Có được cưỡng chế thu hồi đất khi người dân đang khiếu nại?

1. Có được cưỡng chế thu hồi đất khi người dân đang khiếu nại?

1.1. Người dân khiếu nại quyết định cưỡng chế thu hồi đất trong trường hợp nào?

Theo quy định tại Điều 204 của Luật Đất đai 2013, người sử dụng đất được phép khiếu nại về các hành vi hành chính liên quan đến quản lý đất đai, trong đó có quyết định cưỡng chế thu hồi đất do các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ra nếu vi phạm pháp luật. Do đó, người dân (người sở hữu đất bị thu hồi) hoàn toàn có quyền khiếu nại về việc cưỡng chế thu hồi đất nếu cơ quan chức năng Nhà nước vi phạm pháp luật hoặc quy trình cưỡng chế thu hồi đất không tuân thủ quy định của luật. Cơ quan Nhà nước được xem là vi phạm pháp luật hoặc quy trình cưỡng chế thu hồi đất không đúng nếu không tuân thủ đúng quy định của Luật Đất đai và các văn bản pháp luật liên quan về:

Thứ nhất, điều kiện cưỡng chế thu hồi đất:

- Người sở hữu đất bị thu hồi không tuân thủ việc thực hiện quyết định thu hồi đất đã được cơ quan chức năng ban hành và có hiệu lực sau khi Uỷ ban nhân dân cấp xã và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã nơi mà đất bị thu hồi đã tác động và thuyết phục.

- Quyết định cưỡng chế thực hiện việc thu hồi đất đã được công khai niêm yết tại trụ sở của Ủy ban nhân dân cấp xã, cũng như các địa điểm công cộng của khu dân cư đất bị thu hồi.

- Cưỡng chế để thi hành quyết định thu hồi đất đã được áp dụng.

- Người bị cưỡng chế tiếp nhận quyết định cưỡng chế để thi hành quyết định thu hồi đất đã có hiệu lực. Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối nhận văn bản quyết định cưỡng chế hoặc vắng mặt khi giao quyết định cưỡng chế, ủy ban nhân dân cấp xã sẽ lập biên bản.

Thứ hai, nguyên tắc thu hồi đất bằng cách cưỡng chế:

- Cưỡng chế đất phải được thực hiện một cách công khai, dân chủ, khách quan, và đảm bảo trật tự, an toàn, tuân thủ đúng quy định của pháp luật;

- Thời gian bắt đầu thực hiện cưỡng chế là trong giờ làm việc.

- Thẩm quyền ra quyết định và thực hiện cưỡng chế thu hồi đất là thứ ba.

Chủ tịch của Ủy ban nhân dân cấp quận/huyện tại các địa phương nơi đất bị thu hồi (bao gồm các huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và thành phố thuộc trực thuộc Trung ương) đã đề ra quy trình và thủ tục cưỡng chế thu hồi đất vào ngày thứ tư.

Thứ năm, đến lúc thực hiện cưỡng chế thu hồi đất.

1.2. Có được cưỡng chế thu hồi đất khi người dân đang khiếu nại?

Theo quy định tại khoản 6 Điều 17 của Nghị định 43/2014/NĐ-CP, trong trường hợp chưa có quyết định giải quyết khiếu nại từ cơ quan chức năng có thẩm quyền, việc thu hồi đất và quyết định cưỡng chế thu hồi đất vẫn phải tiếp tục được thực hiện.

Trong trường hợp cơ quan chức năng nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại về việc cưỡng chế thu hồi đất và kết luận rằng việc cưỡng chế này là vi phạm pháp luật, thì việc cưỡng chế sẽ bị dừng lại, quyết định thu hồi đất sẽ bị hủy bỏ, và phải bồi thường thiệt hại do việc cưỡng chế này gây ra (nếu có).

Trong trường hợp việc thu hồi đất có liên quan đến quyền và lợi ích của các tổ chức hoặc cá nhân khác trong việc sử dụng đất theo các quy định pháp luật liên quan, thì việc cưỡng chế thu hồi đất sẽ được thực hiện theo quy định, mà không cần chờ đến khi việc giải quyết quyền và nghĩa vụ liên quan đến việc sử dụng đất của những người sở hữu đất và tổ chức, cá nhân đó được hoàn tất theo quy định.

Dựa trên các quy định đã nêu, khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại về việc cưỡng chế thu hồi đất mà chưa có kết luận rằng việc thu hồi đất là trái pháp luật, thì cưỡng chế thu hồi đất vẫn tiếp tục được thực hiện.

Ngoài ra, theo quy định tại Điều 17 của Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017, có tổng cộng 14 trường hợp mà Nhà nước phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ gây ra, trong đó bao gồm trường hợp gây thiệt hại do việc thu hồi đất.

Vì vậy, trong trường hợp cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại về việc cưỡng chế thu hồi đất và đã kết luận rằng việc này vi phạm pháp luật, thì việc cưỡng chế phải ngay lập tức bị dừng lại nếu chưa hoàn thành. Ngoài ra, quyết định thu hồi đất đã được ban hành cũng sẽ bị hủy bỏ và người bị thu hồi đất sẽ được bồi thường thiệt hại (nếu có).

2. Các bước thực hiện khiếu nại cưỡng chế thu hồi đất:

Cơ quan Nhà nước cần tuân thủ quy trình cưỡng chế thu hồi đất theo quy định pháp luật, nếu không sẽ bị coi là vi phạm và người bị cưỡng chế thu hồi đất có thể tiến hành khiếu nại theo các bước sau đây:

Bước 1: Nộp đơn và tiếp nhận khiếu nại

Theo Luật Đất đai 2013 quy định, Ủy ban nhân dân cấp huyện là đơn vị có thẩm quyền thực hiện cưỡng chế thu hồi đất. Do đó, Chủ tịch của Ủy ban nhân dân cấp huyện sẽ được ủy quyền giải quyết khiếu nại về cưỡng chế thu hồi đất trong lần đầu. Vì vậy, người bị cưỡng chế thu hồi đất cần gửi đơn khiếu nại đến Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện nơi đã ra quyết định cưỡng chế thu hồi đất.

Khi nhận được đơn khiếu nại cưỡng chế thu hồi đất thuộc thẩm quyền giải quyết của mình, người có thẩm quyền phải thụ lý và thông báo về việc thụ lý trong vòng 10 ngày.

– Trường hợp không thụ lý để giải quyết thì nêu rõ lý do

Bước 3. Xác minh nội dung khiếu nại

Trong quá trình xử lý khiếu nại cưỡng chế thu hồi đất, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại phải thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Xem xét lại quyết định cưỡng chế thu hồi đất và hành vi cưỡng chế thu hồi đất của mình hoặc của người mà mình trực tiếp quản lý. Nếu khiếu nại được xác định là đúng, phải đưa ra quyết định giải quyết khiếu nại ngay lập tức.

- Nếu chưa có kết luận nội dung khiếu nại cưỡng chế thu hồi đất, bạn cần tiến hành xác minh hoặc giao nhiệm vụ này cho người có trách nhiệm.

- Bước 4: Tổ chức cuộc họp để thảo luận.

- Trong quá trình xử lý khiếu nại về thu hồi đất bằng cách cưỡng chế, người xử lý khiếu nại ban đầu (Ủy ban Nhân dân cấp huyện nơi tổ chức cưỡng chế thu hồi đất) sẽ tiến hành đối thoại nếu yêu cầu của người khiếu nại và kết quả xác minh nội dung khiếu nại không khớp nhau.

- Việc đối thoại sẽ được ghi vào biên bản và kết quả của cuộc đối thoại sẽ là một trong các căn cứ để giải quyết khiếu nại về thu hồi đất bằng cách cưỡng chế.

Bước 5: Quyết định giải quyết khiếu nại

Người giải quyết khiếu nại lần đầu phải đưa ra quyết định cưỡng chế thu hồi đất và gửi kết quả giải quyết khiếu nại cưỡng chế thu hồi đất trong vòng 03 ngày làm việc, tính từ ngày có quyết định cưỡng chế thu hồi đất.

3. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất:

– Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm:

+ Tổ chức thực hiện cưỡng chế việc thu hồi đất và giải quyết khiếu nại liên quan đến việc cưỡng chế thu hồi đất theo quy định của pháp luật về khiếu nại;

- Tiến hành tái định cư trước khi thực hiện cưỡng chế, đảm bảo cung cấp đầy đủ điều kiện và phương tiện cần thiết cho quá trình cưỡng chế.

- Xác định và cấp kinh phí để thu hồi đất trong quá trình cưỡng chế.

– Bạn thực hiện nhiệm vụ cưỡng chế thu hồi đất như sau:

+ Chủ trì xây dựng phương án cưỡng chế và ước tính nguồn kinh phí cho hoạt động cưỡng chế thu hồi đất để trình Ủy ban Nhân dân cấp có thẩm quyền phê duyệt;

+ Thực hiện cưỡng chế theo phương án đã được phê duyệt; 

+ Bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng;

+ Trong trường hợp có tài sản trên đất thu hồi, Ban sẽ đảm nhận nhiệm vụ cưỡng chế thu hồi đất và bảo quản tài sản đó. Chi phí bảo quản tài sản này sẽ do chủ sở hữu chịu trách nhiệm thanh toán;

+ Lực lượng Công an có trách nhiệm đảm bảo trật tự và an toàn trong quá trình tổ chức thi hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất.

- UBND cấp xã nơi có đất thu hồi phải:

+ Hợp tác với cơ quan và đơn vị có liên quan trong việc tổ chức thực hiện các nhiệm vụ như giao, niêm yết công khai các quyết định về cưỡng chế thu hồi đất.

+ Tham gia cùng thực hiện việc bắt buộc thi hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền;

+ Làm việc phối hợp với các tổ chức chịu trách nhiệm về bồi thường, đóng dấu niêm phong và di chuyển tài sản của người bị bắt buộc thi hành để thu hồi đất.

- Cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan sẽ phải hợp tác với Ban thực hiện cưỡng chế thu hồi đất khi Ban có yêu cầu.

- Các văn bản pháp luật áp dụng trong bài viết:

– Luật Đất đai 2013;

– Luật Khiếu nại 2011.