Lạc vào huyền thoại với Đất Rừng Phương Nam: Hòa mình vào chiều sâu kịch bản đầy cảm xúc

Được phát hành vào năm 1997, Đất Phương Nam đã trở thành một cột mốc quan trọng trong lĩnh vực phim truyền hình Việt Nam. Câu chuyện về cuộc tìm kiếm cha của cậu bé An đã liên kết với những bữa cơm gia đình và ký ức thơ ấu của vô số khán giả. Sau 26 năm, phiên bản điện ảnh của câu chuyện được ra mắt nhưng không mang lại kết quả tốt và còn làm giảm giá trị của tác phẩm.

Đất Rừng Phương Nam diễn ra trong thập kỷ 1930 ở miền Tây Nam Bộ. Phim xoay quanh cuộc sống của An - một cậu bé thành thị theo học ở trường Pháp. Tuy nhiên, bí mật về hoạt động Cách mạng của cha An đã bị tiết lộ, khiến cậu bé và mẹ (Hồng Ánh) phải trốn chạy về miền Tây. Trên đường trốn, mẹ An qua đời vì chiến loạn. Nhìn thấy cậu bé mồ côi, tên trộm Út Lục Lâm (Tuấn Trần) đã đồng ý dẫn An đi cùng. Hành trình tìm kiếm cha của cả hai đồng tổ chức đã trải qua nhiều tỉnh ở Nam Bộ và gặp gỡ với những số phận khác nhau dưới sự thống trị của Pháp.

Bối cảnh đẹp miên man

Trong việc sản xuất bộ phim về thời kỳ lịch sử Đất Rừng Phương Nam, việc tái hiện bối cảnh đóng vai trò rất quan trọng và đòi hỏi sự công phu. Tuy nhiên, nhóm làm phim đã vượt quá mong đợi và tạo ra kết quả tuyệt vời. Hình ảnh của xứ Nam Kỳ Lục Tỉnh thời xưa, với những bộ áo bà ba chất lượng, những yếu tố văn hóa từ Trung Quốc và Campuchia hòa trộn một cách hài hòa.

Những cánh đồng lúa bạt ngàn, những con cò bay thẳng cánh, rừng U Minh um tùm, sông ngòi chằng chịt và những bãi bùn đều mang đậm nét văn hóa của Miền Tây. Đường phố, làng xóm và biển hiệu được tái hiện với sự tỉ mỉ. Sự giàu có của vùng đất Phương Nam, với cá tôm ồ ạt và trái cây đầy màu sắc, được thể hiện qua những chợ nổi sôi động, nơi người dân đông đúc qua lại.

Những hoạt động đặc trưng của người dân như nghe hát cải lương, họp chợ, đá gà...được tái hiện một cách sống động. An, Cò (Kỳ Phong) và Xinh (Bảo Ngọc) vẫn thích thú tham gia các hoạt động giống như các đứa trẻ ở làng quê, bao gồm cưỡi trâu, tắm sông, và chọc tổ ong...

Tuy nhiên, một số điểm trừ đáng tiếc vẫn tồn tại trong bối cảnh của câu chuyện. Cách diễn đạt của nhân vật sử dụng ngôn từ khá hiện đại, thậm chí theo xu hướng của thế hệ Gen Z, trong khi đó không có sử dụng nhiều từ ngữ đặc trưng của vùng miền Tây. Ngoài ra, hiệu ứng kỹ xảo trong phim vẫn còn một số điểm yếu, chẳng hạn như hình ảnh con cò bay trên sông, cá sấu hay những đom đóm ghép lại thành hình ảnh của người mẹ, dường như được tạo bằng công nghệ hình ảnh máy tính cẩu thả và không tự nhiên.

Cảm xúc lưng chừng, cái gì cũng chưa tới

Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng đã từng chia sẻ rằng "Đất Rừng Phương Nam" là sự kế thừa và lấy cảm hứng từ cả tiểu thuyết và phiên bản truyền hình trước đó. Bộ phim bao gồm cả bối cảnh và một số nhân vật từ 26 năm trước, nhưng cũng cắt bỏ một số chi tiết và thay đổi nhiều phần của truyện. Ví dụ, nhân vật Ba Ngù (do NSƯT Hồ Kiểng thủ vai) và gia đình Tám Luông đã được loại bỏ khỏi phim. An cũng không còn ở chung với dì Tư Ù (do Tuyền Mập đóng).

Thay vào đó, nhân vật Út Lục Lâm đã được đẩy lên và trở thành nhân vật chính đi cùng với An từ khi mẹ cậu bé qua đời. Thay vì sống sót ngoài từ đồng ruộng cho đến rừng như trong truyện, cả hai chỉ tập trung sống trong thành phố để ăn trộm. Vì vậy, bối cảnh "đất" và "rừng" của phương Nam không còn tồn tại trong phim.

Ngoài ra, nhiều nhân vật quan trọng chỉ xuất hiện lướt qua và biến mất một cách không rõ ràng. Có vẻ như đạo diễn Nguyễn Quang Dũng muốn "chạy qua mắt" phần hai và kết quả là phim trở nên rối ren, không ai hiểu được gì.

Người thầy Bảy (Hứa Vĩ Văn), ai từng đóng vai trò quan trọng trong cuộc đời An, hiện chỉ còn vài phút trên màn bạc. Thầy Bảy không chỉ là người giúp An học cách chống lại, mà còn là biểu tượng của sự yêu nước nhưng lại sử dụng phép thuật quỷ quyệt lừa dối người dân. Vai diễn của NSND Thanh Điền đã từng khiến khán giả trải qua rất nhiều cảm xúc, nhưng giờ đây đã trở nên nhạt nhòa.

Thay vì thầy Bảy, bác Ba Phi "nói đạo lý" đảm nhận trọng trách lẽ ra thuộc về trường đoạn. Phim xoay quanh việc tạo ra những đoạn câu nước mắt đặc trưng, mà Trấn Thành đã áp dụng nhiều lần từ Bố Già (2019) cho đến Nhà Bà Nữ (2022). Tuy nhiên, tất cả đều mang tính non tay và không được khai thác một cách hợp lý. Mối quan hệ giữa các nhân vật và ấn tượng mà họ tạo ra cho khán giả không đủ để tạo nên cảm xúc cần thiết.

Cốt truyện của Đất Rừng Phương Nam chỉ đạt đến mức khơi lên cảm xúc, không khám phá sâu hơn mà chỉ muốn tạo ra cảm xúc bằng mánh khoé câu nước mắt. Thậm chí, nhiều chi tiết trong phim còn giở trí như trẻ con, tạo nên cảm giác hài hước hơn là đau lòng. Các tình tiết hài cũng nhạt nhẽo và không sâu sắc như chính bản chất của phim.

Lạm dụng hành động, quên mất ý nghĩa cốt lõi

Không chỉ thay đổi nội dung, Nguyễn Quang Dũng còn biến Đất Rừng Phương Nam thành một bộ phim hành động với nhiều cảnh các phe phái chiến đấu với người Pháp. Khoan bàn đến chuyện đúng sai về mặt lịch sử, việc lạm dụng yếu tố hành động làm mất đi giá trị ban đầu của tác phẩm.

Trong phiên bản truyền hình và nguyên tác tiểu thuyết, An luôn đối mặt với nhiều khó khăn khác nhau và chứng kiến sự đau khổ của người dân. Dân tộc Phương Nam từng là những người chất phác, tần tảo và cam chịu. Tuy nhiên, sự tàn bạo của chế độ độc tài và thực dân Pháp trở nên quá nhức nhối đến mức đánh thức cả những người hiền lành ấy khởi dậy bạo động.

Sự đau buồn đó được thể hiện qua những sự kiện đáng đau lòng, ví dụ như việc dì Tư Ù bị mất đi quán ăn quen thuộc do bị đốt cháy. Sự thảm sát tàn bạo mà Pháp gây ra khi giết hại vợ con ông Ba Ngù trên đường trở về quê nhà để tham dự đám giỗ, đã làm cho ông trở thành một người điên loạn, tâm thần bị tổn thương. Tám Luông (Chí Hiếu) đã phải tự sát, vì con gái của anh ta đã bị địa chủ nhòm ngó. Gia đình Mười Chức đã bị cướp đoạt đất đai một cách trắng trợn, thậm chí người vợ mang bầu cũng đã qua đời vì những khó khăn đó.

Tuy nhiên, bởi vì tuyến nhân vật này đã bị loại bỏ, phim đã chiếu chú trọng vào các cảnh bắn giết và đấu võ vô nghĩa. Phim không thể chứng tỏ được sự tàn ác của người Pháp cũng như những đau khổ mà người dân phải chịu đựng. Tất cả những điều này chỉ được truyền đạt qua lời nói rỗng tuếch của một số nhân vật, ví dụ như bác Ba Phi.

Không chỉ thế, yếu tố hành động của Đất Rừng Phương Nam cũng có tính siêu thực, giống như việc ông Tiều dùng dao một cách chính xác như Lý Tầm Hoan, hay như Võ Tòng (do Mai Tài Phến đóng) phi thân đấm bay nhiều tên địch cùng một lúc, hoặc như Út Lục Lâm cải trang và thực hiện nhiều nhiệm vụ giống như Ethan Hunt trong Misssion: Impossible. Sự chân thực và chất mộc mạc của Đất Phương Nam trở thành ý nghĩa cốt lõi của tác phẩm, nhưng lại không xuất hiện trong bản điện ảnh.

Băng Di và Tuấn Trần tỏa sáng

Sau vai diễn điện ảnh đầu tiên mờ nhạt trong bộ phim Lời Nguyền Gia Tộc, Tuấn Trần ngày càng tiến bộ rõ rệt qua mỗi phim tiếp theo. Khác hoàn toàn với nhân vật Quắn trong Bố Già (2021), Út Lục Lâm trong Đất Rừng Phương Nam tỏ ra ranh mãnh và đôi khi cực kỳ lạnh lùng như một tên trộm thời chiến loạn, sống hôm nay và chết mai. Mồ côi từ khi còn nhỏ, anh chàng này không quan tâm đến tình cảm và coi nó là gánh nặng.

Anh chàng thường sử dụng kỹ năng diễn xuất để nhập vai đa dạng, từ công tử giàu có đến phu nhân chỉ huy người Pháp, nhằm tạo ra sự thực tế. Tuy nhiên, điều đó đã thay đổi dần dần trong quá trình. Út Lục Lâm bắt đầu quan tâm đến An và coi cậu như người thân duy nhất, từ đó anh hiểu thêm về cuộc sống và sẵn lòng hy sinh vì người khác.

Mặc dù là nhân vật chính, An của Hạo Khang lại bị Út Lục Lâm lấn át hoàn toàn. Nhân vật cũng có sự thay đổi so với bản gốc khi trở nên thông minh và nghịch ngợm. 26 năm trước, An của Hùng Thuận là đứa trẻ hiền lành và ngây thơ nên luôn được bảo vệ trong cuộc sống lưu lạc. Tuy nhiên, phiên bản mới của An lại tự act tiếp đối và chế giễu Út Lục Lâm. Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng muốn tạo ra sự khác biệt và tương đồng giữa An và Út Lục Lâm. Tuy nhiên, chi tiết này không thực sự logic khi An vừa mất mẹ nhưng lại có thể đùa giỡn với kẻ trộm mới quen. Diễn xuất của Hạo Khang cũng chưa thể thể hiện được tính cách này của An.

Một nhân vật khác đã gây thất vọng là Cò. Trong cả truyện và bản truyền hình, Cò cùng với ông Ba "bắt rắn" đã trở thành những người cưu mang, cùng An đi khắp miền Tây để tìm cha. Tuy nhiên, với sự nhấn mạnh vào vai trò của Út Lục Lâm và ông Tiều, Cò đột nhiên chỉ trở thành một cái tên mờ nhạt. Cậu và An cũng không có nhiều tương tác hay mối quan hệ thân thiết như phiên bản của Hùng Thuận và Phùng Ngọc.

Điểm sáng trong diễn xuất chính là Tư Mắm của Băng Di. Nếu đã xem qua bản truyền hình, khán giả sẽ không lạ gì nhân vật này vốn là một mật thám của Pháp. Tuy nhiên, Băng Di đã có màn thể hiện thuyết phục khiến rất nhiều người tin rằng đạo diễn Nguyễn Quang Dũng đã thay đổi nhân vật. Cho đến khi sự thật được phơi bày, chúng ta mới thấy một gương mặt tàn ác và nhẫn tâm khác của Tư Mắm, hoàn toàn trái ngược với vẻ ngoài thân thiện, đáng yêu mà "dì Tư" đã dùng để tiếp cận với đám trẻ.

Chấm điểm: 3/5

Nhìn chung, quyển truyện mới của đạo diễn Nguyễn Quang Dũng nhằm mục tiêu vượt qua sự nổi tiếng quá lớn của phiên bản 1997. Tuy nhiên, anh ta lại không thấu hiểu được tinh thần của câu chuyện cũng như loạt phim truyền hình, dẫn đến việc cải biên lờ đều và chỉ tập trung vào mục đích giải trí mà bỏ qua yếu tố cốt truyện.