Dòng biển là gì? Các dòng biển nóng và lạnh trên thế giới?

1. Dòng biển là gì?

Hải lưu hay dòng biển là quá trình di chuyển của nước biển từ các vùng khác nhau trên mặt biển của Trái Đất. Các dòng biển khác nhau được tạo thành bởi sự kết hợp của các luồng nước biển trong đại dương, cùng với yếu tố về nhiệt độ, độ mặn và tỷ trọng giữa các khối nước biển khác nhau.

Hải lưu có khả năng di chuyển trên một quãng đường dài, thậm chí hàng nghìn kilomet. Sự trao đổi nhiệt muối trong các dòng biển sâu dưới đáy đại dương được gọi là băng tải đại dương, tương tự như các con sông ngầm dưới lòng đại dương.

Dòng biển đóng vai trò quan trọng trong việc xác định khí hậu lục địa, đặc biệt là đối với các vùng ven biển. Với sinh vật, biển là yếu tố không thể thiếu trong quá trình phân tán và di cư, cũng như ảnh hưởng đến tuần hoàn nước trong đại dương và hoàn lưu khí quyển. Bề mặt của dòng biển chủ yếu lưu thông nhờ gió. Ở bắc bán cầu, chúng thường chuyển động theo hình xoắn ốc theo chiều kim đồng hồ, trong khi ở nam bán cầu, chúng chuyển động theo hình xoắn ốc ngược lại.

Độ chênh lệch về nhiệt độ và mật độ làm cho các dòng biển sâu lưu thông. Chúng chảy sâu dưới đáy biển, khó để con người phát hiện, do đó chúng được gọi là các con sông ngầm dưới đáy đại dương. Ngoài ra, những dòng chảy này tạo ra sự trao đổi nước, độ muối và phân bố lại nhiệt độ,... ảnh hưởng đến tuần hoàn nước và hoàn lưu khí quyển trên toàn cầu, đặc biệt là đối với các quốc gia gần biển.

2. Dòng biển nóng và dòng biển lạnh trên thế giới:

Từ phần một, chúng ta đã hiểu và có thể nhận ra dòng biển là gì, một số đặc điểm của dòng biển và nguyên nhân của sự xuất hiện dòng biển,... Hiện nay, trên toàn cầu có bao nhiêu loại dòng biển và hoạt động của chúng sẽ được trình bày trong phần này:

Hiện nay, trên thế giới có hai loại dòng biển:

Đầu tiên, dòng nước biển nóng xảy ra khi nước biển từ khu vực lạnh chảy vào khu vực biển nóng, và do đó nhiệt độ của nó sẽ thấp hơn môi trường xung quanh, tạo thành dòng nước biển nóng.

Thứ hai, dòng nước biển lạnh xảy ra khi nước biển từ khu vực biển nóng chảy vào khu vực biển lạnh, và do đó nhiệt độ ở khu vực này sẽ cao hơn môi trường xung quanh, tạo thành dòng nước biển lạnh.

Dòng nhiệt biển thường xuất hiện ở cả hai bên xích đạo và di chuyển về phía tây khi gặp lục địa. Dòng lạnh thì thường xảy ra ở khu vực gần bờ phía đông của đại dương và di chuyển về phía xích đạo, kết hợp với dòng nhiệt biển tạo thành các vòng tuần hoàn trên biển.

Ở bán cầu Bắc, các dòng dòng biển chảy theo phương kim và ở bán cầu Nam thì chúng chảy theo chiều ngược lại. Ngoài ra, ở bán cầu Bắc còn có các dòng biển lạnh bắt nguồn từ các vùng cực di chuyển theo bờ phía tây của đại dương và chảy về phía xích đạo. Đối với các khu vực biển thường xảy ra gió mùa, các dòng biển sẽ thay đổi hướng theo gió. Các dòng nhiệt và lạnh thường chảy qua hai bờ của đại dương có tính đối xứng.

Tác động của các dòng biển đến quá trình hình thành khí hậu rất quan trọng, vì chúng cung cấp nhiệt lượng cao từ nước biển so với không khí xung quanh. Các dòng biển nóng và lạnh đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết nhiệt độ giữa các vĩ độ khác nhau trên biển. Khi có nhiều dòng biển nóng chảy qua khu vực ven biển, lượng hơi nước bay hơi nhanh, tạo ra khí ấm và gây mưa nhiều. Ở những khu vực có dòng biển lạnh, nước ít bay hơi, do đó lượng mưa rất ít hoặc không mưa. Hơn nữa, các dòng biển còn có tác động đến lượng mưa, độ ẩm và các sinh vật sống dưới nước trong khu vực mà chúng đi qua. Chúng cung cấp nguồn thức ăn cho hải sản và thuỷ sản thông qua vận chuyển sinh vật phù du. Do đó, các vùng có dòng biển chảy qua thường có lợi cho ngư dân trong việc câu cá và bắt hải sản.

Ví dụ về các dòng biển nóng và lạnh ở Châu Phi:

Các dòng biển nóng bao gồm dòng biển Ghi – nê, dòng biển Mũi kim, và dòng biển Mô – Dăm – Bích. Những dòng biển này có ảnh hưởng quan trọng đến các khu vực ở Châu Phi, gây ra hiện tượng mưa nhiều tại những vùng này.

Dòng biển lạnh: Dòng biển Ca – na – ri, Dòng biển Xô – ma – li, Dòng biển Ben – ghê – la. Những dòng biển này tác động mạnh đến các khu vực ở Châu Phi, tuy nhiên khác với dòng biển nóng, những khu vực Châu Phi bị ảnh hưởng bởi dòng biển lạnh sẽ gặp ít mưa.

3. Đặc điểm của các dòng biển trên thế giới:

Dòng biển lạnh được đặc trưng bởi các điểm chung sau đây:

- Biển nóng bắt đầu từ hai bên đường Xích đạo và tiếp tục chảy về phía Tây, sau đó khi đến gần lục địa, nó sẽ thay đổi hướng chảy về cực.

- Biển lạnh bắt đầu từ vĩ tuyến 30° - 40° gần các bờ Đông của đại dương và tiếp tục chảy về phía Xích đạo.

Khi hai dòng biển này gặp nhau, chúng sẽ tạo thành một vòng hoàn lưu trên mỗi nửa quả đất.

Dòng biển lạnh này bắt đầu từ cực và tiếp tục theo hướng từ phía tây dọc theo bờ biển của Đại Tây Dương, trước khi chảy về hướng xích đạo.

– Các dòng biển nóng và dòng biển lạnh sẽ đối xứng nhau qua các bờ đại dương.

– Ở những vùng có gió mùa thì dòng biển sẽ đổi chiều theo mùa.

4. So sánh dòng biển nóng và dòng biển lạnh trên thế giới:

Giống nhau: Nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành của cả hai dòng biển nóng và dòng biển lạnh đều là sự tác động của các gió thường xuyên trên Trái Đất như gió Tín phong, gió Tây ôn đới…

Khác nhau:

Khi nước biển chảy từ vùng biển lạnh sang vùng biển nóng, nhiệt độ của nó sẽ thấp hơn môi trường xung quanh, được gọi là dòng biển lạnh (hải lưu lạnh). Ngược lại, dòng biển nóng là khi nước chảy từ vùng biển nóng sang vùng biển lạnh và làm tăng nhiệt độ ở đó so với môi trường xung quanh.

Dòng biển lạnh thường xuất hiện ở khu vực gần bờ đông của đại dương, chảy từ vĩ độ trung bình 30-400 về hướng xích đạo. Trong khi đó, dòng biển nóng thường xuất hiện ở hai bên xích đạo và chảy theo hướng tây gặp lục địa trước khi chuyển hướng chảy về phía cực.

Ở vùng đất ven biển, nơi mà dòng biển lạnh chảy qua, khí hậu ở đây bị tác động bởi hiện tượng lạnh, khô và ít mưa. Trái ngược lại, khi có dòng biển nóng chảy qua vùng đất ven biển, khí hậu sẽ trở nên ấm áp hơn và có nhiều mưa.

5. Hướng chảy của các dòng biển:

Ở nửa cầu Bắc, vị trí và hướng chảy của các dòng biển như sau:

Ở Đại Tây Dương:

– Dòng biển lạnh Gron – len chảy từ vùng cực Bắc xuống chí tuyến

– Dòng biển nóng Gơn – xrim chảy từ chí tuyến Bắc lên Bắc Âu, Mỹ

– Dòng biển nóng Guy – an chảy từ Bắc xích đạo lên 300B

Ở Thái Bình Dương:

– Dòng biển lạnh California chảy từ 400B chảy về xích đạo

– Dòng biển nóng Cư – rô – si – ô chảy từ xích đạo lên Đông Bắc

– Dòng biển nóng Alaxca chảy từ xích đạo lên Tây Bắc.

Ở nửa cầu nam, vị trí và hướng chảy của các dòng biển là:

Ở Đại Tây Dương:

– Dòng biển lạnh Ben – ghê – la chảy từ phía Nam lên xích đạo

– Dòng biển nóng Braxin chảy từ xích đạo về phía Nam

Ở Thái Bình Dương:

–  Dòng biển lạnh Pê – ru chảy từ phía Nam lên xích đạo

- Dòng biển nóng ở Đông Úc chảy đi từ xích đạo về phía Đông Nam.

- Trên hai bán cầu, dòng biển lạnh bắt nguồn từ vùng có vĩ độ cao và trôi xuống vùng có vĩ độ thấp. Tuy nhiên, ở bán cầu Bắc, dòng biển lạnh bắt đầu từ cực và ở dọc theo bờ Tây của các đại dương, chảy vào phía xích đạo.

Hầu hết các dòng biển nóng trên hai bán cầu bắt nguồn từ vùng có vĩ độ thấp và chảy theo hướng Tây. Khi chạm vào lục địa, chúng thay đổi hướng và chảy lên vùng có vĩ độ cao.

Khi dòng biển nóng và dòng biển lạnh gặp nhau, chúng sẽ tạo thành vòng hoàn lưu trên mỗi bán cầu.

6. Hệ thống kiến thức:

Dựa vào h16.4, sách giáo khoa chứng minh sự đối xứng của các dòng biển nóng và lạnh ở bờ Đông và bờ Tây của các đại dương.

Ở Bắc Đại Tây Dương:

– Khoảng 30oB bờ Đông Đại Tây Dương có dòng biển lạnh, còn bờ Tây của Đại Dương có dòng biển nóng.

– Khoảng 60 độ Bắc bờ Đông Đại Tây Dương có dòng biển ấm, trong khi bờ Tây của Đại Tây Dương có dòng biển lạnh.

Dựa vào hình 16.4 SGK và kiến thức đã học, hãy đưa ra tên các dòng biển ấm và dòng biển lạnh ở ven bờ Đại Tây Dương. Hãy nêu tác động của dòng biển ấm và dòng biển lạnh đến khí hậu ở ven bờ các đại dương.

Các dòng biển nóng ở ven bờ Đại Tây Dương bao gồm dòng biển bắc Đại Tây Dương, dòng biển Gơn-xtơ-rim, dòng biển Braxin, dòng biển tín phong Bắc và dòng biển theo tín phong Nam.

– Các dòng biển lạnh ở bên bờ đại tây dương bao gồm biển Bengala, biển Canary, biển Phông Lên và biển Labrador.

Ảnh hưởng của các dòng biển này: Khi có dòng biển nóng chảy qua bên bờ đại tây dương, khí hậu sẽ luôn ấm áp, độ ẩm không khí cao và có nhiều mưa. Ngược lại, nơi mà có dòng biển lạnh chảy qua, khí hậu sẽ khô hơn và ít mưa hơn.