Ép giá là gì? Hành vi ép giá sẽ bị xử phạt như thế nào?

1. Ép giá là gì?

Ép giá là khi bên mua hoặc bên bán phải chấp nhận giá cao hơn hoặc thấp hơn giá thị trường của hàng hóa. Đây là một hiện tượng không bình thường trong giao dịch, mà được tận dụng từ yếu tố tâm lý tiêu dùng, biến động bất thường trên thị trường, sự mất cân bằng giữa cung cầu, ưu thế về độc quyền trong buôn bán, sự thiếu sót trong kiểm tra chất lượng hàng hóa và thiếu dụng cụ đo lường. Bên mua hoặc bên bán buộc phải chấp nhận mức giá không tương ứng với chủng loại và chất lượng hàng hóa theo quy luật cung cầu trong thời gian và địa điểm cụ thể.

Vì vậy, ép giá chính là khi bên mua hoặc bên bán buộc phải chấp nhận mức giá cao hơn hoặc thấp hơn so với giá thị trường của các loại hàng hoá. Giá trị thị trường là giá ước tính của tài sản tại thời điểm và địa điểm định giá, dựa trên sự đồng ý giữa người mua và người bán, trong một giao dịch hoàn toàn khách quan, độc lập, có đầy đủ thông tin và đôi bên tham gia hoạt động với hiểu biết, thận trọng và hoàn toàn tự nguyện mà không bị ép buộc.

Ví dụ:

Giá sầu riêng trên thị trường dao động từ khoảng 150.000 đến 200.000 đồng trên một cân. Tuy nhiên, người trồng chỉ được bán với mức giá chưa đến một nửa. Dù thương nhân đăng thông tin muốn mua sầu riêng với giá cao, nhưng thực tế khi người nông dân liên hệ, thương nhân lại yêu cầu nọ kia và tìm đủ mọi lý do để tìm chê bai sầu riêng, như số lượng ít hay địa điểm xa. Do đó, chỉ mua với giá 50.000 đến 60.000 đồng trên một cân. Kết quả là người trồng sầu riêng mất lợi nhuận và nhiều người phải chịu thua lỗ, mọi chi phí chăm sóc và công lao động đã được trừ, dường như không còn lợi nhuận hoặc chỉ rất ít.

Đối với doanh nghiệp, ép giá xảy ra khi các doanh nghiệp thực hiện sáp nhập cả nguyên liệu và hàng hóa cuối cùng, trong khi các doanh nghiệp không sáp nhập chỉ sản xuất hàng hóa cuối cùng và phải dựa vào các doanh nghiệp sáp nhập để có nguồn cung nguyên liệu. Trong trường hợp này, các doanh nghiệp sáp nhập thỏa thuận bán hàng cho các doanh nghiệp không sáp nhập với mức giá cao hơn và bán hàng hóa cuối cùng với mức giá thấp hơn, khiến các doanh nghiệp này chỉ thu được lợi nhuận thấp hoặc thua lỗ. Nếu doanh nghiệp sáp nhập sản xuất cả nguyên liệu và hàng hóa cuối cùng, còn các doanh nghiệp không sáp nhập chỉ sản xuất nguyên liệu và phụ thuộc vào các doanh nghiệp sáp nhập để tiêu thụ trên thị trường, các doanh nghiệp sáp nhập có thể ép các doanh nghiệp không sáp nhập bán nguyên liệu cho họ với giá thấp hơn so với giá mua từ các doanh nghiệp sáp nhập. Thủ đoạn này cũng khiến các doanh nghiệp không sáp nhập chỉ thu được lợi nhuận thấp hoặc thua lỗ.

2. Hành vi ép giá bị xử phạt như thế nào?

Hành vi ép giá có thể được coi là một hành vi tăng hoặc giảm giá hàng hóa, dịch vụ không hợp lý. Theo quy định tại Điều 13 của Nghị định 109/2013/NĐ-CP về mức xử phạt các hành vi tăng hoặc giảm giá hàng hóa, dịch vụ không hợp lý như sau:

Ai có hành vi sau đây sẽ bị phạt tiền dựa vào tổng giá trị tăng của hàng hóa, dịch vụ bán:

- Tăng giá bán hàng hóa, dịch vụ cao hơn so với mức giá đã được kê khai hoặc đã đăng ký với các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật;

- Vi phạm hành vi tăng giá theo giá ghi trong Biểu mẫu đăng ký hoặc các văn bản kê khai giá với các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền sẽ bị phạt tiền theo quy định của pháp luật.

- Vi phạm hành vi giá vi phạm quy định pháp luật trong mua bán hàng hóa sẽ bị xử phạt bằng tiền như sau:

- Bị phạt tiền trong khoản từ 1.000.000 đến 5.000.000 đồng nếu giá trị tổng cộng của hàng hóa, dịch vụ bán tăng đạt đến 50.000.000 đồng.

- Bị phạt tiền trong khoản từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng nếu giá trị tổng cộng của hàng hóa, dịch vụ bán tăng từ trên 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng.

- Nếu các hàng hóa, dịch vụ bán tăng có tổng giá trị từ 100.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng.

- Nếu các hàng hóa, dịch vụ bán tăng có tổng giá trị từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, sẽ bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng.

- Trường hợp hàng hóa, dịch vụ bán tăng và có tổng giá trị trên 500.000.000 đồng sẽ bị phạt từ 40.000.000 đồng đến 60.000.000 đồng;

- Khi vi phạm việc tăng hoặc giảm giá hàng hóa, dịch vụ một cách bất hợp lý theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, sẽ bị phạt từ 25.000.000 đồng đến 55.000.000 đồng.

– Biện pháp khắc phục hậu quả đó là yêu cầu người đã vi phạm (ép giá) phải nộp toàn bộ số tiền thu lợi do hành vi vi phạm này vào ngân sách nhà nước. Điều này được quy định tại Điều 60 của Nghị định số 98/2020/NĐ-CP về việc xử phạt đối với hành vi ép buộc người tiêu dùng.

3.1. Xử phạt vi phạm hành chính:

3. Xử lý hành vi ép buộc người khác phải mua hàng khi ép giá:

– Với hành vi dùng bạo lực, đe dọa sử dụng bạo lực hoặc các hành động khác có hại đến sức khỏe, danh dự, uy tín, nhân phẩm và tài sản của người tiêu dùng để buộc họ phải thực hiện giao dịch.

- Tận dụng hoàn cảnh khó khăn của người tiêu dùng hoặc các thiên tai, dịch bệnh để cưỡng chế giao dịch;

- Áp dụng biện pháp phạt bổ sung khi có hành vi cưỡng ép người tiêu dùng: tịch thu tài sản vi phạm, phương tiện vi phạm đối với các vi phạm quy định.

- Giải pháp khắc phục: người này sẽ bị buộc phải trả lại toàn bộ số lợi ích bất hợp pháp thu được từ việc vi phạm quy định tại Điều này;

Do đó, hành vi gây nguy hiểm đến sức khỏe của người khác để ép buộc thực hiện các giao dịch sẽ bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng và phải trả lại toàn bộ số lợi ích bất hợp pháp thu được từ việc vi phạm.

3.2. Truy cứu trách nhiệm hình sự:

Hành vi ép buộc người khác mua hàng với mục đích giảm giá có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Nếu hành vi này đủ điều kiện để tạo thành tội cố ý gây thương tích, theo Điều 134 của Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung 2017, sẽ được xử lý như sau:

- Nếu người ép buộc cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người bị ép buộc với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% trở lên, hoặc trong trường hợp tỷ lệ tổn thương cơ thể dưới 11% nhưng có sử dụng hung khí nguy hiểm, hoặc đối với trẻ em dưới 16 tuổi, người đang mang bầu, người già yếu, không có khả năng tự vệ; và hành vi này có tính chất côn đồ, ... thì người đó sẽ bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc có thể bị phạt tù cao nhất là 20 năm tù hoặc tù chung thân;

- Ngoài ra, đối tượng ép buộc người khác mua hàng bằng cách cố tình gây thương tích hoặc gây hại cho sức khỏe của ít nhất hai người trở lên (người bị ép mua) với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% sẽ bị phạt tù từ 5 năm đến 10 năm.

- Hoặc đối tượng ép buộc người khác mua hàng bằng cách cố tình gây tử vong: nếu gây chết một người, sẽ bị phạt tù từ 7 năm đến 14 năm; nếu gây chết hai người trở lên, sẽ bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân tùy thuộc vào mức độ tội.

Các văn bản pháp luật sử dụng trong bài viết:

– Nghị định 98/2020/NĐ-CP xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại;

– Nghị định 109/2013/NĐ-CP về xử phạt VPHC trong quản lý giá, phí, lệ phí, hóa đơn;

– Bộ Luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017.