Hà Lệ Diễm: Người con người Tày và cuộc hành trình đưa phim Việt vào top 15 Oscar

Năm 2023, ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam đột phá với những thành tựu đáng chú ý trên bình diện quốc tế. Ngoài các đạo diễn làm phim thương mại tại Việt Nam, có một thế hệ đạo diễn trẻ đang cống hiến bản thân để tạo dựng tác phẩm điện ảnh đưa tên tuổi của họ ra thế giới. Họ kể những câu chuyện đậm chất Việt Nam và gây ấn tượng mạnh mẽ với khán giả quốc tế. Và cô gái người Tày, Hà Lệ Diễm, không thể không nhắc đến - với niềm đam mê với phim tài liệu, một thể loại được đánh giá là hấp dẫn nhưng đầy thách thức.

Nữ đạo diễn Hà Lệ Diễm - nhà làm phim tài liệu, đã gây tiếng vang khi tác phẩm "Những Đứa Trẻ Trong Sương" lọt vào top 15 đề cử giải thưởng Oscar.

Cách đây không lâu, Hà Lệ Diễm đã tiếp tục ghi dấu ấn với giải thưởng Bông Sen Vàng và giải Đạo diễn xuất sắc trong hạng mục phim tài liệu tại Liên hoan phim Việt Nam. Ngoài ra, cô còn nhận được giải Phim quốc tế xuất sắc tại Liên hoan phim Docaviv (Israel), giải Đạo diễn xuất sắc tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam (Hà Lan) và giải Phim châu Á hay nhất tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng 2023. Dự án của cô, Những Đứa Trẻ Trong Sương, còn được chọn vào vòng rút gọn của giải Oscar 2023, xếp vào danh sách 15 tác phẩm xuất sắc nhất thế giới trong thể loại phim tài liệu.

Với những thành tựu xuất sắc, chúng ta hãy cùng đề cử Hà Lệ Diễm cho giải thưởng WeChoice Awards 2023, với cổng đề cử sẽ được mở vào ngày 18/12/2023.

Cô bé mê kể chuyện và mối duyên tình cờ với điện ảnh

Hà Lệ Diễm sinh ra trong một gia đình dân tộc Tày ở bản Bung, tỉnh Bắc Kạn. Từ nhỏ, cô được ông nội (vốn là một giáo viên) khuyến khích đọc rất nhiều sách. Cộng thêm tính tò mò và thích khám phá, Diễm như sở hữu "một kho tàng" những mẩu chuyện thú vị để kể cho đám bạn. Cứ đến giờ tan học, lũ trẻ vùng cao lại thường theo chân Diễm để lắng nghe những câu chuyện trên trời dưới biển mà cô biết được qua sách vở. Thói quen đó dần trở thành sở thích, rồi biến thành đam mê của nhà làm phim trẻ tài năng từ lúc nào không hay.

Đến tuổi trưởng thành, Hà Lệ Diễm theo đuổi nghề báo chí với mong muốn được đi nhiều nơi, khám phá nhiều điều mới mẻ. Theo lời của các đồng nghiệp cũ, cô là nữ phóng viên nhanh nhẹn, sáng tạo trong tư duy đề tài và không bao giờ ngại khó khăn. Sau một thời gian cộng tác với một số tòa soạn và đài truyền hình lớn, Diễm nhận ra những bài viết, đoạn video phóng sự là chưa đủ để thỏa mãn đam mê kể chuyện của mình. "Làm báo nhiều áp lực, không thực sự phù hợp với tôi. Công việc khiến tôi cảm giác luôn phải nhanh chóng, tốc độ, đôi khi còn chẳng có đủ thời gian để đầu tư cho nhân vật", nữ đạo diễn thổ lộ.

Hà Lệ Diễm và các nhân vật trong bộ phim Những Đứa Trẻ Trong Sương đã được trao giải Bông Sen Vàng 2023.

Trong thời gian này, cô trẻ đã phát triển tình yêu với điện ảnh thông qua việc tham gia các khóa học làm phim tại Trung tâm Phát triển Tài năng Điện ảnh TPD. Hà Lệ Diễm đã bắt đầu chuẩn bị cho những dự án phim tài liệu đầu tiên của mình. Niềm đam mê này đã mang đến cho cô nhiều nguồn năng lượng tích cực. "Khi làm phim, tôi cảm thấy điều kỳ diệu. Với chiếc máy quay trong tay, tôi có thể kể chuyện thoải mái. Tôi cũng thích ngắm nhìn những gam màu trong những cảnh quay của mình. Qua quá trình quay phim, tôi nhận ra tình yêu của mình dành cho phim tài liệu. Đó là niềm vui khi có cơ hội gặp gỡ nhiều người và nói lên sự thật", cô chia sẻ.

Từ khoản tài trợ 2 triệu đồng cho đến những giải thưởng quốc tế

Tuy nhiên, việc trở thành một nhà làm phim tài liệu độc lập là một quyết định táo bạo, không phải ai cũng dám theo đuổi. Các đạo diễn tài liệu thường phải tự tìm kiếm đề tài, xoay sở lo tài chính. Kịch bản của họ chính là những sự kiện thường ngày trong cuộc sống. Nhà làm phim phải suy nghĩ, lập luận để biết lúc nào cần cầm máy lên ghi lại những khoảnh khắc đáng giá. Cũng vì vậy, những dự án tài liệu thường xuyên tiêu tốn của các đạo diễn nhiều năm để đổi lại là vài chục phút trên màn ảnh. Thấu hiểu những khó khăn đó, Hà Lệ Diễm ban đầu cũng không suy nghĩ nhiều, cứ theo đuổi vì thấy làm phim cảm giác như "đi chơi".

Từ khoản tài trợ 2 triệu đồng cho đến những giải thưởng quốc tế

Sau khóa học tại TPD năm 2012, Diễm bắt tay vào thực hiện phim tài liệu ngắn Con Đi Trường Học với khoản hỗ trợ 2 triệu đồng từ trung tâm. Tác phẩm theo chân một người phụ nữ ở Bắc Kạn rơi vào bi kịch của số phận, mắc căn bệnh AIDS quái ác nhưng vẫn luôn giữ được tinh thần lạc quan để nuôi nấng con trai của mình. Ý tưởng của bộ phim đến từ một lần Hà Lệ Diễm có cơ hội phỏng vấn nhân vật này. Sau đó, cứ cuối tuần, cô lại về nhà của hai mẹ con để quay phim, ghi lại những câu chuyện nhỏ xung quanh cuộc sống của họ.

Con Đi Trường Học mất khoảng 3 tháng để hoàn thiện. Ngay sau khi ra mắt, dự án gây chú ý lớn trong cộng đồng phim tài liệu, với câu chuyện gửi gắm nhiều chất vấn về chính sách xã hội đối với các số phận thiếu may mắn. "Trái ngọt" đầu tiên cũng đến với sự nghiệp của Hà Lệ Diễm khi cô được trao giải Cánh diều bạc năm 2013 (không có Cánh diều vàng).

Thành công của Con Đi Trường Học thôi thúc và trở thành bệ phóng giúp Hà Lệ Diễm tiếp tục theo đuổi hành trình làm phim tài liệu đầy thử thách. Năm 2016, cô tham gia Trại sáng tác phim tài liệu Varan Vietnam và ngày càng có những định hướng rõ ràng hơn với nghề. Mùa thu năm 2017, cô lên ý tưởng cho bộ phim tài liệu dài đầu tay, theo chân gia đình Di - một cô bé người Mông sống tại Sapa. Đạo diễn chia sẻ lại về dự án: "Ban đầu tôi làm vì thích thôi, không nghĩ gì nhiều đâu. Giai đoạn đó, tôi mới chập chững vào nghề. Những Đứa Trẻ Trong Sương đơn giản là mình tập tành làm thử chứ không hề định mang đi tranh giải quốc tế".

Kịch bản Những Đứa Trẻ Trong Sương tập trung vào hành trình trưởng thành của Di. Từ một cô gái nhỏ vô tư ở vùng núi cao, nhân vật chính trải qua những biến đổi tâm lý bình thường của đứa trẻ mới lớn. Một ngày xuân, Di đi chơi hội và bị một cậu bé lớn hơn bắt về làm vợ. Cô cố gắng chống cự và quyết không lấy chồng, mong muốn được tiếp tục học hành. Là một người dân tộc Tày ở Bắc Kạn, Hà Lệ Diễm đã thuyết phục Di và gia đình để ghi lại câu chuyện của cô bé.

Quá trình thực hiện Những Đứa Trẻ Trong Sương kéo dài hơn 3 năm. Cứ vài tháng, Hà Lệ Diễm lại tự bỏ tiền túi để lên thăm Di. Với chiếc máy ảnh và micro thu âm mượn của bạn bè, mỗi lần, nữ đạo diễn ở lại khoảng đôi ba tuần để ghi hình, cơm nước thì được gia đình nhân vật "bao nuôi". Dần dần, cô như trở thành một thành viên trong nhà. Mỗi khi có chuyện gì thú vị, Di lại báo với Diễm để lên quay phim.

Bộ phim Những Đứa Trẻ Trong Sương đưa khán giả đến với cuộc sống của cô bé Di, một người Mông ở Sapa.

Bằng cách khai thác đề tài về tảo hôn và văn hóa dân tộc thiểu số, bộ phim truyền tải được một cách trung lập, không phán xét. Phim có nhiều đoạn phỏng vấn ngắn và sâu sắc giữa đạo diễn và cư dân tại vùng núi cao. Nhờ những lời giải thích của họ, khán giả có cơ hội hiểu sâu hơn về suy nghĩ và cuộc sống của người dân ở đây. Cha mẹ của Di không ép buộc con cái phải tuân theo những tập tục truyền thống. Sự khúc mắc giữa họ và các con cũng giống như bao phụ huynh khác, chỉ đến từ tình yêu thương và quan tâm đến con cái.

Một điểm đáng chú ý của dự án đến từ chính phần hình ảnh tuyệt vời, như một tác phẩm phim truyện. Với sự quan sát tinh tế và sự nhạy bén, Hà Lệ Diễm đã "bắt" được những khoảnh khắc quý giá về cuộc đời Di để đưa lên màn ảnh. Có thể là những buổi đi chơi với đám bạn vùng cao, hay những lần cô gái trẻ cãi nhau với cha mẹ vì khoảng cách thế hệ. Nhà phê bình nổi tiếng Guy Lodge từ tạp chí Variety đã nhận xét rằng bộ phim "Những Đứa trẻ Trong Sương" đủ điều kiện để tranh tài tại các liên hoan trên thế giới, không chỉ trong thể loại phim tài liệu mà còn trong phim nghệ thuật.

Với tài năng của mình, Hà Lệ Diễm đã mang những câu chuyện đậm chất Việt Nam như vậy đến với thế giới. Khi xem "Những Đứa Trẻ Trong Sương", chúng ta cũng sẽ ngất ngây với vẻ đẹp của núi rừng Tây Bắc và cuộc sống dù thiếu thốn nhưng vẫn mộng mơ như chốn tiên cảnh của người dân nơi đây. Suốt hành trình của mình, Hà Lệ Diễm đã làm nhiều người xúc động và ngưỡng mộ với bản lĩnh của một cô gái dân tộc nhỏ bé. Nữ đạo diễn chia sẻ: "Những điều hiện tại mà tôi có là đủ để tiếp tục con đường mà tôi đã chọn. Tôi không muốn mọi thứ được thổi phồng quá. Tôi cũng không muốn mọi người, đặc biệt là nhân vật trong bộ phim, phải chịu áp lực vì sự nổi tiếng. Và tôi cũng không muốn nhận danh hiệu Oscar chỉ để hào nhoáng".

Cổng đề cử của WeChoice Awards 2023 sẽ mở chính thức từ ngày 18/12/2023 trên trang web: https://wechoice.vn/. Hãy gửi cho chúng tôi những cá nhân, câu chuyện đầy tinh thần dám sống vì đam mê - dám cháy rực rỡ với ước mơ của mình.

WeChoice Awards - là giải thưởng thường niên do Công ty cổ phần VCCorp tổ chức, với mục tiêu vinh danh những con người, câu chuyện truyền cảm hứng nhất, những sự kiện, sản phẩm và công trình có ý nghĩa với cộng đồng.

Mùa thứ 8 với chủ đề "Dám đam mê, Dám rực rỡ", WeChoice Awards 2023 vẫn là nơi tìm kiếm và lan tỏa những nguồn cảm hứng tích cực thông qua hệ thống giải thưởng đa dạng, đặc biệt là giải thưởng quan trọng nhất: Nhân vật Truyền cảm hứng, bao gồm 10 Nhân vật Truyền cảm hứng và 5 Đại sứ Truyền cảm hứng.

- 10 Nhân vật Truyền cảm hứng được chọn bởi cộng đồng độc giả dựa trên đề cử gửi đến cổng đề cử của WeChoice Awards 2023, thông qua trang web wechoice.vn.

- 5 Đại sứ Truyền cảm hứng là hạng mục duy nhất hoàn toàn do Hội đồng thẩm định - gồm những nhân vật có uy tín xã hội trong nhiều lĩnh vực khác nhau bình chọn.