Mỏ khoáng lạ hiếm Top 2 thế giới của Việt Nam: Mê hoặc giới đại gia Úc với đồng niken

Việt Nam đã có kế hoạch tái khởi động hoạt động khai thác mỏ đất hiếm Đông Pao ở tỉnh Lai Châu, theo một nguồn tin đáng chú ý từ Reuters. Điều này đã thu hút sự chú ý của nhiều tập đoàn nước ngoài lớn. Bởi vì, việc tạo ra chuỗi cung ứng đất hiếm là một xu hướng quan trọng trong cuộc đua công nghệ bán dẫn toàn cầu hiện nay; bao gồm việc phát triển quá trình rút trích kim loại từ quặng đất hiếm, để sử dụng trong các ứng dụng như nam châm cho xe điện, điện thoại thông minh và túi bin gió.

Theo thống kê từ Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Việt Nam có 18% tổng trữ lượng đất hiếm toàn cầu, với khoảng 22 triệu tấn, chỉ đứng sau Trung Quốc với 44 triệu tấn.

Từ đó có thể thấy, Việt Nam là một trong những quốc gia sở hữu một lượng tài nguyên đất hiếm vô cùng khổng lồ, khiến nhiều nhà sản xuất bán dẫn ao ước. Trong khi toàn thế giới đang đua nhau để có được nguồn cung các loại khoáng sản quan trọng này, quá trình khai thác và chế biến đất hiếm tại Việt Nam vẫn chưa đáp ứng được tiềm năng của nó.

"Đây là một kế hoạch có quy mô", bà Tessa Kutscher, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Khoáng sản Blackstone của Úc, nhận định. Blackstone Minerals hiện đang hợp tác với Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam (VTRE) để đàm phán về việc đấu giá khai thác mỏ Đông Pao - mỏ đất hiếm lớn nhất tại Việt Nam, với diện tích hơn 132ha và dự định sẽ được khai thác sau 10 năm kể từ ngày được cấp phép.

Trong số đó, Blackstone Minerals đã trở nên rất quen thuộc với Việt Nam. Kể từ năm 2013, Blackstone Minerals đã đầu tư hàng triệu đô la Mỹ vào dự án khai thác niken tại tỉnh Sơn La, Việt Nam.

Giống như đất hiếm, niken cũng là một loại khoáng sản quý giá như vàng, đặc biệt được sử dụng rộng rãi trong ngành công nghệ tiên tiến như pin xe điện. Tỉ lệ niken được sử dụng trong sản xuất pin hiện đang chiếm khoảng 4% tổng sản lượng niken trên toàn cầu. Đồng thời, Blackstone Minerals đang tập trung xây dựng một doanh nghiệp chế biến tích hợp theo chiều dọc tại Việt Nam để sản xuất các sản phẩm nguyên liệu tiền niken cho ngành công nghiệp pin Lithium-ion đang phát triển ở châu Á.

Dự án khai thác mỏ niken-đồng-PGE Tạ Khoa này đang được đơn vị này đầu tư tại tỉnh Sơn La, Việt Nam, cách Hà Nội 160km về phía tây. Đây là dự án có một mỏ niken hiện đại được xây dựng theo tiêu chuẩn của Úc. Hiện tại, mỏ đang trong giai đoạn bảo trì, bảo dưỡng. Mỏ Niken Bản Phúc đã từng hoạt động thành công bằng phương pháp cơ giới hầm lò từ năm 2013 đến năm 2016.

Quay lại dự án khai thác mỏ đất hiếm Đông Pao, đối tác của Blackstone Minerals là VTRE, một công ty có ít thông tin trên thị trường. VTRE được thành lập từ năm 2007 tại tỉnh Hà Nam và ông Nguyễn Hải Ngọc là người đại diện.

Một nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực này là CTCP Đất hiếm Lai Châu - Vimico (Lavreco) - đơn vị quản lý và khai thác mỏ Đông Pao. Lavreco được thành lập vào năm 2008 với sự tham gia của 6 cổ đông và vốn điều lệ là 350 tỷ đồng. Trong số đó, Tổng công ty Khoáng sản - TKV (HNX: KSV) của Tập đoàn công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) nắm giữ quyền kiểm soát với tỷ lệ sở hữu 55% tại Lavreco.

Lavreco đã triển khai dự án đầu tư xây dựng công trình khai thác và chế biến quặng đất hiếm mỏ Đông Pao với 3 dự án con. Tổng mức đầu tư cho dự án khoảng 4.159 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến nay dự án vẫn chưa đáp ứng đủ yêu cầu để khai thác do gặp khó khăn về thị trường, công nghệ chế biến và tài chính.

Kết quả, mặc dù thành lập từ năm 2008, Lavreco chỉ bắt đầu có doanh thu 16,5 tỷ đồng và lợi nhuận trước thuế 1,35 triệu đồng vào năm 2020 (theo dữ liệu từ KSV). Đến năm 2021, doanh thu tăng lên 56,8 tỷ đồng và lợi nhuận đạt 11,6 triệu đồng. Tuy nhiên, vào năm 2022, doanh thu giảm xuống còn 240 triệu đồng mà không có lợi nhuận được ghi nhận.

Dự án khai thác mỏ Đông Pao vẫn đang ở giai đoạn khởi sự. Theo "Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản trong giai kỳ 2021-2030, với tầm nhìn đến năm 2050", việc khai thác mỏ Đông Pao và đầu tư vào 3-4 dự án khai thác khác tại Lai Châu và Lào Cai được dự tính sẽ diễn ra trong giai kỳ 2031-2050, với một điều kiện là cần có nhà đầu tư toàn diện từ quá trình thăm dò, khai thác, chế biến, kết nối với thị trường tiêu thụ sản phẩm.

Tuy nhiên, nhận thấy rằng Việt Nam có tiềm năng là thị trường cung ứng đất hiếm hàng đầu thế giới, nhiều quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc... đã tìm đến hợp tác và phát triển nguồn đất hiếm tại Việt Nam. Từ năm 2010, Nhật Bản đã mở rộng nguồn cung đất hiếm bên ngoài Trung Quốc thông qua Việt Nam. Cuối năm 2022, Bộ trưởng Công Thương đã ký kết thỏa thuận hợp tác với đồng nghiệp Hàn Quốc để khám phá và phát triển các mỏ khoáng sản quan trọng, bao gồm cả đất hiếm tại Việt Nam, nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định trên toàn cầu.

Vào tháng 6/2023, Hàn Quốc và Việt Nam cũng đã ký một biên bản ghi nhớ để thành lập một trung tâm cung cấp đất hiếm và các mỏ khoáng sản quan trọng khác, nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định cho các công ty Hàn Quốc và khuyến khích họ đầu tư vào Việt Nam.