Bệnh bụi phổi ở Nghệ An: Hậu quả đáng gờm của căn bệnh nghề nghiệp đối với lao động

Gần đây tại Nghệ An, một số công nhân làm việc tại công ty khai thác và chế biến khoáng sản đã phát hiện mắc bệnh bụi phổi, với 4 trường hợp đã tử vong và 5 người đang điều trị tại bệnh viện. Các công nhân này đều là những người khỏe mạnh và đã làm việc tại công ty trong thời gian ngắn, người làm lâu nhất chưa đến 5 năm. Vào đầu tháng 10/2023, công ty đã bị UBND tỉnh Nghệ An phạt 116 triệu đồng vì vi phạm quy định về môi trường lao động và không tổ chức khám bệnh nghề nghiệp cho 14 lao động làm việc trong môi trường nặng nhọc, độc hại và nguy hiểm.

Công nhân làm việc trong môi trường ô nhiễm (Ảnh: VTC News)

Tại Việt Nam, bệnh bụi phổi được xếp vào danh sách 30 loại bệnh nghề nghiệp được bảo hiểm y tế thanh toán và chiếm tỷ lệ cao nhất với 74% trường hợp. Bệnh bụi phổi, đặc biệt là bệnh bụi phổi do silic, là một loại bệnh không thể chữa khỏi. Bệnh này gây ra những tác động nặng nề đối với sức khỏe của người lao động, với tỷ lệ tử vong cao.

Bệnh bụi phổi là gì? Nguyên nhân của bệnh là gì?

Bệnh bụi phổi là một loại bệnh phổi do hít phải các loại hạt bụi gây tổn thương phổi. Bệnh xảy ra khi hạt bụi tích lũy trong phổi qua quá trình hít thở không khí có nồng độ hạt bụi cao. Các hạt bụi lớn được bắt giữ ở đường hô hấp trên và đào thải ra ngoài dễ dàng, nhưng hạt bụi nhỏ sẽ tiến sâu vào phế nang và việc đào thải khó khăn hơn.

Không thể loại bỏ hết các hạt bụi, chúng có thể gây viêm phổi và tạo sẹo. Bệnh thường phát triển trong thời gian dài trước khi thấy biểu hiện.

Tùy thuộc vào loại hạt bụi ở môi trường làm việc, bệnh bụi phổi có nhiều dạng khác nhau, bao gồm:

Bệnh bụi phổi silic: Đây là một căn bệnh nghề nghiệp đã tồn tại từ lâu. Các lao động phải hít phải các hạt bụi chứa tinh thể silic tự do. Những hạt bụi này rất nhẹ, lơ lửng trong không khí và không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Bệnh thường gặp ở những người làm việc với đá (như thợ nổ đá, nghiền đá, mài đá), cát (như thợ thổi thủy tinh), sa thạch, đá phiến, một số loại quặng hoặc bê tông. Bệnh cũng có thể gặp phải ở những người vận chuyển hoặc nổ đá và cát như thợ mỏ, thợ xay silica, thợ xây đường hầm, những người làm đồ gốm hoặc thủy tinh, …

Bệnh bụi phổi ở thợ mỏ than: Do hít phải bụi than từ than carbon cao (than đá, than mỡ) hoặc muội than. Bệnh thường ảnh hưởng đến những người khai thác, chế biến và vận chuyển than trong nhiều năm (thường > 20 năm) mà không có thiết bị bảo hộ đảm bảo.

Bệnh bụi phổi amiăng: Amiăng là tên chung của một họ khoáng chất dạng sợi, có trong các vật liệu xây dựng cách nhiệt, gạch lát sàn và trần nhà, vật liệu chống cháy, lót phanh ôtô … Bệnh thường gặp ở những người lao động trong các công ty đóng tàu, công nhân phá dỡ, thợ mỏ, thợ cơ khí ôtô làm việc với phanh,… Bệnh tiến triển âm thầm trong vòng 20 năm hoặc lâu hơn trước khi có biểu hiện bệnh lý.

Bệnh bụi bông: Thường xảy ra ở những người lao động có tiếp xúc khoảng 10 năm với bông thô chưa qua chế biến, đặc biệt ở những người tiếp xúc với kiện hàng mở hoặc làm việc trong bông quay hoặc trong buồng chải.

Dấu hiệu của bệnh bụi phổi

Khi bệnh tiến triển trong thời gian dài, triệu chứng thường dần dần xuất hiện và trở nên nghiêm trọng khi phát sinh biến chứng. Các dấu hiệu bao gồm:

Người bệnh có thể ho khan hoặc ho có đờm, ho kéo dài và có thể khạc ra đờm màu đen hoặc màu vàng, xanh nếu có nhiễm trùng hô hấp đi kèm.

Cảm giác khó thở, hụt hơi, đặc biệt là khi tập thể dục, mức độ khó thở tăng dần. Tức ngực, cảm giác đau nhói ở ngực hoặc khó chịu, nặng tức ngực.

Trong giai đoạn muộn của bệnh, khi xuất hiện các biến chứng như ung thư phổi, suy tim, suy hô hấp... người bệnh sẽ gặp khó thở nhiều, tăng khi vận động hoặc làm việc, môi và móng tay có thể bị tím, phù 2 chân, cảm giác mệt mỏi, cân nặng giảm nhanh, làn da xanh xao...

Quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh bụi phổi

Chẩn đoán bệnh trong giai đoạn đầu thường khó khăn do hình ảnh tổn thương không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Tuy nhiên, dựa vào thông tin tiền sử, môi trường làm việc và thời gian làm việc, bác sĩ sẽ đưa ra các xét nghiệm phù hợp như chụp Xquang phổi hoặc cắt lớp vi tính lồng ngực, xét nghiệm khí máu…

Điều trị bệnh thường rất phức tạp và đắt đỏ chủ yếu là hỗ trợ hô hấp, rửa phổi và sử dụng kháng sinh nếu có nhiễm trùng.

Tiên lượng của bệnh

Tiên lượng bệnh bụi phổi phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, thời gian tiếp xúc, mức độ tiếp xúc và việc hút thuốc lá của người bệnh. Ví dụ, bệnh bụi phổi do silic không thể chữa khỏi và thường tiến triển nặng dần, ngay cả khi đã được điều trị và không tiếp xúc với bụi silic.

Người bệnh phải mắc đựng những cơn đau đớn, khó thở, mất khả năng lao động và có thể dẫn đến tử vong. Trong trường hợp người lao động tiếp xúc với nồng độ bụi silic cao, thời gian từ khi tiếp xúc đến khi bệnh phát hiện có thể rất ngắn, và có trường hợp chỉ sau 3 tháng tiếp xúc đã phát hiện bệnh.

Những người mắc bệnh bụi phổi do amiăng có thể dẫn đến nguy cơ mắc ung thư phổi và ung thư biểu mô ác tính. Do nam giới thường đảm nhiệm các công việc có nguy cơ mắc bệnh và có thói quen hút thuốc, nên tỷ lệ tử vong do bệnh bụi phổi thường cao hơn ở nam giới.

Làm sạch và bảo vệ đường hô hấp, sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân, tuân thủ quy trình an toàn lao động và kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Hạn chế tiếp xúc với bụi khoáng tại nơi làm việc bằng cách: Sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân như đeo khẩu trang hoặc đeo mặt nạ phòng độc vừa khít theo hướng dẫn của nhà sản xuất, mặc quần áo bảo hộ đạt tiêu chuẩn, đeo kính bảo hộ...

Rửa sạch mặt, tay, chân và quần áo sau khi kết thúc công việc. Không ăn uống trong hoặc gần khu vực làm việc. Rửa tay và mặt trước khi ăn.

- Ngừng hút thuốc lá và tránh xa khỏi người hút thuốc lá: Hút thuốc lá gây tổn thương nặng hơn cho phổi và tăng nguy cơ mắc ung thư phổi. Nên tiêm vaccine phòng cúm đều đặn mỗi năm để bảo vệ sức khỏe phổi.

- Khi phát hiện dấu hiệu bất thường về sức khỏe phổi, người bệnh cần sớm đến bệnh viện để được tư vấn và điều trị bởi các chuyên gia y tế.