Nhà soạn nhạc Việt thành công với nhiều bộ phim triệu đô: Sau sự thành công của Em Và Trịnh, tôi chìm đắm trong trầm cảm
Nhà soạn nhạc Trần Hữu Tuấn Bách đã tạo nên thành công cho nhiều bộ phim Việt nổi tiếng như Tiệc Trăng Máu, Em và Trịnh, Em Là Bà Nội Của Anh, Cô Gái Đến Từ Hôm Qua Tuy trải qua những khó khăn và trầm cảm, ông vẫn đề cao giá trị của công việc và không chấp nhận dễ dãi vì lương tâm Thu nhập của ông cũng xứng đáng với thành công mà ông đã đạt được
"Tôi muốn người ta viết đúng tên mình trên credit"
-Làm nhạc cho nhiều bộ phim nổi tiếng, có doanh thu kỷ lục, bạn có bao giờ cảm thấy bị bỏ quên không?- Khi tôi lựa chọn con đường này ban đầu, tôi đã từng nghĩ như vậy. Từ khi còn nhỏ, tôi đã khác biệt với người khác, tôi thích nghe nhạc không lời và say mê xem phim. Sự kết hợp của hai sở thích đó khiến tôi khám phá ra mảng đặc biệt là âm nhạc trong phim và bắt đầu sáng tác từ khi tôi mới 18 tuổi.
Ngành này chưa được phổ biến thực sự và đang thiếu nhân lực ở Việt Nam. Nhiều người vẫn hiểu sai về khái niệm nhạc phim, nghĩ rằng chỉ gồm những bài hát trong phim thôi, nhưng thực tế còn có nhạc nền. Bởi vì đam mê vô hạn và cảm thấy thiệt thòi, tôi đã quyết định mạo hiểm, học hỏi và mang đến sự thay đổi cho ngành này.
Nhà soạn nhạc Trần Hữu Tuấn Bách - người sáng tạo nhạc nền cho những bộ phim điện ảnh nổi tiếng và có doanh thu hàng trăm tỷ đồng
Tôi tự đặt câu hỏi vì ngành công nghiệp điện ảnh này rất phổ biến ở Âu Mỹ, nhưng tại sao ở nước ta không có sự phát triển và mạnh mẽ như vậy. Ban đầu, mọi thứ đều thật khó khăn, thậm chí cả việc ghi chú cũng bị sai sót. Vì vậy, từ lúc tôi bắt đầu, tôi đã từ từ chỉnh sửa để mọi người có thể biết đến tôi, đơn giản nhất là việc ghi đúng tên của tôi lên phần credit.
-Cụ thể, công việc của tôi là làm nhạc cho phim.
- Trong lĩnh vực tiếng Anh của tôi, công việc được gọi là ''nhạc phim'', có ý nghĩa là tạo ra nhạc nền cho phim. Nhiệm vụ của tôi bao gồm xem phim một cách liên tục từ đầu đến cuối, với nhiều lần lặp lại và thậm chí chỉ xem một phân cảnh duy nhất. Dựa trên đó, tôi sẽ sáng tác và viết nhạc cho từng phân cảnh, từ những cảm xúc vui buồn cho đến những khoảnh khắc căng thẳng cuối cùng của phim, với một công việc khá khắt khe.
Về phần đạo diễn, họ quyết định số lượng âm nhạc trong phim cũng như những phân đoạn cụ thể nào sẽ có nhạc, và loại nhạc liệu phù hợp. Điều quan trọng là cần phải liên tiếp trao đổi với đạo diễn và duy trì một mức độ thống nhất với những người làm phim và người làm nhạc, để không bị mất đi tầm quan trọng của thông điệp chung. Vì vậy, việc làm việc chặt chẽ và truyền đạt ý tưởng của mình đến đạo diễn là rất cần thiết.
- Anh cảm thấy thế nào khi một số bộ phim mà anh sáng tác nhạc đã thu về doanh thu lên tới hàng trăm tỷ đồng như Tiệc Trăng Máu - 180 tỷ đồng, Em Và Trịnh - hơn 100 tỷ đồng?
- Tôi không quan tâm đến việc có bao nhiêu bộ phim mà tôi đã sáng tác nhạc thu về doanh thu hàng trăm tỷ đồng, tôi chỉ cảm thấy vui mừng cho đoàn phim, không tính toán chính xác số lượng của chúng.
Rơi vào trầm cảm khi làm nhạc nền phim Em Và Trịnh
- Có khó khăn gì trong quá trình làm nhạc cho bộ phim Em Và Trịnh?- Bộ phim Em Và Trịnh là một tác phẩm đặc biệt. Nó kể về cuộc đời nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, vì vậy nhạc nền phim chắc chắn sẽ bao gồm những tác phẩm của Trịnh và không chỉ riêng tôi. Điều này là một thách thức lớn. Tôi phải làm sao để phân bổ công bằng số lượng và tỷ lệ giữa nhạc của mình và nhạc của Trịnh Công Sơn.
Điều khó khăn ở đây là, đạo diễn Phan Gia Nhật Linh muốn sử dụng nhiều nhạc của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, vậy nên tôi phải điều chỉnh lại các bài hát của ông sao cho phù hợp với từng cảnh trong phim. Điều này tạo ra áp lực lớn vì tôi phải làm sao cho nhạc Trịnh phù hợp với cảnh, và các khán giả cảm thấy mình đang nghe tiếng nhạc hợp lý.
Để điều chỉnh lại bài nhạc, tôi đã phải nghe rất nhiều để đạt hiệu quả cảm xúc nhưng vẫn đảm bảo thời lượng. Tuy nhiên, phim không cho phép tôi làm điều đó. Vì vậy, tôi đã cố gắng cân bằng bằng cách trò chuyện với đạo diễn về những phân đoạn mà không thể sử dụng nhạc Trịnh Công Sơn do áp đặt quá lớn. Trong những phân đoạn này, tôi đã sử dụng 50% nhạc nền của bản thân và 50% nhạc của Trịnh Công Sơn.
- Anh suy nghĩ gì khi tác phẩm "Em Và Trịnh", mà anh đã dành nhiều công sức để tạo ra, lại gây nhiều tranh cãi sau khi công chiếu?
- Một bộ phim tạo ra tranh cãi như vậy chắc chắn sẽ thu hút sự quan tâm của mọi người. Công chúng sẽ bàn luận từ nhiều góc độ khác nhau. Sau khi phim chiếu, mọi người đã phản ứng tích cực với phần nhạc, điều này khiến tôi cũng cảm thấy vui mừng khi đã truyền đạt được đúng tinh thần của tác phẩm.
Đến hiện tại, tôi vẫn rất hài lòng với việc đã hoàn thành hơn 30 bản nhạc nền.
- Làm nhạc về một nhạc sĩ danh tiếng cùng với một đạo diễn khó tính, liệu anh có từng rơi vào trạng thái buồn bã?
- Sau khi hoàn thành phim, tôi thực sự đã rơi vào tình trạng buồn bã. Một phần là do khối lượng công việc. Như mọi người đã biết, phim này có hai phiên bản và tôi phải đảm nhận việc làm nhạc cho cả hai phiên bản, như thể tôi đang làm đồng thời cho hai bộ phim khác nhau.
Mọi người thường nghĩ rằng chỉ cần chuyển bản nhạc từ này sang bản khác, nhưng thực tế không hẳn như vậy. Tôi phải tạo ra một bản nhạc hoàn toàn mới.
Về mặt tinh thần, tôi gặp áp lực khi làm việc cho một nhạc sĩ nổi tiếng. Tôi tự đặt câu hỏi liệu bản nhạc gốc đã đủ tốt, và tôi sẽ thêm vào cái gì để phù hợp với gu âm nhạc của mình. Liệu nó sẽ trở thành một sự áp đặt hay có sự hấp dẫn hay không.
Đối với tôi, yêu cầu từ đạo diễn Phan Gia Nhật Linh mang đến áp lực thêm. Thời gian để hoàn thành công việc cũng không còn nhiều. Điều này chỉ xảy ra sau khi phim được công chiếu. Tôi dành nhiều suy nghĩ về phản hồi từ khán giả, và tình trạng hiện tại của tôi không tốt. Ban đầu, nhà sản xuất đã đề cập rằng phần nhạc nền sẽ được thu âm sử dụng một dàn nhạc trọn vẹn, nhằm giúp tôi có thể phát huy hết khả năng. Nhưng sau đó, kế hoạch đã bị hủy vì nhiều lý do. Điều này khiến tôi càng thêm căng thẳng vì tôi đã tính toán tất cả các khía cạnh trước đây. Bây giờ, tôi phải bắt đầu từ đầu và tối ưu hóa mọi thứ để tạo ra một bộ phim tuyệt vời và đạt được ý đồ của tôi.
Trong giai đoạn cuối, khi làm việc với đội ngũ âm thanh, đạo diễn yêu cầu tôi chỉnh sửa một số đoạn nhỏ. Ngay đến phút cuối, khi thử rạp, tôi vẫn phải tiếp tục chỉnh sửa. Sau khi kiểm tra tại rạp, tôi về nhà và tiếp tục sửa một số phân đoạn. Tôi nhớ rõ đó là cách đây một tuần trước khi buổi họp báo ra mắt phim.
- Đúng như lúc thức dậy vào buổi sáng, tôi cảm thấy cuộc sống trở nên vô nghĩa. Vì thế, tôi truy cập mạng xã hội để tìm nhận xét về phần âm nhạc của mình. Trước đó, tôi đã phải đối mặt với áp lực và lo lắng, cùng với việc tiếp nhận nhiều thông tin tiêu cực, khiến tôi mệt mỏi và tình cảm này kéo dài.
Với bộ phim "Tiệc Trăng Máu", tôi đã đồng âm nhạc cho phim một cách khá "thư thái". Thách thức lớn là tìm hiểu về tài liệu âm nhạc, đặc biệt là vì bộ phim này có đặc điểm là có nhiều phần thoại, diễn ra trong không gian căn hộ. Tuy nhiên, khi làm việc với đạo diễn Nguyễn Quang Dũng, không quá khó khăn, tôi có thể xác định được những phần nào cần âm nhạc và những phần nào không cần. Tôi phải cân nhắc cẩn thận để không làm mất cảm xúc của nhân vật.
Tôi nhớ đã phải chỉnh sửa đoạn này năm lần, khi Hứa Vỹ Văn gọi cho con gái. Ban đầu anh Dũng nói rằng bài hát này quá hay, khiến người ta chú ý đến âm nhạc hơn là nội dung. Vì thế, tôi đã điều chỉnh để phù hợp hơn với cảm xúc của diễn viên.
Thu nhập xứng đáng
- Mức thu nhập phải xứng đáng với những nỗ lực mà tôi đã đổ vào nghề này?- Theo tôi, mức lương hiện tại của tôi đã được đánh giá xứng đáng với hơn 10 năm làm việc trong ngành này. Tôi hy vọng rằng các nhà đầu tư và đội ngũ sản xuất sẽ đồng ý chi thêm chi phí cho việc thu âm... để cải thiện chất lượng phim. Tôi đã có dũng cảm chọn con đường này và đây là công việc chính của tôi. Ngoài công việc này, tôi không làm nhiều công việc khác.
Bạn cho mình hỏi, theo bạn, bộ phim nào được coi là có nhạc phim tuyệt vời nhất cả trong và ngoài nước?
Tôi đánh giá cao anh Christopher, một người sống tại Mỹ và chuyên viết cho các bộ phim Việt. Tôi vẫn nhớ đến bộ phim đầu tiên mà anh ta làm nhạc, đó là "Dòng Máu Anh Hùng" của đạo diễn Charlie Nguyễn. Đó là một cơ duyên đáng kể, khi năm 2008 tôi đang nghiên cứu về nhạc phim và tình cờ khám phá ra một bản nhạc xuất sắc như vậy. Thật tiếc rằng nhạc sĩ lại là người nước ngoài. Tuy nhiên, điều đó đã trở thành động lực giúp tôi dấn thân vào nghề và tạo ra những tác phẩm "made in Vietnam".
Còn với phim nước ngoài, tôi rất ấn tượng. Ví dụ như bộ phim "Người Đẹp Và Thủy Quái" (The Shape of Water) được sáng tác bởi Alexandre Desplat. Gần đây, bộ phim "Dune" cũng do Hans Zimmer đảm trách phần âm nhạc. Tôi cảm nhận rằng nhạc phim quốc tế ngày càng mang tính đột phá và ấn tượng. Họ áp dụng công nghệ nhiều hơn so với phong cách cổ điển truyền thống.
-Anh nghe nhạc hay xem phim nhiều hơn?
- Tôi tìm cảm hứng bằng cách nghe nhạc và xem phim, đó là một phần quan trọng trong quá trình bắt đầu một dự án âm nhạc mới.
- Mỗi bộ phim của tôi đều có mục tiêu riêng, mang đến khía cạnh mới mẻ nhưng vẫn giữ nguyên bản sắc của riêng mình. Từ Tiệc Trăng Máu, Em Và Trịnh cho tới Bằng Chứng Vô Hình, mỗi tác phẩm đều có chất liệu và phong cách khác nhau.
Âm nhạc trong phim không chỉ giới hạn ở một thể loại mà có thể khám phá và thể hiện ở nhiều thể loại khác nhau. Bên cạnh việc xem phim, tôi cũng rất thích nghe nhạc, từ nhạc không lời đến có lời và luôn tìm kiếm các nguồn cảm hứng mới để làm mới mình ngày càng thêm.
Thứ hai tôi luôn cập nhật lại quy trình làm việc, thay đổi một ít trong phòng làm việc để tạo cảm hứng.
Không cho phép bản thân dễ dãi vì thấy có lỗi với lương tâm
-Theo anh vì sao các đạo diễn hàng đầu chọn làm việc cùng với anh?Tôi cảm thấy may mắn khi có cơ hội làm việc với nhiều đạo diễn hàng đầu, và đó chỉ là nhờ sự giới thiệu của đạo diễn Phan Gia Nhật Linh. Tôi đã biết anh từ lâu qua các dự án phim ngắn và từ đó, tôi đã có cơ hội quen biết và làm việc với nhiều đạo diễn khác nhờ anh.
Xem xét thị trường Việt Nam và toàn cầu, bạn nghĩ gì về quan điểm "phụ nữ giống như dân tộc thiểu số trong ngành sản xuất nhạc phim"?
Trong lĩnh vực châu Á, ngành này cũng khá mới, đặc biệt ở Đông Nam Á. So với Thái Lan và các nước láng giềng, đây là một ngành mới, nhưng ở Hàn Quốc và Nhật Bản, đó là chuẩn mực từ lâu. Ở châu Âu và Mỹ, họ đã sáng tạo một cách đáng kinh ngạc trong ngành này. Tôi cho rằng điều này bắt nguồn từ việc, ở châu Âu, âm nhạc cổ điển đã phát triển mạnh mẽ, là nền tảng của họ. Còn ở Mỹ, họ đặc biệt chú trọng vào âm nhạc kịch và nhạc phim, và hai yếu tố này có mối liên kết chặt chẽ với nhau.
Hiện tại lĩnh vực này còn mới, tôi mong muốn có nhiều nhạc sĩ hơn vì tôi yêu thích sự cạnh tranh.
- Anh có cho rằng sự hạn chế về ngân sách đã ảnh hưởng đến sự linh hoạt trong việc sáng tác nhạc phim của một số nhạc sĩ?
- Khả năng cấp ngân sách cho phim phụ thuộc vào đội ngũ sản xuất và nhà đầu tư. Liệu họ thực sự quan tâm đến âm nhạc nền hay ca khúc của phim đó không?
Việc đưa bài hát vào vai trò quan trọng hơn nhạc nền là điều khá phổ biến trong nhiều tác phẩm điện ảnh. Điều này dẫn đến việc ngân sách dành cho bài hát thường cao hơn so với nhạc nền. Tuy việc này có tác động đến chất lượng, nhưng sự sáng tạo mà chúng tôi đầu tư sẽ đảm bảo cho bộ phim có sản phẩm tốt.
Tôi tin rằng người nhạc sĩ có thể mang đến âm nhạc phù hợp tùy theo phong cách của mình. Dù tôi tham gia vào dự án có nguồn lực hạn chế, tôi vẫn cố gắng làm việc cần cù và không bỏ qua chi tiết. Việc này không tạo áp lực và không làm giảm chất lượng âm nhạc. Nếu tôi làm vậy, tôi sẽ cảm thấy có lỗi với lương tâm.
- Xuất hiện trong đội làm nhạc của album mới của ca sĩ Phúc Anh - người dẫn đầu Nhạc viện, tôi có thể chia sẻ về việc thay đổi vai trò của mình không?
- Để làm rõ, tôi không phải là một người thực hiện trực tiếp mà tôi có vai trò giống như một người giám sát. Tôi cùng làm với ba nhạc sĩ khác, tôi giám sát từ chất lượng, ý tưởng, không phải là người thực hiện. Tôi chỉ định hướng những mục tiêu mà ca sĩ muốn đạt được và chia sẻ công việc cho đồng đội. Mỗi người phụ trách một bài hát, tôi muốn mỗi người có một phong cách, một sắc thái riêng. Trước đó, tôi đã nghiên cứu và tìm hiểu phong cách của từng nhạc sĩ. Vai trò này giúp tôi tạo ra không khí mới.
Ca sĩ Phúc Anh kết hợp với Tuấn Bác trong album
- Trong công việc anh có là người khó tính?
Về công việc của tôi khá khó khăn, nhưng dạo gần đây đã dễ hơn trước, tôi không còn yêu cầu quá cao về perfectionism. Trong album lần này, tôi đã nhìn thấy sự perfectionism đó từ Phúc Anh. Khi các bạn truyền tải ý tưởng của mình, tôi rất hài lòng.
Hiện tại album chỉ có 9 bài nhưng ban đầu thực tế là có hơn mười bài, nhưng chúng tôi đã loại bỏ nhiều bài vì cảm thấy chúng chưa đúng hướng.
Làm việc, tôi nhận ra rằng sự khó tính không bao giờ đủ. Tiết chế làm tôi thoải mái hơn, nhưng Phúc Anh lại muốn nhiều hơn, dẫn đến các cuộc tranh cãi dễ xảy ra. Những mong muốn đó là dư thừa, không mang lại chất lượng bổ sung và lãng phí thời gian. Khi chuẩn bị ra mắt album, chúng tôi đã tranh luận về chất lượng kết quả và cách cân bằng lại.
