Phản biện về tác động tiêu cực của hình ảnh “đường lưỡi bò” trong phim nước ngoài

“Biến điều phi pháp, vô lý thành quen thuộc”

Vào ngày 8/7, người xem tại Việt Nam đã phát hiện rằng phim truyền hình Hướng gió mà đi (Flight To You) đã sử dụng hình ảnh đường lưỡi bò phi pháp trong phim và được phát sóng trên các nền tảng trực tuyến như Netflix và FPT Play. Tuy nhiên, sau khi Cục Điện ảnh Việt Nam yêu cầu, phim đã bị gỡ bỏ khỏi các nền tảng này vào ngày 9 và 10/7.

Hình ảnh "đường lưỡi bò" trong phim "Hướng gió mà đi" và "Barbie" đã gây tranh cãi gần đây.

Một vài ngày trước đó, bộ phim Barbie của Mỹ đã bị từ chối cấp phép phổ biến bởi việc tái sử dụng nhiều lần hình ảnh vi phạm "đường lưỡi bò". Không chỉ riêng Barbie, trong khoảng thời gian từ năm 2020 đến 2021, Netflix cũng đã 3 lần phát sóng các phim vi phạm quyền lãnh thổ Việt Nam. Đó là loạt phim Gián điệp (Pine Gap) do Mỹ và Australia hợp tác sản xuất, phim Gửi thời thanh xuất ấm áp từ Trung Quốc và Bà Ngoại trưởng do Mỹ sản xuất. Một trong những trường hợp gần đây nhất là việc bộ phim Ba chị em của Hàn Quốc trên Netflix đã bị chỉ trích vì xuyên tạc lịch sử Việt Nam. Tất cả những bộ phim này đã bị gỡ bỏ khỏi Netflix sau đó.

Trong năm 2022, bộ phim Băng vũ hỏa của Trung Quốc cũng gặp phải sự phản đối và yêu cầu tẩy chay từ công chúng vì việc sử dụng bản đồ "đường lưỡi bò" vi phạm trên nền tảng VieOn của Việt Nam. Tuy nhiên, những hình ảnh này đã bị che đi. Hội đồng duyệt phim cũng đã từng tuýt còi với các phim không hợp lệ sử dụng hình ảnh "đường lưỡi bò", như Thợ săn cổ vật (Uncharted) với sự tham gia của Tom Holland và Everest: Người tuyết bé nhỏ, mà đã khiến cho công ty phát hành Việt Nam phải chịu mức phạt 170 triệu đồng và buộc phải rút phim khỏi rạp chiếu sau hơn một tuần ra mắt.

Việt Nam đã ban hành lệnh cấm chiếu bộ phim "Thợ săn cổ vật" (Uncharted).

Bộ phim "Everest: Người tuyết bé nhỏ" đã gây ra mức phạt 170 triệu đồng và buộc phải rút khỏi rạp chiếu sau hơn 1 tuần lên sóng.

Nhà báo Việt Văn cho biết rằng hành động cài cắm hình ảnh "đường lưỡi bò" trong các bộ phim là một ý đồ rõ ràng của Trung Quốc nhằm biến điều phi pháp và vô lý thành thông thường. Rất nhiều phim, không chỉ của Trung Quốc mà còn của các quốc gia hợp tác với Trung Quốc hoặc được Trung Quốc làm hậu kỳ, cũng có cài cắm hình ảnh này. Việc cài cắm hình ảnh "đường lưỡi bò" trong các phim Hollywood là để phục vụ thị trường đông dân của Trung Quốc. Điều này làm cho việc phát hành phim ở Trung Quốc trở nên khó khăn và phải đồng ý chấp nhận đưa hình ảnh này vào. Sự cài cắm hình ảnh này rất tinh vi và thậm chí cần phải dừng hình xem đi xem lại mới phát hiện ra. Hình ảnh "đường lưỡi bò" có thể hiện rõ trên bản đồ hoặc qua bức tranh nguệch ngoạc vẽ bởi trẻ em.

Ông Bùi Hoài Sơn, ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, cho biết rằng đây không phải là lần đầu tiên chúng ta gặp phải bản đồ hình "đường lưỡi bò" trong các bộ phim, và không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới. Cộng đồng quốc tế cũng có những phản đối tương tự, không chỉ ở Việt Nam. Điều này cho thấy sự liên quan giữa văn hóa và an ninh quốc gia, cũng như mối quan hệ giữa chính trị, văn hóa và nghệ thuật. Thể hiện bản đồ "đường lưỡi bò" trên các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật là một xu hướng nguy hiểm nếu không bị ngăn chặn và loại bỏ sớm, có thể tạo ra tiền lệ cho tình trạng xuyên tạc chủ quyền và lãnh thổ quốc gia.

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, việc lưu truyền rộng rãi các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật mang chứa bản đồ hình "đường lưỡi bò" phi pháp vào Việt Nam có thể gây ra những hậu quả tiêu cực về uy tín chính trị của quốc gia, ảnh hưởng đến các tổ chức đứng sau sản phẩm này và thể hiện sự thiếu tôn trọng chủ quyền quốc gia của Việt Nam, tinh thần yêu nước và giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Cần sự chung tay của khán giả để đẩy lùi vi phạm

Các cơ quan quản lý chịu trách nhiệm tổ chức duyệt và kiểm duyệt các sản phẩm văn hóa tại Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bộ Thông tin và Truyền thông, đảm bảo rằng các nội dung được phát sóng hoặc trình chiếu tuân thủ quy định và pháp luật.

Tuy nhiên, ta cũng cần thấu hiểu và thông cảm với các cơ quan chức năng rằng, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và internet, việc kiểm soát nội dung trở nên khó khăn hơn không chỉ ở Việt Nam mà ở tất cả các quốc gia. Có rất nhiều nguồn cung cấp nội dung từ nước ngoài và không phải tất cả được kiểm duyệt trước khi phát hành. Chúng ta cần cùng nhau nỗ lực hơn, cả từ các cơ quan quản lý và xã hội, đặc biệt là cộng đồng mạng, để kết thúc tình trạng này sớm nhất", PGS.TS Bùi Hoài Sơn đã nói.

Cục Điện ảnh Vi Kiến Thành, cục trưởng của cơ quan này, đã thông báo rằng đã thành lập một tổ công tác nhằm quản lý hoạt động phổ biến phim trên không gian mạng. Mỗi ngày, tổ công tác này hoạt động trong hai ca, sáng và chiều, để tiến行 kiểm tra. Tuy nhiên, hiện tại chúng tôi chỉ mới thực hiện theo xác suất, vào lúc này số lượng phim được phát hành trên không gian mạng quá lớn. Vì vậy, không loại trừ khả năng vẫn còn một số phim vi phạm vẫn tồn tại trên không gian mạng. Điều này đặt ra những khó khăn và thách thức đối với cơ quan quản lý nhà nước.

"Cơ quan quản lý nhà nước không thể chỉ dựa vào tổ công tác để phát hiện vi phạm, chắc chắn cần sự hỗ trợ từ khán giả và truyền thông báo chí. Hiện tại, chúng tôi đang xây dựng quy chế để thưởng cho khán giả phát hiện các nội dung sai phạm trong phim trên không gian mạng. Cục Điện ảnh dự định cung cấp đầu mối thông tin để thường xuyên tiếp nhận phản hồi từ khán giả. Đối với mỗi phát hiện sai phạm nhanh chóng và chính xác, Cục Điện ảnh đề xuất thưởng bằng kinh phí và trao giấy chứng nhận. Tuy nhiên, kinh phí thưởng này sẽ không quá lớn. Cục Điện ảnh sẽ xin ý kiến của lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch để trích nguồn kinh phí hoạt động. Ngoài ra, sẽ được huy động nguồn xã hội hóa theo ông Thành."

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội

Để kiểm soát tốt hơn nội dung văn hóa chứa bản đồ đường lưỡi bò phi pháp, PGS.TS Bùi Hoài Sơn đề xuất một số giải pháp sau đây:

Đầu tiên, cần thực hiện nghiêm túc Luật Điện ảnh (sửa đổi), đồng thời tăng cường việc thực thi các quy định pháp luật liên quan đến nội dung văn hóa và truyền thông, đặc biệt là hậu kiểm các phim trên không gian mạng.

Thứ hai, các cơ quan quản lý Nhà nước như Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Thông tin và Truyền thông cùng với các cơ quan văn hóa và truyền thông tại địa phương, cần hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của mình trong quản lý và kiểm soát nội dung văn hóa liên quan đến chính trị và chủ quyền quốc gia. Họ cần tập trung và nâng cao nguồn lực để thực hiện công tác này một cách hiệu quả.

Thứ ba, là thúc đẩy hợp tác giữa các cơ quan quản lý và kiểm soát. Các cơ quan quản lý Nhà nước cần phối hợp làm việc để xây dựng một hệ thống kiểm soát chặt chẽ và hiệu quả. Bằng cách chia sẻ thông tin, tăng cường giao tiếp và hợp tác, các cơ quan có thể cùng nhau phát hiện và ngăn chặn việc lây lan của các sản phẩm vi phạm văn hóa.

Thứ tư là tạo ra một môi trường tích cực từ phía công chúng bằng cách mỗi cá nhân trong xã hội nhận thức được vai trò quan trọng của mình trong việc bảo vệ và giữ gìn chủ quyền văn hóa và lãnh thổ đất nước. Cần gia tăng việc tạo ra một môi trường tích cực từ cộng đồng.

Thứ năm là việc tăng cường nhận thức và giáo dục cho công chúng nhằm ngăn chặn sự lan truyền của các sản phẩm văn hóa vi phạm. Để đạt được điều này, cần tăng cường công tác giáo dục và nâng cao nhận thức cho công chúng về tác động của những sản phẩm văn hóa. Một công chúng có nhận thức cao sẽ đưa ra những quyết định thông minh và tỉnh táo khi tiếp xúc với những sản phẩm văn hóa không phù hợp.

Theo ông Vi Kiến Thành, Việt Nam cần tận dụng sự ủng hộ từ cộng đồng quốc tế và sử dụng bất cứ sự kiện quốc tế nào để tuyên truyền thông tin chính xác về chủ quyền. Điều này có thể được thực hiện thông qua các ấn phẩm, bảng hiệu, áp phích. Đã đến lúc chúng ta phản bác những thông tin sai lệch một cách mạnh mẽ bằng hình ảnh, thị giác trực quan thay vì chỉ bằng thái độ và lời nói.