cầu cao về thiết kế và quy trình sản xuất, đảm bảo tính an toàn cao của pin.

Tuân thủ đúng chỉ dẫn của nhà sản xuất trong việc sạc pin

Dưới đây là một số quy tắc quan trọng để đảm bảo an toàn khi sạc:

Vị trí sạc pin cần được đặt ở một nơi bằng phẳng, khô ráo và thoáng mát. Nơi đó cần có đủ không gian để dễ dàng dắt xe ra và không gần gũi với các xe khác hoặc chất dễ cháy. Tránh tiếp xúc với nước, những nơi ẩm ướt và ánh nắng trực tiếp. Đồng thời, hãy để xa tầm tay của trẻ em và vật nuôi. Nếu đang sống trong chung cư, hãy tuân thủ quy định về việc sạc pin xe ở một vị trí được quy định riêng. Ngoài ra, cần có bình chữa cháy gần khu vực sạc pin.

Đối với thiết bị sạc, chỉ nên sử dụng thiết bị chính hãng và phù hợp với mẫu xe, đồng thời chú ý đến điều kiện hoạt động của nó. Tuyệt đối không được sử dụng sạc khi có biểu hiện không ổn định.

Nhiệt độ: Nếu pin quá nóng, hãy đợi cho đến khi pin nguội lại bằng nhiệt độ môi trường trước khi sạc. Không đặt pin vào tủ lạnh để làm lạnh pin. Nên chọn pin từ các hãng có tính năng tự động ngắt sạc khi nhiệt độ quá cao.

Thời gian sạc: Nên ngắt điện khi pin đã đầy, không sạc qua đêm mà không có người trông coi.

Không nên sạc pin khi pin bị chai phồng, nứt vỡ hoặc sau khi pin bị rơi. Hãy mang pin đến đại lý của công ty để được đánh giá.

Để đảm bảo pin và sạc luôn trong điều kiện an toàn, hãy đánh giá định kỳ tình trạng pin và sạc tại các điểm dịch vụ chính hãng.

Công nghệ quản lý pin thông minh đã được áp dụng rộng rãi trong các hãng xe điện hàng đầu trên thế giới nhằm nâng cao tính an toàn. Hệ thống Quản lý Pin BMS (Battery Management System) đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các điều kiện sạc pin như nhiệt độ, dòng điện và công suất, đảm bảo rằng việc sạc pin luôn được thực hiện một cách an toàn và hiệu quả.

Hiện tại tại Việt Nam, như Selex Motors đã sử dụng hệ thống quản lý pin thông minh để kiểm soát toàn bộ quá trình sạc, xả và vận hành của pin. Trong trường hợp pin có những biểu hiện không bình thường như nhiệt độ hoặc điện áp quá cao, có thể gây nguy hiểm, hệ thống sẽ tự động cảnh báo và thực hiện các biện pháp bảo vệ, đảm bảo đạt mức an toàn tối đa. Hơn nữa, hệ thống cũng sẽ ngừng sạc khi pin đã đầy.

Giải pháp lâu dài: Có bắt buộc phải sạc pin tại nhà chung cư?

Đối với cư dân sống tại các khu chung cư, toà nhà mini và hầm gửi xe, việc sử dụng chung một nguồn sạc cho nhiều xe điện tập trung tại một khu vực riêng gây nguy hiểm tiềm ẩn. Việc nhiều xe cùng sạc vào cùng một thời điểm có thể gây quá tải điện và gây cháy, nổ. Trong điều kiện hạn hẹp, khi một xe bị cháy nổ, nguy cơ lan sang các xe lân cận là rất cao.

Do đó, việc sạc pin tại chung cư mang theo nhiều rủi ro. Tuy nhiên, một giải pháp đã được thành công triển khai ở một số quốc gia trên thế giới là đổi pin. Thay vì người dùng tự sạc pin tại nhà, họ có thể dễ dàng đổi pin đã hết đến nhận pin đầy tại các điểm đổi pin "cây ATM". Giải pháp này giúp việc sạc pin trở nên an toàn và hiệu quả hơn, do được thực hiện bởi chính hãng cung cấp dịch vụ. Theo mô hình này, người dùng cũng không cần phải mua pin và lo lắng về việc bảo đảm an toàn pin trong quá trình sử dụng.

Trong tình hình ngày càng có nhiều người dân sống trong các tòa nhà chung cư ở các khu đô thị, liệu đây có phải là một giải pháp tốt nhất cho vấn đề hạ tầng năng lượng cho xe máy điện trong tương lai?

Cảnh báo: Khi pin của xe máy điện bị cháy, việc dập tắt rất khó khăn, do đó, người dân cần nhận thức về những điều này.