Khi nhân tài đối đầu với trùm: Bí quyết của công ty quản lý nổi tiếng trên mạng

01Mối quan hệ giữa MCN và nhân tố nổi tiếng

MCN - Multi-channel Network là một mạng lưới đa kênh, tổ chức hỗ trợ các chủ kênh trên các nền tảng video như YouTube, TikTok trong các phần như xúc tiến chéo, quản lý đối tác, quản lý quyền kỹ thuật số, kiếm tiền, bán hàng và phát triển khán giả. Sau khi giúp chủ kênh tăng khả năng kiếm tiền, MCN sẽ chia sẻ lợi nhuận theo tỷ lệ nhất định với các nổi tiếng. Ngay từ cuối năm 2019, Kantan, người sáng lập một MCN ở Trung Quốc, đã đăng 2 bài liên tiếp trên Weibo để nhắc nhở các KOL và KOC (viết tắt của Key Opinion Leader và Key Opinion Consumer) đọc kỹ hợp đồng khi làm việc với MCN. "Tôi hy vọng mọi người sẽ ít bị sa bẫy hơn, ít bị lừa hơn".

Tháng 4 năm 2020, một blogger du lịch có tên Lin Chen đã đăng tải một video dài 24 phút, lên tiếng tố cáo MCN đang hợp tác với mình. Theo Lin Chen, công ty đã đưa ra nhiều yêu cầu vô lý, trong đó có yêu cầu đặt quảng cáo trong các video liên quan đến đại dịch. Khi anh ta phản đối, công ty yêu cầu anh ta phải bồi thường 3 triệu NDT (gần 10 tỷ đồng). Do vậy, Lin cùng với một số talent khác dưới quyền công ty đã quyết định hợp tác để chấm dứt hợp đồng với công ty và tiến hành các thủ tục pháp lý.

Lin Chen

Số lượng MCN tăng đột biến đã gây ra những vấn đề không rõ ràng và động cơ đáng ngờ từ một số công ty. Nhiều người trẻ mong muốn trở thành người nổi tiếng và kiếm tiền nhanh từ MXH đã bị cuốn vào cuộc chiến với MCN mà họ không biết. Một số MCN thậm chí tự cho mình là nạn nhân khi đã bỏ ra nhiều tài nguyên để phát triển những người có sức ảnh hưởng, nhưng hiện tại đang chịu tổn thất và cần được bồi thường vì mối liên hệ đã bị tan rã.

02Talent không thể lấy lý do còn trẻ hay chưa đọc kỹ hợp đồng

Tuy nhiên, việc thảo luận về MCN là một chủ đề khó khăn. Điều này bởi vì ngành công nghiệp này đang phát triển rất nhanh, và quy tắc giữa MCN và người nổi tiếng vẫn đang được xây dựng và hoàn thiện. Khi tiếp xúc ban đầu giữa hai bên, có những khó khăn và thách thức mà cần phải được giải quyết để tránh xung đột trong tương lai.

Ở giai đoạn đầu, các MCN thường quan tâm đến việc thu hút nhiều talent bằng cách ký hợp đồng với họ với mức ăn chia thấp. Sau đó, các talent sẽ tự sáng tạo nội dung và thực hiện các dự án chất lượng cao. Tuy nhiên, để đạt được sự bền vững trong sản xuất nội dung, việc ký hợp đồng với nhiều blogger hơn là điều cần thiết. Vì vậy, đây được xem là cách quan trọng nhất để MCN cải thiện tốc độ tăng trưởng trong giai đoạn đầu và có tới 71% MCN đã thực hiện điều này.

Để thu hút được nhiều người nổi tiếng hơn, một số MCN đã cam kết với talent rằng họ sẽ không cần phải lo lắng về việc tìm kiếm hợp đồng quảng cáo sau khi gia nhập công ty, bởi vì công ty có nhiều nguồn lực và mối quan hệ tốt với nền tảng. Họ còn tuyển dụng đội ngũ vận hành chuyên nghiệp để talent có thể tập trung vào sáng tạo. Tuy nhiên, có một số MCN không thể thực hiện cam kết này và không đưa vào hợp đồng. Nếu talent có thắc mắc, công ty sẽ có cách trả lời hoặc biện pháp đối phó riêng.

Theo Kantan, một trong những cách phổ biến mà các công ty MCN thường sử dụng để giải quyết vấn đề là cho các nghệ sĩ làm việc với các nhãn hàng ít nổi tiếng. Khi các nghệ sĩ từ chối hợp tác, công ty có thể đổ lỗi cho họ. Một cách khác là công ty tạo ra một danh sách các nhãn hàng ảo. Khi các nghệ sĩ thảo luận về việc hợp tác, công ty sẽ nói dối rằng người phụ trách công việc đã phạm sai lầm hoặc đã rời công ty.

(Ảnh minh họa)

Trong một số trường hợp, các hợp đồng giữa MCN và người nổi tiếng có thể có sự bất bình đẳng về quyền lợi và trách nhiệm, cũng như phân chia thu nhập và phạm vi hợp tác. Lin Chen là một ví dụ điển hình cho trường hợp này. Anh đã ký một hợp đồng với công ty MCN, trong đó có 17 quyền thuộc về công ty, 0 quyền thuộc về anh, 5 nghĩa vụ của công ty và 15 nghĩa vụ của anh. Thu nhập của anh phụ thuộc hoàn toàn vào quyết định của khách hàng và không có mức thu nhập tối thiểu được cam kết. Ngoài ra, công ty cũng không cho phép anh đi học hay làm bất kỳ công việc toàn thời gian nào khác.

Sau khi video tố cáo được công bố 9 ngày, Lin Chen đã thay đổi quan điểm của mình một cách bất ngờ. Anh cho biết, với tư cách là một người trưởng thành, anh phải chịu trách nhiệm cho việc ký kết hợp đồng: "Dù các điều khoản trong hợp đồng có giá trị hay không, có bất công và có thể bị hủy bỏ hay không, tôi vẫn đã phạm sai lầm và bất cẩn. Do đó, tôi phải chịu trách nhiệm và gánh chịu hậu quả của mình".

Tương tự, Kantan cũng có một người bạn ký hợp đồng mà cô cho rằng rất bị thiệt thòi. Tuy nhiên, cô chỉ có thể khuyên bạn của mình rằng: "Bạn không thể đưa ra những lý do như còn trẻ hoặc không đọc kỹ hợp đồng để phản bác được. Lần này, bạn phải chấp nhận thiệt thòi và nghiêm túc hơn trong các hợp đồng tiếp theo".

Với sự bùng nổ của MCN, luật sư đối tác của công ty luật toàn cầu lớn nhất châu Á - Zhang Yirui cho biết rằng hiện tại không có quy tắc rõ ràng nào được thiết lập cho lĩnh vực này. Nguyên nhân chính đến từ trình độ hiểu biết pháp luật của nhiều KOL không cao và họ không biết tìm kiếm sự tư vấn pháp lý chuyên nghiệp khi ký kết hợp đồng. Thậm chí, nhiều KOL chỉ nghĩ đến pháp luật sau khi xảy ra tranh chấp với MCN. Tuy nhiên, khi tranh chấp xảy ra, câu hỏi "Ai sở hữu tài khoản?" là một trở ngại khó khăn cho cả hai bên.

03Chuyện gì xảy ra khi talent đối đầu "trùm"?

Nội dung được tạo ra bởi các tài năng là nền tảng để thực hiện hoạt động thương mại với MCN, và nó được liên kết với các tài khoản trên các nền tảng MXH khác nhau. Vì vậy, quyền sở hữu tài khoản là rất quan trọng. Theo Zhang Yirui, các loại tài khoản khác nhau sẽ có cách xử lý khác nhau.

Tài khoản đầu tiên được tạo ra bởi công ty sau khi ký hợp đồng với tài năng. MCN sẽ đầu tư nhiều nguồn lực để hỗ trợ và vận hành tài khoản này. Tuy nhiên, khi hợp đồng kết thúc, MCN sẽ lấy lại tài khoản này vì nó là tài sản của công ty.

Tài khoản còn lại là tài khoản cá nhân của tài năng trước khi ký hợp đồng. Sau khi ký hợp đồng, MCN có một phần quyền hoạt động và tài khoản này sẽ được trả lại cho tài năng khi hợp đồng kết thúc.

Tuy nhiên, nói chung sau khi một tài năng đề nghị chấm dứt hợp đồng với MCN, việc giải quyết vấn đề sở hữu tài khoản trở nên khó khăn và không thể đạt được một thỏa thuận hòa bình. Ví dụ, vào tháng 5 năm 2020, blogger Xiang Xiang với hơn 20 triệu người theo dõi trên các nền tảng đã quyết định chấm dứt hợp đồng với MCN quản lý của anh ta, do cho rằng công ty không giúp được anh ta kể từ khi ký hợp đồng. Anh đã cố gắng liên lạc với công ty nhưng không nhận được phản hồi, vì vậy anh đã quyết định rời đi.

Sau khi thông báo đình chỉ hợp đồng, Xiang Xiang đã bị MCN đóng băng tài khoản Douyin và Weibo của mình. Vì vậy, anh đã tạo một tài khoản mới và đăng hai video liên tiếp trên nhiều nền tảng khác nhau để giải thích tình huống với MCN. Dường như anh đã chấp nhận việc mất quyền sở hữu và sử dụng tài khoản mạng xã hội của hàng triệu người theo dõi.

Tuy nhiên, không phải tất cả các tài khoản MXH của các talent khi chấm dứt hợp đồng với MCN đều bị mất đi. Theo Zhang Yirui, tài khoản MXH không chỉ có giá trị thương mại mà còn chứa đựng các thông tin cá nhân của chủ sở hữu và phải tuân thủ các quy định của nền tảng. Đôi khi, MCN không thể đăng ký tài khoản thay cho một talent, vì vậy họ sẽ yêu cầu sử dụng thông tin cá nhân của talent để đăng ký. Do đó, tùy thuộc vào từng trường hợp, tòa án sẽ có quan điểm khác nhau về quyền sở hữu tài khoản.

04Hợp đồng: Cơ hội cũng là cạm bẫy

Việc thanh lý hợp đồng với MCN trở nên khó khăn hơn khi talent phải đối mặt với việc phải trả tiền bồi thường thiệt hại. Điển hình như trường hợp của Lin Chen khi anh phải đóng góp tới 3 triệu NDT cho việc này. Con số đáng kể này khiến cho việc giải quyết tranh chấp trở nên khó khăn và không thể đạt được một thỏa thuận hòa bình.

Trên thực tế, việc phạt tiền khi vi phạm hợp đồng là hoàn toàn hợp lý. Việc quy định các khoản bồi thường thiệt hại có thể giảm thiểu hiệu quả của các vi phạm, đặc biệt là trong trường hợp tranh chấp giữa các MCN.

Lin Dongdong nhận thấy rằng sau khi được MCN hỗ trợ, một số tài năng có thể muốn tìm kiếm công ty tốt hơn để giảm sự phụ thuộc vào MCN. Trong khi đó, một MCN có trách nhiệm sẽ tốn nhiều nhân lực, tài chính và nguồn lực để đào tạo và hỗ trợ tài năng. Nếu tài năng tự ý chấm dứt hợp đồng, đó chắc chắn sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến công ty.

Theo Zhang Yirui, mục đích chính của việc đền bù hợp đồng là để khắc phục tổn thất cho công ty, chứ không phải để trừng phạt tài năng. Để tránh điều này, cô khuyên các MCN nên quản lý nội bộ tốt hơn, ví dụ như đảm bảo rằng công ty đã đầu tư bao nhiêu nguồn lực cho tài năng và thực sự đào tạo họ như thế nào. Tuy nhiên, nếu MCN không thực hiện tốt những cam kết với tài năng và yêu cầu bồi thường cao hơn những tổn thất mà công ty gánh chịu, thì việc trả tiền đó sẽ là một vấn đề. Vì vậy, các tài năng cần giữ tất cả các dữ liệu và bằng chứng trong quá trình hợp tác với MCN để sử dụng khi có tranh chấp.

Theo Zhang Yirui, hiện nay có ngày càng nhiều MCN tìm đến các công ty luật để giải quyết hợp đồng một cách toàn diện. Hành động này không chỉ đảm bảo quyền và lợi ích của công ty mà còn giúp bảo vệ quyền lợi của các tài năng được đảm bảo hơn.