Kinh doanh thu gom pin xe điện cũ: Kho báu tiềm ẩn tại Trung Quốc

Ảnh minh họa. Nguồn: Bloomberg

Pin xe điện đã qua sử dụng chứa các thành phần quý giá như lithium, coban và nikel, có thể được chiết xuất và bán lại. Theo hãng tin Bloomberg (Mỹ), hàng nghìn pin xe điện đã bị loại bỏ ở khắp Trung Quốc, nhiều chiếc đã quá hạn sử dụng và đang chờ được tái chế.

Chúng ẩn mình trong đống phế liệu, bãi đậu xe...Có giá trị trong chúng được coi là nguồn tài nguyên quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về khoáng sản và các quốc gia đang cố gắng giành vị trí dẫn đầu trong quá trình chuyển đổi xanh.

Một hệ thống thu gom và xử lý pin an toàn, hiệu quả, thân thiện với môi trường sẽ giúp các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc vượt lên dẫn trước. Họ có thể sản xuất ô tô điện với pin tái chế trên quy mô lớn, khiến chúng thân thiện với môi trường gấp đôi và giúp họ có lợi thế hơn đối thủ quốc tế khi các chính phủ yêu cầu tăng doanh số bán xe điện và những nơi như châu Âu yêu cầu có mức kim loại tái chế trong phương tiện. EU đã đặt ra hàm lượng tái chế tối thiểu bắt buộc trong ô tô điện được bán ở thị trường này, ban đầu ở mức 16% đối với coban, 85% đối với chì, 6% đối với lithium và 6% đối với nikel.

Ở Trung Quốc, mỗi ba chiếc ô tô mới được bán ra, một chiếc là xe điện. Tỷ lệ này ở châu Âu chỉ là 1/8. Quan chức Trung Quốc dự báo rằng mục tiêu ô tô điện chiếm 50% tổng doanh số bán mới sẽ được đạt đến vào năm 2026, sớm hơn 10 năm so với kế hoạch. Theo công ty tư vấn Circular Energy Storage, đến năm 2030, Trung Quốc sẽ cần tái chế gần gấp 4 lần lượng pin so với năm 2021.

Để thực hiện điều này, việc kết hợp một ngành công nghiệp rộng lớn với hàng ngàn người tham gia là cần thiết. Quá trình tái chế phức tạp, từ việc thu gom, vận chuyển đến xử lý chất thải, đòi hỏi sự phối hợp từ nhiều công ty. Với chi phí thiết lập chỉ một dây chuyền tái chế lên tới 15 triệu USD, không khó hiểu khi có những người như Li.

Li (29 tuổi) là một thành viên của thị trường đen phát triển cùng với ngành tái chế pin, đang nổi lên nhanh chóng. Li đang cố gắng kiếm lợi từ việc thu hút lấy pin từ các xe điện đầu tiên bị ngưng hoạt động ở Trung Quốc. Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg (Mỹ), Li nói: "Mặc dù các quy định chính thức đang bắt đầu xuất hiện, nhưng vẫn còn rất nhiều tiền có thể kiếm được ở ngoài giới hạn của các quy định đó. Nó giống như một ao cá không ai chăm sóc. Ai biết ao ở đâu thì sẽ có cá".

Một số nghiên cứu thị trường cho thấy pin xe điện có thể tồn tại được khoảng 5 đến 8 năm, mặc dù một số người cho rằng lâu hơn. Tuy nhiên, quy định tái chế pin của Trung Quốc vẫn còn nhiều lỗ hổng. Đôi khi, các nhà sản xuất pin và ô tô gặp khó khăn trong việc thu hồi pin đã hết hạn sử dụng. Nhiều chủ xe không biết rằng họ có thể được nhận tiền cho pin đã qua sử dụng. Trong khi đó, các công ty tái chế cũng đối mặt với việc đảm bảo nguồn cung cấp pin cũ đáng tin cậy.

Li và những người khác tham gia vào việc đăng quảng cáo trên các mạng xã hội như Douyin và tận dụng mối quan hệ của họ để tìm kiếm người mua tiềm năng. Khi có pin cũ ở các tỉnh khác, họ sẽ thuê người chuyển phát hoặc tự mình đến đó.

Nhờ vào các hoạt động này, pin xe điện cũ có thể được chuyển đến người trung gian, xưởng sản xuất không có giấy phép để tháo dỡ hoặc cơ sở tái chế chính thức. Mọi giao dịch đều được thực hiện nhanh chóng và bằng tiền mặt do giá nguyên liệu biến động mạnh có thể thay đổi chỉ trong nửa ngày.

Yang Lin, tổng thư ký ủy ban tái chế pin của Hiệp hội Công nghệ Tiết kiệm Năng lượng Điện tử Trung Quốc, ước tính rằng khoảng 1/5 thị trường pin tái chế đang bị các nhà khai thác không chính thức chiếm đóng. Sự hiện diện của họ có nguy cơ làm giảm uy tín của pin tái chế Trung Quốc vì họ không luôn tuân theo các tiêu chuẩn an toàn và môi trường.

Zhang Yuping, phó tổng giám đốc của một trong những công ty tái chế lớn nhất Trung Quốc GEM, đánh giá: "Nếu cho phép tồn tại nhiều xưởng nhỏ, các nguồn tài nguyên sẽ chảy đến bất kỳ nơi nào có thể tạo ra lợi nhuận cao nhất". GEM cho biết họ đã xử lý khoảng 10% pin xe điện viễn thông ngừng sử dụng của Trung Quốc và công ty đã tăng doanh thu từ tái chế lên gấp bốn lần vào năm 2022 so với năm 2021.

Pin xe điện tái chế từ lithium, nikel, coban và mangan mang lại lợi nhuận cao nhất. Để chiết xuất kim loại, pin cần phải được tháo dỡ và cắt nhỏ thành "khối đen", sau đó hòa tan trong các hóa chất mạnh. Bước đầu tiên này đã khơi dậy ngành công nghiệp tái chế ở những nơi như Tangxia, một thị trấn gần thành phố Dongguan, tỉnh Quảng Đông. Nhà môi giới pin Xu Wei cho biết hoạt động kinh doanh phát đạt cho đến khi chính quyền địa phương can thiệp sau một loạt vụ hỏa hoạn.

Tại một cơ sở của GEM ở thành phố Kinh Môn, tỉnh Hồ Bắc, có một hệ thống nhiều tầng với băng tải, đường ống, lò nung và máy nghiền được điều hành tự động. Công nhân mặc áo liền quần màu xám, đội mũ cứng, và đeo mặt nạ công nghiệp hạng nặng để bảo vệ phổi khỏi bụi. Nhưng những quy trình này không áp dụng cho thị trường chợ đen với thương nhân như Li hoặc các xưởng như ở Dongguan, tạo ra rủi ro lớn về an toàn vì họ phải giải quyết những vấn đề mà họ không hiểu rõ.

Giao thông vận tải cũng gặp vấn đề. Theo tiêu chuẩn của Trung Quốc, xe tải chở pin cũ phải được trang bị thiết bị báo khói, bao bì chống cháy và cách nhiệt, nhưng những người như Li không tuân thủ tiêu chuẩn này vì không có đủ nguồn lực. Ông Yu Haijun, phó chủ tịch Công ty Công nghệ Tái chế Brunp Quảng Đông, cho biết một số người sử dụng dịch vụ vận tải đường bộ Huolala theo yêu cầu. "Việc vận chuyển từ điểm A đến điểm B có thể tốn 40.000 nhân dân tệ hoặc 4.000 nhân dân tệ. Đó là sự khác biệt rất lớn", ông Yu Haijun nói.

Chính phủ Trung Quốc đang nỗ lực quản lý thị trường phát triển nhanh chóng này. Đã có một khung chính sách tổng thể được xác định để hướng dẫn trách nhiệm của các bên tham gia khác nhau. Ngoài ra, đã có các tiêu chuẩn quốc gia về thông số kỹ thuật của pin, quy định về việc tái chế các thành phần pin cũ, và yêu cầu kiểm tra năng lượng còn lại của chúng. Bắc Kinh cũng đang khuyến khích xây dựng một nền tảng theo dõi vòng đời của pin trên toàn quốc.