Bí quyết phòng ngừa nhiễm trùng huyết/sốc nhiễm trùng ở trẻ em

Tỷ lệ tử vong cao

Theo ước tính, hàng năm trên toàn cầu có khoảng 20 triệu trẻ em dưới 5 tuổi mắc phải nhiễm trùng máu và trong số đó có 3 triệu trẻ tử vong. Tại Bệnh viện Nhi Trung ương, hàng ngày khoa Điều trị tích cực Nội khoa nhận vào điều trị 1-2 trẻ bị nhiễm khuẩn máu/sốc nhiễm trùng.

Bé trai N.H. (1 tuổi, ở Hà Nội) trước đó khỏe mạnh, đã có triệu chứng bị bệnh trong khoảng 5 ngày, bao gồm sốt liên tục khó giảm, mệt mỏi, hắt hơi và sổ mũi. Gia đình đã cho bé sử dụng thuốc giảm sốt và kháng sinh, tuy nhiên bé vẫn có sốt cao liên tục, mệt mỏi và thở nhanh nên đã đưa bé đến Bệnh viện Nhi Trung ương vào ngày 30/8.

Bé được đưa vào Khoa Cấp cứu và Chống độc trong tình trạng rất nguy kịch, suy hô hấp, suy tuần hoàn và quấy khóc nhiều. Kết quả các xét nghiệm ban đầu cho thấy có chỉ số viêm tăng cao, rối loạn đông máu, tăng chức năng gan và suy thận cấp.

Ngay sau đó, các bác sĩ nhanh chóng xác định rằng đây là trường hợp nhiễm trùng máu và sốc nhiễm trùng. Trẻ em được đặt ống thông khí bên trong, tiến hành điều trị dịch, sử dụng thuốc giãn mạch và kháng sinh có phạm vi rộng để ổn định tình hình trước khi chuyển lên Khoa Điều trị Tích cực Nội khoa.

Tại đây, trẻ em vẫn tiếp tục được điều trị tích cực để khắc phục tình trạng sốc nhiễm trùng, tuy nhiên không có sự cải thiện đáng kể. Trẻ em gặp các biến chứng như tràn dịch ngoài màng tim, tràn dịch phổi và suy thận cấp. Các bác sĩ đã tiến hành hút dịch từ màng tim, màng phổi và tiến hành lọc máu liên tục.

Bé N.H. đang tiếp tục phải trải qua quá trình lọc máu không ngừng tại Khoa Điều trị tích cực Nội khoa (Ảnh: Bệnh viện Nhi Trung ương)

Kết quả xét nghiệm xác nhận rằng nguyên nhân gây nhiễm khuẩn ở bé là do tụ cầu vàng. Đây là một nguyên nhân khá phổ biến gây tổn thương cho nhiều cơ quan như viêm phổi, tràn dịch ở màng phổi, tràn dịch ở màng tim, viêm xương và viêm khớp. Để điều trị cho bé hiệu quả, các biện pháp hỗ trợ như dùng kháng sinh, dẫn lưu dịch ở màng phổi và màng tim (nhằm loại bỏ các nốt nhiễm trùng), hỗ trợ hô hấp cũng như hỗ trợ tuần hoàn đã được áp dụng tích cực. Sau 14 ngày điều trị, tình trạng sức khỏe của bé đã có tiến triển nhưng vẫn còn tương đối nặng.

Một trường hợp nhiễm trùng huyết khác đã được các bác sĩ tại Bệnh viện Nhi Trung ương cứu sống là bé gái P.T. (18 tháng tuổi). Trước khi nhập viện 4 ngày, bé xuất hiện mụn nhọt sau gáy, và từ ngày thứ 2 bé có sốt cao và đi ngoài phân lỏng. Gia đình đã đưa bé đi khám tại bệnh viện huyện và nhận được đơn thuốc điều trị ngoại trú. Tuy nhiên, sau đó bé vẫn tiếp tục sốt cao, tím tái toàn thân và gặp khó khăn trong việc thở, nên gia đình đã đưa bé đến bệnh viện tuyến tỉnh.

Tại đây, các bác sĩ đã chẩn đoán bé mắc nhiễm trùng huyết và chuyển bé đến Bệnh viện Nhi Trung ương trong tình trạng nhiều cơ quan bị tổn thương: viêm phổi nặng, dịch tràn trong màng phổi và rối loạn đông máu. Căn nguyên gây bệnh đã được xác định là tụ cầu vàng.

Nhờ sự lòng tận và nỗ lực không ngừng của các y, bác sĩ áp dụng các biện pháp điều trị tích cực như sử dụng máy thở, tiếp lưu dịch màng phổi, sử dụng thuốc trợ tim và kháng sinh, trẻ em đã vượt qua giai đoạn nguy kịch và đã được cai máy thở. Tuy nhiên, vẫn cần tiếp tục theo dõi các biến chứng hậu nhiễm trùng máu.

Theo BS Lê Nhật Cường - Chuyên khoa Điều trị tích cực Nội khoa tại Bệnh viện Nhi Trung ương, sốc nhiễm trùng là một tình trạng bệnh lý phổ biến. Nhiều bệnh nhân được nhập viện trong trạng thái nguy kịch. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển đến suy đa cơ quan như gan, thận và rối loạn đông máu.

Phương pháp chăm sóc cho bệnh nhân nhiễm trùng chủ yếu bao gồm việc phát hiện sớm, sử dụng kháng sinh đúng lúc, hỗ trợ hô hấp bằng máy thở, hỗ trợ tuần hoàn bằng thuốc vận mạch và trợ tim. Ngoài ra, có những biện pháp hỗ trợ tích cực khác như lọc máu liên tục trong trường hợp suy thận, sử dụng ECMO cho bệnh nhân suy hô hấp nặng hoặc suy tuần hoàn không phản ứng với thuốc vận mạch.

Tuy có những tiến bộ trong điều trị hồi sức, nhưng sốc nhiễm khuẩn vẫn là một vấn đề nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong vẫn còn cao.

Cách nhận biết nhiễm trùng huyết ở trẻ em khá khó khăn, theo TS.BS Chu Thanh Sơn - Khoa Điều trị tích cực Nội khoa (Bệnh viện Nhi Trung ương), bởi vì các triệu chứng này cũng thường xuất hiện trong các bệnh lý sốt lành tính.

Tuy nhiên, nếu không được can thiệp hỗ trợ kịp thời, nhiễm trùng huyết có thể biến chứng nặng và diễn tiến nhanh. Một số triệu chứng nhận biết bao gồm: Nói nhịu hoặc lú lẫn; run cơ hoặc đau cơ, sốt; không có nước tiểu, khó thở; mệt mỏi, kiệt sức; da tái hoặc nổi vân tím,...

Nhiễm trùng huyết là một bệnh lý cấp cứu, kết quả điều trị phụ thuộc vào việc phát hiện và xử trí bệnh nhi kịp thời. Nếu có nghi ngờ hoặc đã xác định trẻ bị nhiễm trùng và xuất hiện các triệu chứng trên, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức để được khám và xử trí kịp thời. Trong trường hợp phản ứng tốt, trẻ có thể phục hồi sau 7-14 ngày, trong khi những trường hợp được phát hiện và điều trị muộn có thể gặp nguy hiểm tử vong hoặc chịu các biến chứng của nhiễm trùng huyết suốt đời.

Nguyên nhân gây nhiễm trùng huyết có thể bao gồm virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Để xác định chính xác, các bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm như cấy máu, xét nghiệm tìm kháng nguyên nhanh, xét nghiệm khuếch đại chuỗi gene, và kiểm tra các ổ nhiễm trùng như viêm phổi, nhiễm trùng da mô mềm và tiết niệu.

Ngày 13/9 hàng năm là Ngày Nhiễm trùng huyết Thế giới (World Sepsis Day), một sáng kiến của Liên minh nhiễm trùng huyết toàn cầu (Global Sepsis Alliance), nhằm nâng cao nhận thức của nhân viên y tế và cộng đồng về tình trạng bệnh lý cấp cứu nội khoa có nguy cơ tử vong cao nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.