Bật mí: Bí quyết thành công của Thể thao Việt Nam tại đấu trường ASIAD

Thể thao Việt Nam đang đối đầu trên sân chơi thể thao lục địa, điều này luôn là câu hỏi được đặt ra trong mỗi kỳ ASIAD khi chúng ta chiêm ngưỡng những nỗ lực đáng khâm phục của các VĐV để giành được 1 HCV, trước những đối thủ vượt trội cả về thể hình lẫn chuyên môn.

Thể thao Việt Nam đang trải qua những khó khăn trong kỳ ASIAD 19.

"Hành trang" của đoàn TTVN sang Hàng Châu (Trung Quốc) là ngôi đầu SEA Games 32. Với 136 HCV, đây là lần đầu tiên các tuyển thủ Việt Nam đứng ở vị trí số 1 trong bảng xếp hạng khi Đại hội thể thao khu vực diễn ra bên ngoài lãnh thổ. Tuy nhiên, Á vận hội là một trường đấu có mức độ cạnh tranh cao hơn nhiều, và khó khăn đã được dự báo từ trước khi lên đường như đánh giá của trưởng đoàn Đặng Hà Việt - Cục trưởng Cục Thể dục Thể thao và Thể dục Dụng cụ khi nhắc đến chỉ tiêu từ 2-5 HCV tại ASIAD 19:

"Ở kỳ ASIAD này, biên độ từ 2 - 5 HCV không phải là một mục tiêu lớn vì chúng ta phải thi đấu với các đối thủ ở trình độ rất cao. Châu Á là khu vực có số dân đông nhất thế giới, có rất nhiều quốc gia mạnh về kinh tế, trong đó có Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản. Sự cạnh tranh về thành tích cao chính là sự cạnh tranh giữa các cường quốc thể thao, liên quan đến việc đầu tư lâu dài cũng như hệ thống giải đấu, tính chuyên nghiệp và kinh tế của ngành thể thao... dẫn đến sự ổn định về thành tích".

ASIAD 19, Đoàn TTVN đã phải đợi đến ngày thi đấu chính thức thứ 5 để giành được HCV đầu tiên, nhờ vào cống hiến của xạ thủ Phạm Quang Huy trong nội dung 10m súng ngắn hơi nam. Sau đó, họ đã mất 11 ngày để hoàn tất chỉ tiêu 2 HCV, với sự chiến thắng ở nội dung đội tuyển 4 người nữ môn cầu mây.

Theo đánh giá của giới chuyên môn, với thể hình, thể lực, trình độ chuyên môn và khả năng đầu tư hiện có, TTVN gặp nhiều khó khăn trong việc cạnh tranh HCV ở các môn tập thể như bóng đá và bóng chuyền... Điều này rõ ràng khi đội tuyển Olympic bóng đá nam và nữ của chúng ta đều bị loại sớm từ vòng bảng. Đội tuyển bóng chuyền nữ đã vào bán kết, nhưng các đối thủ còn lại như Trung Quốc, Nhật Bản và Thái Lan đều có trình độ vượt trội, trong khi đội tuyển bóng chuyền nam thậm chí còn không tham dự.

Xét trong các môn Olympic như điền kinh, bơi, bắn súng... TTVN hiện chưa đạt được vị trí số 1 tại ĐNA, do đó cơ hội giành HCV cũng rất thấp. Nguyễn Thị Oanh có thành tích nổi bật tại SEA Games, nhưng trong các nội dung ASIAD như 1500m và 3000m vượt chướng ngại vật, cô không thuộc top huy chương. Nguyễn Huy Hoàng, mặc dù đã đạt chuẩn A Olympic, không thể giữ vững HCB trong nội dung 1500m nam. Đội tuyển bắn súng Việt Nam mới đạt được HCV 10m súng ngắn hơi lần đầu tiên trong lịch sử ASIAD, mặc dù cùng nội dung này, xạ thủ Hoàng Xuân Vinh đã đạt HCV Olympic tại Rio 2016. Trong nội dung 10m súng ngắn hơi nữ, Trịnh Thu Vinh chỉ xếp thứ 6 ở tốp chung kết, dù cô đã đặt vé tham dự Olympic Paris 2024 và có khoảng cách rất lớn với các đối thủ châu lục. BLV Trần Quốc Cường đã đánh giá như sau:

"Tôi cho rằng việc VĐV của chúng ta không thi đấu tốt trong chung kết là do thiếu rèn luyện, bởi những VĐV của các nước khác đã có nhiều kinh nghiệm thi đấu và thường xuyên vào chung kết. Mục tiêu của họ là cố gắng hoàn thành bài thi đấu chung kết tốt nhất có thể, chứ không phải là đặt áp lực quá lớn để giành huy chương. VĐV của chúng ta đặt mục tiêu huy chương quá cao, từ đó gây áp lực và khó khăn khi thi đấu".

Chúng ta đã nhìn thấy tranh cãi với huy chương khó khăn, cho nên đối với những VĐV được đầu tư trọng điểm, áp lực là rất lớn mỗi khi ra thi đấu. Và áp lực này lại khiến thành tích không được như mong muốn, dù là một VĐV dày dạn kinh nghiệm như kình ngư Nguyễn Huy Hoàng. Thành tích 15 phút 4 giây 06 của anh ở ASIAD 19 trên đường bơi 1500m tự do là tốt hơn nhiều so với 15 phút 11 giây 24 khi anh giành HCV SEA Games 32 tại Campuchia vào tháng 5. Tuy nhiên, việc bỏ lỡ huy chương ASIAD 19 vẫn là một thất bại đối với Huy Hoàng và đội bơi Việt Nam, sau khi anh đã giành huy chương bạc tại Indonesia vào năm 2018. Lúc đó, anh đã kết thúc với thời gian 15 phút 01 giây 63, một cải thiện 2,43 giây so với hiện tại.

Huy Hoàng giải thích về thành tích của mình ở ASIAD 19: "Mục tiêu của tôi là bơi dưới 15 phút 00 và phá kỷ lục cá nhân, nhưng lần này tôi không thể làm được thành tích mà tôi mong muốn. Tôi đã tập luyện rất chăm chỉ, nhưng khi ra thi đấu, áp lực thành tích đã khiến tôi lo lắng nhiều hơn. Tại ASIAD 2018, tâm lý của tôi rất thoải mái, nhưng bây giờ khi tôi đã giành được huy chương trong môn bơi này, tôi cảm thấy áp lực tăng cao hơn".

Ngoài áp lực tâm lý, thể lực cũng là một điểm yếu lớn khi chúng ta không thể so kè với các đối thủ quen thuộc trong khu vực Đông Nam Á. Ví dụ như môn chèo thuyền hay môn điền kinh, các vận động viên của Việt Nam thấp hơn gần 1 cái đầu khi đối mặt với những người "khổng lồ" đến từ Trung Quốc hay Uzbekistan. Để giành được huy chương đồng của những cô gái nhỏ bé này đòi hỏi sự quyết tâm cao độ.

Sau khi kết thúc ngày thi đấu vào ngày 04.10, Đoàn TTVN đã giành được 2 huy chương vàng, 3 huy chương bạc và 14 huy chương đồng. Hiện tại, Đoàn TTVN đứng thứ 19 trên bảng tổng sắp. Nếu chỉ tính tại khu vực Đông Nam Á, Thái Lan đang đứng thứ 7 với 10 huy chương vàng, Indonesia đứng thứ 12 với 6 huy chương vàng, tiếp đến là Singapore và Malaysia xếp thứ 15-16 với cùng 3 huy chương vàng, và mới tới Việt Nam.

Điều này hoàn toàn khác biệt so với những gì thể hiện của đoàn thể thao Việt Nam ở SEA Games. Tại SEA Games 32 diễn ra hồi tháng 5 tại Campuchia, chúng ta đã vươn lên đứng đầu Đông Nam Á với 136 HCV, 105 HCB và 116 HCĐ, con số này cao hơn đáng kể so với đoàn xếp nhì là Thái Lan với 108 HCV, 96 HCB và 108 HCĐ. Dù không lần đầu tiên, nhưng thể thao Việt Nam vẫn chứng kiến việc lúc đứng đầu ở khu vực SEA Games, nhưng lại rơi xuống vị trí thứ tư hoặc thứ năm tại ASIAD.

Trái ngược với các quốc gia khác trong khu vực, Việt Nam dường như không bỏ qua mục tiêu SEA Games mà lại chuyển hướng đến ASIAD và Olympic trong nhiều năm trở lại đây. Thái Lan, Malaysia, Philippines và Singapore đều đã chuyển sự tập trung sang đấu trường lớn hơn. Trong khi đó, đoàn thể thao Việt Nam đang tỏ ra lúng túng trong việc tìm giải pháp. Có quá nhiều câu hỏi đặt ra: liệu chúng ta nên đòi hỏi ở vị trí hàng đầu tại khu vực hay tập trung vào các cuộc thi quốc tế lớn hơn? Thể môn nào đáng được đầu tư để đủ sức cạnh tranh tại ASIAD và Olympic? Điều kiện tài chính hạn chế có khiến chúng ta khó khăn trong việc lựa chọn môn thể thao và VĐV nào để đạt thành tích ở các môn ưu thế?

Tập trung vào ASIAD, như một liên kết giữa SEA Games và Olympic đã được lãnh đạo ngành đề cập từ nhiều năm trước, tuy nhiên, việc thực thi dường như không đạt được như kỳ vọng. Đoàn TTVN tham dự Á Vận Hội vẫn gặp khó khăn trong việc tìm kiếm hy vọng giành HCV, đồng thời phải đối mặt với áp lực lớn để biến những kỳ vọng thành hiện thực.