Những vụ ngộ độc xyanua từ nước măng: Nguy kịch hơn bạn nghĩ

Theo thông tin từ gia đình bệnh nhân và các bác sĩ tuyến trước, vào lúc 16 giờ cùng ngày, bệnh nhân và chồng đã uống nước măng chua từ lọ măng chua tự ngâm của gia đình (lọ chứa khoảng 1 kg măng tre, đã được ngâm tươi trong 1 năm và gia đình đang ăn dần). Bệnh nhân đã uống khoảng 200ml, còn chồng chỉ uống khoảng 30ml mà không có bất kỳ biểu hiện gì.

Sau khoảng 5 phút uống nước, bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng đau đầu, nôn mửa nhiều, co giật toàn thân, hôn mê và kết quả xét nghiệm máu cho thấy tình trạng nhiễm toan chuyển hóa nặng và nồng độ lactat trong máu tăng cao.

Các mẫu được thu thập từ bệnh nhân đã được kiểm tra để tìm kiếm các chất độc, và kết quả cho thấy tất cả các mẫu đều chứa xyanua, bao gồm cả mẫu nước măng và mẫu từ cơ thể của bệnh nhân. Đáng chú ý, hàm lượng xyanua trong các mẫu như sau: dịch dạ dày 0,5mg/L; máu 1 mg/L; nước tiểu 2 mg/L.

Bệnh nhân đã tiếp tục được điều trị trong phòng hồi sức tích cực và tình trạng sức khỏe của anh ấy đã cải thiện dần, anh ấy tỉnh táo và các kết quả xét nghiệm đã trở về bình thường. Nội khí quản đã được rút sau khi anh ấy được điều trị trong 4 ngày. Sau đó, anh ấy đã được xuất viện.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc cho biết rằng Xyanua là một chất độc rất mạnh. Chỉ một liều thấp nhất là 0,56 mg/kg cân nặng có thể gây tử vong cho con người. Với trọng lượng của bệnh nhân, việc uống 30mg xyanua đã có thể gây tử vong. Có thể là nguyên nhân mà người chồng không bị ngộ độc là do anh ấy uống rất ít.

Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, trong một số loài thực vật có chứa các chất glycoside sinh xyanua, khi chúng được ăn vào cơ thể, các chất này sẽ chuyển thành xyanua. Một ví dụ điển hình là sắn và măng (măng tre, vầu, trúc,…). Măng chứa chất glycoside sinh xyanua là taxiphyllin và cũng có một enzyme là B-glycosidase có thể chuyển hóa taxiphyllin thành xyanua (HCN). Tuy nhiên, khi cây măng không bị tổn thương, enzyme B-glycosidase không tiếp xúc với chất taxiphyllin nên không tạo ra xyanua. Khi cây măng bị làm đứt gãy, giập nát hoặc được nhai, hoặc măng được thái và ngâm, enzyme B-glycosidase tiếp xúc với chất taxiphyllin và chuyển chất này thành xyanua.

Ruột con người cũng có enzyme B-glycosidase nên khi chúng ta ăn măng, enzyme này sẽ chuyển hóa taxiphyllin thành xyanua và cơ thể sẽ hấp thu nó.

Khi ngâm măng, một lượng xyanua nhất định cũng được sinh ra. Xyanua và chất taxiphyllin sẽ khuếch tán ra nước, làm giảm lượng độc tố trong măng. Tuy nhiên, các độc tố này có thể tăng lên trong nước, dẫn đến nguy cơ ngộ độc nếu uống quá nhiều nước măng. Tuy nhiên, ngộ độc xyanua do ăn măng ở người rất hiếm gặp và chỉ xảy ra khi ăn quá nhiều măng hoặc ăn nhiều như thay cơm, đặc biệt là với măng tươi có nhiều độc tố. Với việc ăn uống bình thường, người ta có thể thoải mái thêm vài thìa nhỏ nước măng làm gia vị mà không gây hại.

Để tránh ngộ độc xyanua do ăn măng và sắn, Trung tâm Chống độc khuyến cáo người dân nên chế biến măng và sắn đầy đủ trước khi ăn. Đối với măng, nên luộc sôi kỹ (nếu có thể luộc trong 1-2 tiếng), sau đó thái thành các miếng nhỏ và mỏng trước khi ngâm trong nước trong 24 giờ để loại bỏ độc tố. Trong quá trình luộc hoặc ngâm măng, cần thay nước mới nhiều lần để loại bỏ hiệu quả các độc tố (vì nước cũ đã chứa độc tố từ măng khuếch tán ra).

Người dân cần hạn chế việc ăn măng quá đà (như chỉ ăn măng và no căng, hoặc thay cơm bằng măng). Nước ngâm măng cũng nên được sử dụng vừa phải và không nên uống quá nhiều (không nên uống hàng trăm ml như trên). Đối với sắn, cần lột sạch vỏ, rửa sạch nhựa và ngâm kỹ trong nhiều nước hoặc thay nước nhiều lần. Ngoài ra, cũng không nên ăn quá nhiều sắn.