Bí ẩn gọi vốn cộng đồng: Tình hình thực tế của Star Citizen và số tiền vốn ước tính hơn 11 tỷ VNĐ

Trong thời gian gần đây, những người yêu thích các sản phẩm “made in Việt Nam” đã thất vọng khi không còn cơ hội trải nghiệm xe đạp in 3D của công ty Arevo Việt Nam.

Cả hai dự án sản xuất xe scooter và xe đạp hoàn toàn từ sợi carbon của vợ chồng Sonny Vũ - Lê Diệp Kiều Trang là Scotsman All-Carbon Fiber Scooter và Superstrata Bike, được gọi chung là dự án xe đạp Superstrata, đã phải ngừng hoạt động do liên quan đến chi phí nhập khẩu sợi carbon và ảnh hưởng từ đại dịch COVID-19.

Tuy nhiên, một số người theo dõi đặt nghi ngờ về số tiền kếch xù mà doanh nghiệp đã huy động thông qua hình thức gọi vốn. Cụ thể, họ đã thu được gần 7,2 triệu USD từ việc gọi vốn cộng đồng qua nền tảng Indiegogo và 25 triệu USD từ các nhà đầu tư. Mọi người cũng đặt câu hỏi về khả năng của doanh nghiệp hoàn trả cho những người đã đóng góp vốn.

Mẫu xe đạp của dự án Superstrata.

Một cái nhìn ngắn có thể thấy rằng hầu hết mọi người đều không hiểu rõ về cách cộng đồng gọi vốn đã tồn tại từ lâu; như các trái phiếu chiến tranh sử dụng trong hai cuộc Thế chiến, hoặc việc quyên góp tài chính để giúp tác giả hoàn thành tác phẩm, đều là các ví dụ về cách cộng đồng gọi vốn cổ điển.

Ngay cả Tượng Nữ thần Tự do cũng gần không thể được hoàn thành nếu không có một chiến dịch gọi vốn được đăng trên tờ báo The World. Với số tiền quyên góp từ 0,15 - 250 đô la Mỹ, đã có hơn 160.000 người, bao gồm cả trẻ em, đã giúp hoàn thiện tác phẩm này.

Trong kỷ nguyên Internet, hình thức gọi vốn từ cộng đồng đã lan tỏa rộng khắp trên toàn thế giới. Theo báo cáo của Trường Kinh doanh Cambridge Judge, chỉ trong năm 2015, hoạt động gọi vốn từ cộng đồng đã thu về hơn 34 tỷ USD. Trong danh sách dự án có số tiền gọi vốn từ cộng đồng lớn nhất trong lịch sử, Star Citizen là một ví dụ điển hình về việc thành công trong việc thu hút vốn cho dự án mặc dù vẫn chưa hoàn thành.

Đến thời điểm hiện tại, Star Citizen đã gọi vốn trong suốt 10 năm và thu được số tiền hơn 500.000.000 USD.

Được công bố ban đầu thông qua một trang web gọi vốn riêng vào tháng 9/2012, sau đó được đưa lên nền tảng Kickstarter nổi tiếng vào tháng 10/2012, Star Citizen nhanh chóng trở thành cái tên gây sốt nhất trên Internet.

Star Citizen đã gây ấn tượng lớn và thu hút được 2 triệu USD đầu tư trong thời gian 10 năm qua với hai lý do chính: quy mô của trò chơi và danh tính của Chris Roberts - người đứng sau dự án. Với kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực phát triển game và danh tiếng của mình, Chris Roberts đã nhanh chóng thu hút sự quan tâm từ cộng đồng game thủ và các nhà đầu tư.

Chris Roberts, nhà phát triển tài năng đứng sau dự án Star Citizen.

Với thành công vang dội của các dự án như Wing Commander và Freelancer, Chris Roberts đã chứng minh được khả năng sáng tạo trong lĩnh vực game của mình. Star Citizen được ông Roberts quảng bá là sự kết hợp hoàn hảo của hai tựa game trước đó và nhiều hơn thế nữa: một hành tinh vũ trụ phong phú, với một cốt truyện kịch tính chạy dọc khắp các ngân hà, các cuộc chiến không gian đầy kịch tính với các phi thuyền do người chơi điều khiển, và một nền kinh tế trong game cho phép người chơi trở thành những thương gia tài ba của vũ trụ.

Game thủ ngay lập tức bị kinh ngạc trước sự to lớn của trò chơi cũng như những cam kết của Chris Roberts. Với nhiều năm kinh nghiệm làm việc trong ngành trò chơi điện tử, Roberts hoàn toàn có thể thực hiện những gì đã hứa. Để tăng thêm sự tin tưởng vào việc gọi vốn cho dự án, Chris Roberts đã công bố các đoạn phim ghi lại quá trình phát triển game, video trải nghiệm về cách hoạt động của tàu vũ trụ trong game, và những thứ khác.

Star Citizen được quảng cáo là sẽ có một nền kinh tế tự động hoạt động bởi một hệ thống trí tuệ nhân tạo tiên tiến, các hành tinh có hệ thống thời tiết riêng, có hệ thống hành tinh du lịch của riêng chúng, người chơi có thể khám phá, thực hiện nhiệm vụ, tham gia vào các trận không chiến gay cấn hoặc gia nhập các phi hành đoàn khổng lồ.

Chris Roberts trong một đoạn video quảng bá về dự án Star Citizen.

Nhà phát triển Star Citizen cam kết rằng với mỗi mức tiền gọi vốn đạt được, trò chơi sẽ được nâng cấp thêm các tính năng và nội dung hấp dẫn. Ví dụ, khi gọi vốn đạt 6 triệu USD, Star Citizen sẽ bao gồm tổng cộng 100 hệ sao để khám phá và nhạc nền được biểu diễn bởi một dàn nhạc giao hưởng và nhiều hơn nữa...

Về cơ bản, Star Citizen sẽ là một vũ trụ ảo với nhiều nội dung đa dạng, mang lại hàng ngàn giờ trò chơi thú vị cho người chơi. Tất cả các yếu tố này đã khiến người chơi lựa chọn Star Citizen với một sự quan tâm khá lớn.

Khi chiến dịch trên Kickstarter kết thúc, nhóm phát triển đã thu được số vốn lên đến 6.200.000 USD, vượt xa mục tiêu dự định 2 triệu USD.

Khi số tiền nhà phát triển đạt đến mức 23 triệu USD vào tháng 10/2013, Chris Roberts đã hỏi ý kiến cộng đồng về việc tiếp tục gọi vốn cho dự án Star Citizen. Ngạc nhiên là 88% người tham gia đã đồng ý "bơm" thêm tiền vào dự án. Vì vậy, quy mô của Star Citizen đã tiếp tục mở rộng. Đến năm 2023, vẫn có sự gọi vốn thông qua việc mua gói tàu vũ trụ trong game.

Đến thời điểm này, Cloud Imperium Games vẫn chưa công bố ngày phát hành chính thức của tựa game Star Citizen. Tuy nhiên, tổng số tiền gọi vốn đã vượt qua mốc 500 triệu USD, tương đương hơn 11.850 tỷ VNĐ.

Chris Roberts chụp ảnh cùng những người hâm mộ Star Citizen trong một sự kiện dành cho những người đã đóng góp vốn.

Nhiều lần đã có sự nghi ngờ về việc đây có phải một trò lừa đảo lớn hay không, thậm chí cư dân mạng đã đặt cho dự án một biệt danh không mấy lịch sự là... Scam Citizen. Tuy nhiên, thực tế cho thấy Star Citizen không phải là một trò lừa đảo, chỉ đơn giản là quy mô của trò chơi quá lớn để có thể phát hành nhanh chóng cho cộng đồng. Chính vì vậy, Chris Roberts - người đứng đằng sau dự án, cũng có tính cầu toàn.

Trong các buổi phỏng vấn, Roberts đã thể hiện việc anh tự mình tham gia vào hầu hết các quá trình sản xuất của trò chơi. Tất cả những quyết định quan trọng đều thông qua tay Roberts, là lý do dẫn đến tốc độ phát triển chậm của trò chơi. Không thể trách móc người có nhiều tài năng nhưng cũng không ít khiếm khuyết này, khi Star Citizen chính là ước mơ cả đời của Chris Roberts.

Những điểm tương đồng giữa hai dự án, Star Citizen và Superstrata

Xem tổng quan, hai dự án Star Citizen và Superstrata có nhiều điểm chung. Cả hai đều là những sản phẩm tiềm năng, đã thu hút một số lượng lớn người ủng hộ ngay từ ban đầu và đã thu về một số vốn cao hơn dự kiến.

Superstrata đã ghi nhận thành tích ấn tượng khi mới ra mắt. Ông Sonny Vũ chia sẻ rằng ban đầu, mục tiêu công khai của họ là bán 100.000 USD sản phẩm đặt trước, but mục tiêu chính thức của Superstrata là đạt 3 triệu USD trong vòng 60 ngày. Tuy nhiên, Superstrata đã vượt mục tiêu này chỉ trong 13 ngày đầu tiên.

Năm 2022, Superstrata đã tiến hành một chiến dịch gọi vốn trên Indiegogo, với mục tiêu ban đầu là thu về 100.000 USD, nhưng cuối cùng họ đã thu được gần 7,2 triệu USD. Hơn nữa, Superstrata còn huy động thêm 25 triệu USD từ các nhà đầu tư.

Trong lãnh vực sở hữu chiếc xe đạp hiện đại tại Việt Nam, Trần Hùng Huy - Chủ tịch HĐQT của Ngân hàng ACB - đã trở thành một trong những người tiên phong.

Arevo đã đưa ra kế hoạch sử dụng công nghệ in 3D để sản xuất chiếc xe đạp bằng sợi carbon, vừa siêu nhẹ vừa siêu bền, và có thể được tùy chỉnh theo từng cơ thể của khách hàng. Điều này đã thu hút sự quan tâm và hỗ trợ từ những người yêu thích thể thao và vận động.

Không chỉ vậy, cặp đôi Sonny Vũ (Vũ Xuân Sơn) và Lê Diệp Kiều Trang cũng là những cái tên đáng chú ý trong lĩnh vực khởi nghiệp ở Việt Nam. Cả hai đều là cựu sinh viên của các trường đại học danh tiếng và có kinh nghiệm tham gia vào những dự án quy mô lớn.

Sự nổi tiếng của cặp đôi này đã trực tiếp đóng góp vào việc thu hút vốn đầu tư thành công cho dự án Superstrata.

Lê Diệp Kiều Trang và Sonny Vũ.

Tuy nhiên, thành công của dự án không chỉ dựa trên số vốn khổng lồ mà hai vợ chồng Sonny Vũ và Lê Diệp Kiều Trang đã kêu gọi. Tương tự Star Citizen, xe đạp của Arevo vẫn chưa hoàn thiện và chưa có sẵn trên thị trường, do đó không thể đánh giá mức độ thành công của sản phẩm.

Khác biệt lớn giữa hai dự án này là rằng, trong khi Star Citizen vẫn đang trong quá trình phát triển và chưa có thông tin chính thức về ngày ra mắt, thì Superstrata đã ngừng phát triển. Có thể nói hai dự án này là hai mặt của một đồng tiền.

Một số người quan sát chỉ quan tâm đến số tiền lớn để đánh giá dự án. Việc thu hút vốn đầu tư tự nhiên mang theo các rủi ro, và những người đặt niềm tin vào sản phẩm đều đối mặt với nguy cơ mất lợi nhuận.

Hãy lấy ví dụ với trường hợp của Star Citizen. Trong loạt email gửi đến Cloud Imperium Games để yêu cầu hoàn trả 3.000 USD đã đóng góp, một người đã phải đe dọa kiện công ty lên Ủy ban Thương mại Liên bang Hoa Kỳ (FTC), đe dọa gửi thư khiếu nại đến Trung tâm Tội phạm Mạng (IC3) và thậm chí đề cập đến Tổng Công tố viên Bang Los Angeles.

Nhà phát triển Star Citizen đã phải nhượng bộ. Sau đó, nhân vật đòi được tiền chỉ bằng hai bước đơn giản. Một là nói chuyện một cách lịch sự và tôn trọng, hai là dựa vào quy định pháp lệnh để đòi tiền. Sự việc này đã diễn ra vào năm 2016 và nhận được sự quan tâm lớn từ nhiều trang tin tức. Ngay cả việc đòi hoàn tiền cũng được đưa lên báo chí, cho thấy chính sách của Cloud Imperium Games có vấn đề.

Nhìn tổng thể, có thể thấy hình thức gọi vốn từ đám đông có thể gây hại không ngờ. Qua việc tận dụng sức mạnh của Internet, một chiến dịch gọi vốn thành công không chỉ mang lại lợi ích tài chính mà còn nhiều lợi ích khác từ khắp nơi trên thế giới.

Vị trí và uy tín của người gọi vốn có thể được nâng cao lên một tầm mới. Nền tảng số cung cấp sự tương tác dễ dàng giữa người gọi vốn và người góp vốn, thậm chí người góp vốn có thể có tác động trực tiếp đến quy trình sản xuất thông qua ý kiến xây dựng.

Đối với người góp vốn, họ có thể mua sản phẩm với giá rẻ hơn vì nhà sản xuất đã không phải bỏ nhiều chi phí cho việc tìm nhà đầu tư hoặc nghiên cứu thị trường.

Hình thức gọi vốn từ cộng đồng có thể mang đến nhiều lợi ích, tuy vậy cũng tiềm ẩn một số rủi ro nhất định.

Một mặt khác, hoạt động gọi vốn từ cộng đồng có thể gây ra nhiều rủi ro. Một nhà đầu tư có thể mất uy tín nếu không thể huy động được đủ vốn hoặc nếu huy động được vốn nhưng không sản xuất được hàng hoặc dịch vụ đầy đủ. Hơn nữa, việc sao chép sản phẩm cũng có thể khiến nhà đầu tư gặp khó khăn khi phải cạnh tranh với ý tưởng của chính mình.

Không chỉ thế, sự tiếp tục gọi vốn một lượng lớn tiền và công khai như vậy sẽ chắc chắn phải đối mặt với sự hoài nghi của nhiều người. Cả những người tham gia trong dự án và những người ngoài cuộc đều lo ngại về nguy cơ lừa đảo và chiếm đoạt quỹ, những nghi ngờ này có thể ngăn chặn tiềm năng của số vốn đã được gọi. Điều này dẫn đến sự do dự của đông đảo người dân, khi xem xét nguy cơ rửa tiền hiện tại trong mỗi dự án gọi vốn từ cộng đồng.

Dưới góc nhìn tổng quan, hình thức gọi vốn cộng đồng đã từ lâu khẳng định khả năng thành công của mình. Tuy nhiên, giống như nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống, gọi vốn cộng đồng cũng có những mặt tích cực và tiêu cực. Tương tự như bất kỳ kế hoạch đầu tư tài chính nào khác, gọi vốn cộng đồng cũng có mức độ rủi ro.

Dù số vốn góp vào có nhỏ đến đâu, mỗi đóng góp sẽ tăng tốc quá trình gọi vốn và giúp dự án tiến gần hơn đến ngày ra mắt chính thức. Có nhiều động lực khuyến khích người góp vốn, từ cảm giác hữu ích khi đóng góp vào thành công chung của dự án cho đến việc tìm kiếm lợi ích kinh tế cá nhân. Miễn là hai phần thưởng này - tinh thần và vật chất - không bị mất đi, mô hình gọi vốn cộng đồng sẽ tiếp tục tồn tại.

Trong năm 2010, các trang web tiếp cận quỹ từ cộng đồng đã hỗ trợ các doanh nghiệp và cá nhân trên toàn cầu huy động số vốn lên đến 89 triệu USD. Con số này đã tăng lên 1,47 tỷ USD vào năm 2011 và leo lên 2,66 tỷ USD vào năm 2012. Dự báo của My Private Banking Research cho rằng vào năm 2025, hình thức gọi vốn từ cộng đồng sẽ đạt mốc 1.000 tỷ USD.

Hình thức gọi vốn từ cộng đồng và hai sản phẩm đã được đề cập ở trên phản ánh một sự thật hài hước: Việc xin một số tiền lớn từ một người là rất khó, nhưng việc xin mỗi người một ít tiền lại dễ dàng đến bất ngờ.

Arevo Việt Nam: Từ "Tesla ngành xe đạp" với DA nhà máy in 3D lớn nhất thế giới tại Việt Nam, được Chủ tịch ACB mua ủng hộ đến tình cảnh dừng hoạt động