Bánh mì Phượng và bánh su kem: Nguy cơ ngộ độc thực phẩm tăng cao sau vụ bé 6 tuổi qua đời

Mới đây, đã xảy ra một sự cố khiến 313 người ngộ độc sau khi ăn bánh mì ở tiệm Phượng tại Hội An - một thành phố nổi tiếng. Sự việc này đã gây lo lắng về vấn đề an toàn thực phẩm quy mô lớn. Sở Y tế Quảng Nam ngay sau đó đã thông báo rằng trong quá trình kiểm tra mẫu thực phẩm, đã phát hiện nhiều loại vi khuẩn gây độc tố trong các mẫu rau, chả lợn, thịt heo xíu và xíu mại lấy từ tiệm bánh mì này. Rất may, tất cả những người bị ngộ độc, kể cả khách quốc tế, đã xuất viện và tình trạng sức khỏe đã ổn định.

Đây chỉ là một trong số nhiều vụ ngộ độc quy mô lớn đã xảy ra tại Việt Nam gần đây. Đáng chú ý, các trường hợp ngộ độc lớn cũng thường xảy ra tại các trường học. Ví dụ, gần đây có một vụ việc 50 em học sinh ở Hà Nội có triệu chứng đau bụng và buồn nôn sau một chuyến dã ngoại của trường. Nguyên nhân được xác định là ngộ độc do vi khuẩn tụ cầu vàng xuất hiện trong thịt gà nằm trong suất ăn của các em.

Gần đây, sau khi ăn bánh su kem tại sự kiện trung thu ở chung cư Palm Heights (TP Thủ Đức) vào ngày 29/09, một số trẻ em đã bị ngộ độc. Trong số đó, có một em bé 6 tuổi đã tử vong. Ở sự kiện này, bánh su kem được phân phát từ một thương hiệu bánh nổi tiếng có cơ sở đóng tại quận Bình Thạnh. Hiện tình hình vụ việc đang được điều tra làm rõ.

Trên toàn thế giới, ngay cả ở Mỹ - nước được coi là có nguồn thực phẩm an toàn và quy trình chế biến nghiêm ngặt - cũng ghi nhận hàng năm có khoảng 128.000 người mắc ngộ độc thực phẩm, trong đó có khoảng 3.000 trường hợp tử vong và con số này còn có xu hướng tăng lên (theo báo cáo của CDC Mỹ). Nhìn vào những con số này, ta có thể nhận thấy rằng, ngộ độc thực phẩm đang trở thành một vấn đề quan trọng về sức khỏe cộng đồng không chỉ ở các nước phát triển mà còn ở các nước đang phát triển.

Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm là gì?

Nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm rất đa dạng, nhưng tần suất cao nhất là do sự tồn tại của vi sinh vật gây bệnh. Các vi sinh vật này có thể là vi khuẩn, vi rút, nấm hoặc ký sinh trùng, không chỉ gây hư hỏng thức ăn mà còn tiềm ẩn nguy cơ cho sức khỏe của con người. Cơ chế gây bệnh của chúng chia thành 3 nhóm chính:

- Do nhiễm trùng: Khi người bệnh tiếp xúc với thực phẩm chứa vi khuẩn gây bệnh, vi khuẩn sẽ tấn công trực tiếp vào hệ tiêu hóa, hoặc sinh ra độc tố trong quá trình phát triển tại ruột. Ví dụ như trong vụ ngộ độc bánh mì, vi khuẩn Salmonella được phát hiện, hoặc trong vụ ngộ độc ở trẻ mầm non, vi khuẩn tụ cầu vàng là nguyên nhân gây bệnh.

Do ảnh hưởng của nhiễm độc, việc ăn thực phẩm chứa độc tố gây ra bởi vi sinh vật có thể xảy ra ngay cả khi chúng không xâm nhập vào cơ thể. Một ví dụ điển hình là vi khuẩn Clostridium botulinum, một loại vi khuẩn sản sinh độc tố khí gây ra các trường hợp ngộ độc khi ăn cá muối ủ chua ở Quảng Nam vào tháng 3/2023.

Các loại thực phẩm như cá nóc, củ sắn, và nấm có thể chứa chất gây độc tố.

Hàng ngàn vi sinh vật luôn hiện diện trong tự nhiên suốt từ trước đến nay. Ngày nay, mặc dù có sự tiến bộ của các kỹ thuật hiện đại, quy trình chế biến thực phẩm và việc phân phối đã được kiểm duyệt và ý thức của người dân về an toàn thực phẩm đã được nâng cao. Tuy nhiên, vẫn xảy ra các trường hợp ngộ độc thực phẩm quy mô lớn trong cả thành phố và nông thôn.

Tình trạng này xảy ra do các yếu tố mới trong xã hội

1. Sự thay đổi về quy trình chế biến, phân phối thực phẩm và thói quen ăn uống của con người

Hầu hết các loại bệnh đều có nguồn gốc từ thịt động vật (như thịt lợn, bò, gà, dê...) và các sản phẩm động vật khác như sữa, trứng, phô mai. Việc tiêu thụ các sản phẩm này ngày càng gia tăng do dân số tăng nhanh và sự toàn cầu hóa. Quá trình sản xuất hàng loạt và vận chuyển hàng hóa đến nhiều nơi tạo điều kiện cho sự lây lan mầm bệnh khi có bất kỳ sai sót nào trong quy trình chế biến từ trang trại đến bàn ăn. Một ví dụ điển hình là vụ bùng phát dịch bệnh Salmonella tại Mỹ năm 2010, có 272 người mắc bệnh ở nhiều tiểu bang, có liên quan đến sản phẩm xúc xích từ Ý, do lô hạt tiêu bị nhiễm khuẩn từ một công ty châu Á.

Thói quen tiêu dùng của con người cũng đang thay đổi, với ưu tiên cho các thực phẩm giàu protein. Người ta thường xuyên ăn uống tại nhà hàng, ưa thích các món ăn nhanh và sử dụng các sản phẩm chế biến sẵn giàu chất béo và đường như đồ hộp, đồ hun khói, thức ăn hút chân không... Những loại thực phẩm giàu dinh dưỡng này tạo môi trường thuận lợi cho vi sinh vật gây bệnh phát triển, chẳng hạn như vi khuẩn E.coli thường có trong sữa và nước trái cây chưa tiệt trùng, thịt bò xay; vi khuẩn Clostridium botulinum thường gặp trong sản phẩm đóng hộp kín, hút chân không; vi khuẩn Salmonella thường gặp trong thịt chưa nấu kỹ, trứng, phô mai, hải sản, trái cây và rau củ tươi...

Theo thông tin trên trang web của Viện Y Tế Quốc gia Hoa Kỳ tháng 4/2023, một số mầm bệnh mới đã xuất hiện do sự thay đổi trong sản xuất và phân phối thực phẩm cũng như các phương pháp chế biến hiện đại. Ví dụ như vi khuẩn Listeria monocytogenes, thường được tìm thấy trong các sản phẩm như xúc xích, thịt nguội, phô mai mềm làm từ sữa chưa tiệt trùng, salad giăm bông, salad gà, hải sản hun khói...

Chăn nuôi thâm canh là khi chăn thả nhiều loại gia súc trong một khu vực nhỏ trong một thời gian ngắn, điều này dẫn đến sự xuất hiện của nhiều loại huyết thanh Salmonella khác nhau.

Sản xuất màng sinh học, bao gồm màng bọc thực phẩm, đóng góp vào việc mầm bệnh xâm nhập vào thực phẩm.

3. Kháng kháng sinh của vi khuẩn gây bệnh đang có tình trạng bất lợi

Các thay đổi về khí hậu và các thói quen trong nông nghiệp, bao gồm việc sử dụng thuốc trừ sâu, chất kích thích tăng trưởng cho cây trồng, chất thải hữu cơ dùng làm phân bón và việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi đều đang góp phần vào tình trạng kháng kháng sinh. Điều này dẫn đến vi khuẩn gây bệnh không bị tiêu diệt mà tiếp tục phát triển. Có những trường hợp vi khuẩn Salmonella đã kháng kháng sinh và đây là một mối đe dọa đối với an toàn thực phẩm. Những người bị nhiễm vi khuẩn kháng kháng sinh có thể mắc bệnh nặng hơn và có ít sự lựa chọn để điều trị.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ ngộ độc thực phẩm

Người cao tuổi: Sự gia tăng dân số người cao tuổi cùng với sự gia tăng tuổi thọ khiến tình trạng nguy cơ mắc bệnh tăng lên. Khi cơ thể lão hóa, hệ thống miễn dịch và các cơ quan suy giảm khả năng nhận biết và tiêu diệt vi khuẩn và vi rút gây bệnh.

Trẻ em dưới 5 tuổi: Vì hệ thống miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, khả năng chống lại vi khuẩn và vi rút gây bệnh chưa được phát triển tốt. Đây là đối tượng dễ mắc các bệnh liên quan đến sản phẩm từ thịt, sữa, trứng và phô mai do họ chưa có ý thức vệ sinh cá nhân. Nếu bị ngộ độc thực phẩm, trẻ có thể mắc bệnh tiêu chảy và mất nước, gây ảnh hưởng đến chức năng thận và có thể nặng hơn nếu không được điều trị kịp thời.

Đối với những người mắc bệnh mạn tính như đái tháo đường, nghiện rượu, bệnh gan, suy thận, sử dụng thuốc corticoid kéo dài hoặc bệnh nhân ung thư đang xạ trị, hóa trị, số lượng này đang ngày càng tăng trong dân số và có nguy cơ cao bị ngộ độc do hệ miễn dịch yếu.

Phụ nữ mang thai cũng là một nhóm đối tượng đặc biệt, do thay đổi về quy trình chuyển hóa cũng như nhu cầu thực phẩm tăng cao. Biểu hiện ban đầu của ngộ độc thực phẩm thường có thể gây nhầm lẫn với tình trạng ốm nghén. Vì vậy, phụ nữ mang thai cần đặc biệt lưu ý trong việc ăn uống.

Qua các phân tích trên, ngộ độc thực phẩm đang trở thành một thách thức đối với các quốc gia trên thế giới và đặt ra nhiều vấn đề mới. Để giảm thiểu số vụ ngộ độc thực phẩm quy mô lớn, cần tăng cường năng lực y tế và quản lý chặt chẽ quy trình sản xuất thực phẩm. Mỗi cá nhân cần tự tìm hiểu và thực hiện các biện pháp như "Sạch sẽ - Tách riêng - Nấu chín - Làm lạnh" để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.