Những yếu tố ảnh hưởng đến hòa giải tranh chấp đất đai

1. Thế nào là hòa giải tranh chấp đất đai? Hòa giải tranh chấp đất đai ở đâu?

Tranh chấp đất đai là khi hai hoặc nhiều bên tranh cãi về quyền và nghĩa vụ sử dụng đất.

Khi có tranh chấp về đất đai, người dân có thể quyết định đưa vụ việc ra tòa theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, trước khi đưa vụ việc ra tòa, người sử dụng đất có đất bị tranh chấp phải tham gia quá trình hòa giải tại cơ quan chính quyền địa phương. Đây được gọi là hòa giải tranh chấp đất đai.

Hòa giải tranh chấp đất đai là việc các cán bộ chức năng tại Ủy ban nhân dân xã, phường nơi mà có tranh chấp về đất đai xảy ra, sẽ tiến hành các thủ tục hòa giải tranh chấp về đất đai cho người dân.

Theo quy định tại Điều 202 của Luật đất đai năm 2013, trong trường hợp các bên tranh chấp không thể hòa giải được tranh chấp đất đai, họ sẽ nộp đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi xảy ra tranh chấp để được hòa giải. Tại đây, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ có trách nhiệm tổ chức hòa giải tranh chấp đất đai tại địa phương của mình. Trong quá trình tổ chức, họ cần phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã và các tổ chức thành viên của Mặt trận, cũng như các tổ chức xã hội khác. Như vậy, thẩm quyền giải quyết hòa giải tranh chấp đất đai thuộc về Ủy ban nhân dân cấp xã nơi xảy ra tranh chấp đất đai.

Quy định trong Luật Đất đai năm 2013 nêu rõ rằng, thủ tục hòa giải tranh chấp về đất đai tại Ủy ban nhân cấp xã phải được hoàn thành trong vòng không quá 45 ngày, tính từ ngày nhận đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.

Trên đây là một số thông tin tổng quan về quy định về hòa giải tranh chấp đất đai, thẩm quyền và thời hạn giải quyết theo quy định của pháp luật hiện hành.

2. Thủ tục hòa giải tranh chấp đất đai:

Theo quy định tại Nghị định 148/2020/NĐ-CP, khi tiến hành giải quyết tranh chấp đất đai bằng phương pháp hòa giải, người dân và cơ quan chức năng có thẩm quyền phải tuân thủ thực hiện các bước thủ tục sau:

– Bước 1: Viết đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.

- Bước 2: Xử lý tranh chấp đất đai.

Khi tiếp nhận đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai, Ủy ban nhân dân cấp xã phải tiến hành các công việc sau đây trong quá trình hòa giải:

- Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền thẩm tra, xác minh nguyên nhân phát sinh tranh chấp và thu thập giấy tờ, tài liệu liên quan do các bên cung cấp về nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất và tình trạng hiện tại của đất.

- Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai được thành lập với sự tham gia của Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân làm Chủ tịch Hội đồng.

+ Đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã, phường, thị trấn;

+ Tổ trưởng tổ dân phố đối với khu vực đô thị;

+ Trưởng thôn, ấp đối với khu vực nông thôn;

+ Người có uy tín trong dòng họ, ở nơi sinh sống, nơi làm việc;

+ Người có trình độ pháp lý, có kiến thức xã hội;

+ Già làng, chức sắc tôn giáo, người biết rõ vụ, việc;

- Đại diện của một số hộ dân có thời gian sinh sống lâu đời tại xã, phường, thị trấn có hiểu biết sâu sắc về lịch sử và quá trình sử dụng đất của thửa đất đó;

- Các cán bộ địa chính và cán bộ tư pháp của xã, phường, thị trấn.

+ Tùy theo từng trường hợp cụ thể, ta có thể mời đại diện từ Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tham gia;

- Sau khi hình thành hội đồng hòa giải, nhiệm vụ của hội đồng là tổ chức cuộc họp hòa giải với sự tham gia của các bên tranh chấp, các thành viên hội đồng hòa giải đối với vấn đề tranh chấp đất đai và những người có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ.

Việc hòa giải chỉ diễn ra khi cả hai bên tranh chấp cùng có mặt. Nếu một trong hai bên không có mặt lần thứ hai, thì quá trình hòa giải sẽ không được xem là hoàn thành.

- Bước 3: Tạo biên bản hòa giải:

- Trong trường hợp hòa giải thành, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ tổ chức cuộc họp Hội đồng hòa giải để xem xét và giải quyết ý kiến bổ sung trong vòng 10 ngày kể từ ngày lập biên bản hòa giải. Nếu các bên tranh chấp có ý kiến khác với nội dung đã thống nhất, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ tổ chức cuộc họp Hội đồng hòa giải lại và lập biên bản hòa giải.

- Trong trường hợp hòa giải không thành, Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ lập biên bản hòa giải không thành và hướng dẫn các bên tranh chấp gửi đơn đến cơ quan có thẩm quyền để tiếp tục giải quyết tranh chấp, trong trường hợp sau hòa giải thành mà có ít nhất một trong các bên thay đổi ý kiến về kết quả hòa giải.

3. Những yếu tố ảnh hưởng đến hòa giải tranh chấp đất đai:

Trong việc giải quyết tranh chấp đất đai, sẽ có sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Về cơ bản, các yếu tố ảnh hưởng đến việc giải quyết tranh chấp đất đai là:

3.1. Yếu tố con người:

+ Các cá nhân, hộ gia đình là các chủ thể trực tiếp liên quan đến tranh chấp đất đai. Do đó, công tác giải quyết tranh chấp đất đai sẽ bị ảnh hưởng một cách nhất định bởi các chủ thể này.

Thực tế, có rất nhiều hoạt động hòa giải trong đó, những cá nhân và gia đình có liên quan trực tiếp đến tranh chấp đất đai luôn giữ quan điểm và ý kiến riêng của mình. Họ phản đối những quan điểm mà Hội đồng hòa giải đề xuất. Thậm chí, trong một số trường hợp, hai bên không hợp tác trong quá trình hòa giải, gây trở ngại và khó khăn.

Bên cạnh việc tác động của những cá nhân và gia đình liên quan trực tiếp đến tranh chấp đất đai, hoạt động hòa giải tranh chấp còn phụ thuộc vào Hội đồng hòa giải. Thực tế, việc thành công hoặc thất bại của quá trình hòa giải còn phụ thuộc vào năng lực và trình độ chuyên môn của các cán bộ chịu trách nhiệm hòa giải. Đơn giản, cán bộ thực hiện hòa giải cần có tinh thần nhiệt huyết, am hiểu phong tục và tập quán địa phương, có kinh nghiệm sống phong phú và thái độ công tâm, khách quan vì lợi ích của cộng đồng, để đạt được kết quả hòa giải tốt nhất.

Vậy nên, có thể thấy, để đạt được kết quả tốt trong công tác hòa giải, cần tiếp thu ý kiến của nguyên đơn, bị đơn (những bên liên quan trực tiếp đến tranh chấp) và cán bộ giải quyết tranh chấp.

3.2. Yếu tố về điều kiện tự nhiên, môi trường sống: 

+ Thực tế, việc thực hiện hòa giải trong tranh chấp đất đai còn phụ thuộc vào phong tục, tập quán ở từng địa phương. Điều này có nghĩa là việc áp dụng hòa giải phải linh hoạt, tuân thủ các điều kiện và những đặc điểm truyền thống của khu vực. Tiếp tục thực hiện hòa giải theo cách này sẽ đảm bảo kết quả tốt nhất.

- Tranh chấp đất đai không chỉ tác động đến những bên tranh chấp, mà còn ảnh hưởng tới toàn xã hội. Đặc biệt, trong một số khu vực, sự đoàn kết giữa các thành viên cùng họ hàng rất mạnh mẽ. Khi có tranh chấp xảy ra, họ thường có xu hướng bảo vệ người thân. Việc giải quyết tranh chấp không cẩn thận có thể dẫn đến xung đột. Do đó, trong công tác hòa giải, cán bộ hòa giải cần chú ý đặc biệt đến vấn đề này.

- Trình độ kiến thức và nhận thức về vùng miền có tác động lớn đến công tác hòa giải tranh chấp đất đai. Nếu người dân có hiểu biết, công việc hòa giải sẽ dễ dàng hơn. Còn nếu người dân thiếu kiến thức, hoạt động hòa giải khó có thể đạt kết quả tốt nhất.

3.3. Yếu tố về pháp lý và công tác quản lý đất đai của từng địa phương:

Quy định về hòa giải đất đai đã được Luật đất đai 2013 và các thông tư, nghị định liên quan đề cập. Điều này đòi hỏi công tác hòa giải đất đai phải tuân thủ quy định chung về thủ tục và nguyên tắc hòa giải do Nhà nước ban hành.

Đồng thời, công tác hòa giải cần phải linh hoạt và phù hợp với công tác quản lý đất đai của từng địa phương.

Văn bản pháp luật sử dụng trong bài viết:

Luật đất đai 2013.