Tìm hiểu về Kiếp Trước: Bí ẩn cuộc đời, hấp dẫn từ trái tim!

Tôi có một người dì, đã gần 50 tuổi. Khi tôi còn nhỏ, tôi thân thiết với dì như với mẹ của mình. Tuy nhiên, vào năm 2002, dì đã rời bỏ tôi và cả gia đình để đến Sydney, Úc, để sinh sống và xây dựng một cuộc sống mới. Dù dì đôi khi về thăm, nhưng cho đến năm 2015, khi tôi sang Úc du học 3 năm đại học và ở cùng dì, tôi mới thật sự hiểu về cuộc sống của dì - một cuộc sống đầy những "nếu như" trong cuộc sống, sự nghiệp và cả tình cảm.

Trong số những câu chuyện tình cảm tôi nghe và chứng kiến, có một câu chuyện về dì và một người bạn mà dì đã biết từ hồi còn nhỏ. Chú yêu thương dì từ trước dì kết hôn. Tình yêu đến mức chú luôn nhớ đến xứ Úc xa xôi, và mỗi khi dì về, chú luôn tranh thủ chở dì đi ăn, uống cà phê vào những ngày đó. Tình yêu đến mức chú... không muốn kết hôn.

Tất nhiên, dì cũng có tình cảm với chú nhưng khi có gia đình, dì gặp khó khăn trong việc đối diện với chú. Đã gần 20 năm rồi, không phải điều gì ít đó, mỗi người đều cần tiếp tục đi xa. Mỗi khi kết thúc kỳ nghỉ và chuẩn bị quay lại Úc, chú trở nên buồn bã, điều này làm dì tôi bực bội khi nhìn thấy. Mỗi lần như vậy, dì lại gửi đi câu quen thuộc: "Đừng nợ tôi nữa!"

Tôi thường suy ngẫm mỗi khi nghe những người Việt nhắc đến từ "nợ" này. Đó không phải là nợ tiền, nợ món, nợ lòng, hay thậm chí cả nợ tình. Ở đây, nợ chỉ là "nợ duyên".

Kể dông dài như thế chỉ để nói rằng khi xem bộ phim Past Lives của Celine Song đôi ba lần, tôi không thể không nhớ đến câu chuyện của dì. Nhìn thấy trên màn ảnh dài 100 phút đó, tôi thấy cuộc sống dài đằng đẵng của những người xa xứ, đầy hoài bão và khát khao, nhưng cũng đầy nghị lực và những kỷ niệm chôn dấu về một cuộc sống và những "món nợ" họ bỏ lại phía sau, mãi mãi thở dài 4 tiếng: "nếu như hồi đó…"

Quá trẻ để nhận ra, quá cách xa để tiến tới, quá lớn để có thể trẻ lại

Một điều tôi yêu thích ở Past Lives là cách Celine Song khiến chúng ta thực sự tin rằng mối quan hệ giữa nhân vật chính Nora Moon và Hae Sung là một câu chuyện tình yêu, tin tới mức tự lấp đầy bản thân bằng những sự tiếc nuối và cảm xúc không thể đến được với nhau.

Hãy suy nghĩ kỹ rằng chúng ta sẽ nhận ra: Có 3 giai đoạn mà Nora đã tiếp xúc với Hae Sung, nhưng không có giai đoạn nào trong đó có thể coi là một mối quan hệ tình yêu thực sự.

Thời thơ ấu, khi Nora vẫn là Na Young, cả hai là bạn cùng lớp. Na Young chỉ thật lòng thổ lộ rằng cô bé thích Hae Sung khi mẹ cô hỏi, với lý do hết sức trẻ con: "Bởi vì anh ấy trông rất như một người đàn ông!". Mẹ Na Young đã tạo cơ hội cho cả hai tạo những hồi ức tuyệt vời cuối cùng trước khi cô bé chuyển đi định cư. Họ có những kỉ niệm đẹp như hai người bạn không có gì lo lắng, hai đứa trẻ ngây thơ không hề có bất kỳ động tĩnh nào. Nếu có tình cảm nảy sinh lúc đó, đó cũng chỉ là "tình yêu của những đứa trẻ qua đi nhanh chóng", chẳng ai nghĩ rằng "nó sẽ tồn tại mãi mãi như thế".

Khi Na Young đã xa nước đi 12 năm và trở thành một nữ biên kịch đang học nghề tại Nora Moon, cô đã gặp lại Hae Sung trong một buổi kỷ niệm với mẹ của mình. Khi đó, cả hai đã nhìn nhau như những người bạn xa cách đã lâu. Hae Sung luôn giữ trong lòng những kỷ niệm đẹp và những tưởng tượng về cô bạn bàn bên cũng như lá thư tình của mình, trong khi Nora tìm đến Hae Sung như một quá khứ tuyệt vời mà cô muốn ghi nhớ, một tâm hồn để cùng nhau đối mặt với cô đơn tại New York. Tuy có những lúc cả hai gần như quyết định chính thức đến với nhau và thậm chí nghĩ đến việc họ sẽ đi thăm nhau, nhưng cuối cùng lại vấp phải lời trách móc giận dỗi của Hae Sung: "Chúng ta không phải đang hẹn hò" khi Nora nhúng tay vào. Cô đã đi quá xa, hy sinh sự nghiệp của mình chỉ để tìm kiếm hình bóng quá khứ qua mạng và lòng trung thành với khoảng cách nửa vòng Trái Đất.

Cuối cùng, sau 24 năm xa cách và khi họ được gặp nhau một lần nữa tại New York, Hae Sung và Nora cũng không thể trở thành một câu chuyện tình, bởi vì Nora đã lập gia đình. Nora quả quyết với chồng rằng cô không cảm thấy sự quyến rũ hay thu hút từ Hae Sung, nhưng lại có một cảm giác đặc biệt. Họ dạo quanh New York cùng nhau chỉ trong hai ngày rồi chia tay. Chúng ta không biết số phận của họ sau đó, nhưng khi bộ phim kết thúc, chúng ta hiểu rằng Hae Sung và Nora không thể đến với nhau, vì họ chưa bao giờ thực sự là của nhau từ trước.

Ba giai đoạn trong cuộc đời của hai nhân vật có thể được miêu tả như sau: tuổi trẻ không hiểu, quá xa để tiến tới, quá trưởng thành để trở thành trẻ con một lần nữa.

Với những tình tiết đó, chúng ta, những khán giả đang đắm chìm trong câu chuyện của họ, cảm nhận nỗi đau, tiếc nuối và những câu hỏi không thể diễn tả bằng lời, chỉ có thể thể hiện qua ánh mắt và những cái nhìn chất chứa bốn từ không lời: "nếu như hồi đó…"

Vậy mới nói, Past Lives muốn kể một câu chuyện tình, nhưng cũng không phải chỉ một câu chuyện tình. Nó là câu chuyện về hai người đối diện với tiếc nuối về quá khứ và tìm kiếm sự an ủi lẫn nhau bằng cụm từ "nhân duyên". Hơn thế nữa, đối với tôi, một người đã sống với một người dì có quốc tịch "Việt kiều" suốt mấy năm đại học và đã tiếp xúc với rất nhiều người trong cộng đồng người Việt xa xứ ở Úc, cũng như có những trải nghiệm cá nhân về sự rối loạn trong tư tưởng của mình, Past Lives là một câu chuyện thơ mộng, tự nhiên như hơi thở về đề tài người di cư, là một tác phẩm xuất sắc thuộc dòng điện ảnh lưu vong.

Tiền kiếp hay chỉ đơn giản là cuộc đời ta bỏ lại sau lưng?

Điện ảnh lưu vong không còn lạ lẫm với ngành điện ảnh thế giới. Đặc biệt trong những năm gần đây, thể loại phim này đã tìm được vị trí vững chắc hơn trong lòng công chúng. Nhiều bộ phim đã đề cập đến chủ đề "người di cư" đã được ra mắt, từ vấn đề của thế hệ nhập cư đầu tiên đến những trải nghiệm phức tạp của thế hệ thứ hai.

Nói không xa, trong năm 2021, Minari (Lee Isaac Chung) đã gây sốt khi được đề cử giải Phim xuất sắc nhất tại Oscar. Ngoài ra, một tác phẩm khác về người định cư hải ngoại cũng đã thuộc danh sách đề cử giải Phim xuất sắc nhất tại Oscar 2023, đó là Everything, Everywhere, All At Once (2022, The Daniels). Bắt nguồn từ khái niệm về "đa vũ trụ", bộ phim kể về cuộc sống của một người phụ nữ gốc Hoa có tên là Evelyn Wang, người đang cố gắng thích ứng với sự hủy hoại từ quá khứ của mình bằng cách du hành qua các vũ trụ khác nhau, để đối mặt với quá khứ, gốc rễ và cái tôi của bản thân.

"Cảm ơn anh vì đã làm thay đổi cuộc đời em, nó thật tuyệt vời!" - câu thoại của Evelyn khiến toàn rạp cười vang, nhưng cũng chứa đựng sâu sắc và nhiều suy tư không ngờ. Cốt truyện về một thế giới khác, một vũ trụ khác trong thực tế chỉ là một cách để truyền đi thông điệp duy nhất: hôm nay, chúng ta được hình thành từ những lựa chọn mà chúng ta không từ bỏ.

Với những người xa xứ, đường con đầu tiên của họ thường không phải là con đường về quê hương.

Và đối với Nora Moon, cô cũng không lựa chọn con đường đó.

Tên phim "Past Lives" có thể dịch là "Tiền Kiếp" để thể hiện mối quan hệ từ thuở nhỏ của Nora và Hae Sung. Tuy nhiên, nếu muốn dịch gần nghĩa nhất, có thể sử dụng cụm từ "Cuộc Đời Xưa". Celine Song kể một câu chuyện tình yêu sâu đậm, tuy nhiên, thực sự cô chỉ dùng câu chuyện đó để thể hiện những cảm xúc phức tạp của Nora - một người xa quê hương.

Tôi rất thích một câu chuyện về người xa quê hương. Trong tuyển tập truyện ngắn "Người Ly Hương" của Viet Thanh Nguyen và nhiều tác giả khác, tác giả Vu Tran viết về chuyến trở về Việt Nam của anh sau khi "rời bỏ quê hương" từ lúc còn nhỏ. Khi nghe bà dì kể những câu chuyện mà anh không nhớ, tác giả viết như sau và đề cập đến "cuộc sống trước đây":

Qua nụ cười của dì, tôi nhận ra sự đau đáu tột cùng trong từng chữ 'ly hương': nó không chỉ là một trải nghiệm của riêng tôi hay bạn. Dù đã rời xa quê hương, tuổi thơ dại khờ của tôi không còn quan trọng nữa. Tôi đã từng có một cuộc sống khác ở Việt Nam, và dù tôi đã chuyển đến sống ở Mỹ, những người trong quá khứ ấy vẫn mãi không bao giờ quên tôi. Ngay cả khi ngồi cạnh dì, với vóc dáng trẻ trung của một người đàn ông 19 tuổi, thằng nhỏ trong quá khứ vẫn là một bóng ma hiện hữu trong cuộc sống của dì, và khi đã trở thành ma, thì sẽ không bao giờ tan biến.

Dù tác giả Vu Tran đang viết về trải nghiệm riêng mình, nhưng nó lại trùng hợp với những trải nghiệm của Nora đến mức không ngờ. Với Nora, Hae Sung không khác gì một hồn ma của quá khứ, và với Hae Sung, cô bé Na Young mà anh từng yêu quý trong quá khứ cũng chỉ còn là một bóng ma mờ ảo. Trải nghiệm ly hương không chỉ đơn thuần là trải qua và cảm thông của Nora, mà cả những người thân quen đã từng kết nối với cô cũng chia sẻ cùng những nỗi niềm hoang mang đó. Một dáng hình dĩ vãng mãi mãi tồn tại trong lòng cả hai, mãi mãi không thể trở lại.

Hình bóng của quá khứ hay lời nhắc nhở của căn tính?

Trong nội dung này, tôi đã đề cập một số lần đến khái niệm "căn tính". Đây là cách tôi dịch từ "identity" trong tiếng Anh. Một số người gọi nó là "bản dạng". Tuy nhiên, tôi thích cách gọi là "căn tính" vì từ "identity" chứa chữ "I" - cái tôi, cái nguyên tố và cái bản sắc của mỗi con người.

Dù nhiều người vẫn cố gắng giữ vụng víu vào niềm tin rằng Nora yêu Hae Sung nhưng đã chọn sự nghiệp và "giấc mơ Mỹ", tôi chỉ nhìn thấy Nora xem Hae Sung như một kỷ niệm về căn tính Hàn Quốc của mình. Việc kết nối với chàng trai trong quá khứ thực chất là một hình ảnh tượng trưng cho quá trình kết nối với văn hoá, với nguồn gốc và với cuộc sống trước đây.

Trong bộ phim này, chồng của Nora là Arthur tiết lộ rằng Nora nói tiếng Hàn khi cô ngủ. Người Á Đông thường tin rằng giấc mơ có thể tiết lộ thông tin về kiếp trước của mỗi người. Vì vậy, từ đó có thể hiểu rằng sâu trong tiềm thức của mình, Nora đã cư trú 2 lần ở Mỹ để theo đuổi giấc mơ, vẫn mải mê ám ảnh xứ sở mà cô sinh ra, và giữ vững bản sắc Hàn Quốc của mình. Hae Sung xuất hiện trong cuộc sống của Nora như một giấc mơ thực tế. Nhờ vào Hae Sung, Nora có cơ hội sống lại cuộc đời đã từ bỏ khi cô phải học lại tiếng Hàn để có thể giao tiếp với anh qua Skype.

Trong suốt bộ phim, hành trình của Nora không chỉ là câu chuyện tình tay ba "Arthur hay Hae Sung" như nhiều người đã nhìn thấy, mà còn là những trải nghiệm đắng cay, nhưng đồng thời vẫn đầy màu sắc của một người phụ nữ nhìn lại quá khứ của mình lần cuối, đánh dấu sự kết thúc cho một tình yêu kéo dài 24 năm và tiếp tục tiến về phía trước. Trong hành trình này, chúng ta thấy rằng trong nhiều cảnh trong phim, ngôn ngữ của điện ảnh luôn đặt Nora bên phải khung hình, còn Hae Sung thì ở bên trái.

Về quy tắc, khung hình luôn có xu hướng dịch chuyển về bên phải, như một chiều di chuyển thuận theo thị giác, để biểu thị sự "tiến lên", "phát triển" và dòng chảy thường tình của thời gian. Ngược lại, những gì ở bên trái khung hình đều thuộc về quá khứ và sự quay ngược của kim đồng hồ.

Điều này rõ nhất được thể hiện khi chúng ta quan sát cảnh quán bar gần cuối phim, trong đó Arthur ngồi bên phải khung hình trong khi Hae Sung ngồi bên trái. Ở giữa hai người là Nora, đã say sưa và chăm chú vào cuộc trò chuyện với người bạn từ quá khứ. Người ngoài có thể nhìn vào và tưởng rằng Arthur là một hướng dẫn viên du lịch nào đó. Trong khoảnh khắc đó, có lẽ Nora đang hướng lòng về "cuộc đời cũ" của mình - cuộc đời đã có Hae Sung và Na Young - trong những ngày cuối cùng ở Hàn Quốc.

Khi tiễn biệt Hae Sung, Nora dẫn anh đi một đoạn ở bên trái khung hình, sau đó quay lại nhà ở phía bên phải. Máy quay theo hướng đi của cô để thể hiện việc Nora để lại quá khứ và tiến về phía trước. Tuy nhiên, lần này chúng ta nhìn thấy một sự thay đổi cảm xúc của nhân vật: cô khóc nức nở và nhủn mặt lên vai Arthur.

Làm theo lời của Viet Thanh Nguyen khi mô tả trải nghiệm của những người xa quê: "Điều ám ảnh không phải là những ký ức mà chính là những gì đã bị lãng quên, phải bị lãng quên và phải học cách lãng quên trong suốt cuộc sống". Có thể đây là thời điểm Nora chấp nhận nỗi đau uẩn khúc của một người xa xứ: cô sẽ không bao giờ quên đi. Cô đã từng trải qua một cuộc sống. Cô đã để lại quá khứ đó. Cô sẽ tiếp tục nói một mớ tiếng Hàn trong giấc mơ, và phải trải qua mọi rối ren mà những người xa xứ phải trải qua. Nhưng điều đáng mừng nhất là cô không phải khóc một mình vì đã có một người đàn ông ở bên cạnh, người mà Nora đã chọn để xây dựng tương lai.

Quay trở lại câu chuyện của dì tôi ở đầu bài viết này. Dì tôi cũng không còn suy nghĩ nhiều hay liên lạc gì với người chú kia nữa. Trước khi chú tổ chức đám cưới và sinh thành gia đình, chú đã… xin phép dì tôi. Dì vui mừng trọn vẹn khi nghe điều đó. Tuy nhiên, sau khi nghe dì kể lại với ánh mắt thẫn thờ, tôi hiểu rằng dì vẫn cảm thấy "bơ vơ từ xa", còn trong lòng thì "thất vọng như mất đi một thứ gì đó." Tất cả chỉ là những suy tư về "nếu như lúc đó…" thôi.